.svg)
جلیل شهناز که بود؟
پارسینه: جليل شهناز از كودكي به موسيقي علاقه‌مند شد و نواختن تار را در نزد عبدالحسين شهنازي و برادر بزرگ خود حسين شهناز...
پارسینه: خبر به ناگهان منتشر شد. در ميان شادي برگزاري انتخاباتي باشكوه در ايران، خبر درگذشت استاد تار ايراني، يكي از بازماندگان ساز سنتي كشور، شادي‌هايمان را با طعم تلخي همراه كرد. استاد شهناز كه مدت‌ها در بستر بيماري به سر مي‌برد، صبح ديروز، دوشنبه 27 خردادماه در سن 92 سالگي در بيمارستان آراد تهران از دنيا رفت. اين اتفاق در حالي افتاد كه دختر وي، در ارديبهشت ماه سال گذشته از بهبودي نسبي پدر خود خبر داده بود.
در گذشت استاد شهناز تنها به فاصله 10 روز از درگذشت «فريدون حافظي» استاد مسلم ساز تار اتفاق افتاده است. در آخرين روز‌هاي فروردين ماه امسال نيز، خبر درگذشت استاد «داريوش صفوت» منتشر شد.
همه اين درگذشت‌ها، زنگ خطري براي موسيقي سنتي است، موسيقي اصيل ايراني كه بزرگان پرآوازه‌اي، تمام عمرشان را برايش صرف كردند.
استاد، جليل شهناز که بود؟
استاد شهناز در سال ۱۳۰۰ در اصفهان به دنيا آمد. تقريبا همه اعضاي خانواده‌اش با موسيقي آشنايي داشتند و در رشته‌هاي مختلف هنر از جمله تار، سه‌تار، سنتور و كمانچه به مقام استادي رسيده بودند. پدرش شعبان خان علاقه وافري به موسيقي اصيل ايراني داشت و علاوه بر تار كه ساز اختصاصي او بود، سه‌تار و سنتور هم مي‌نواخت. عموي وي «غلامرضا سارنج» هم از نوازندگان كمانچه بود. جليل شهناز از كودكي به موسيقي علاقه‌مند شد و نواختن تار را در نزد عبدالحسين شهنازي و برادر بزرگ خود حسين شهناز كه به خوبي ساز مي‌نواخت، آغاز كرد.
پشتكار زياد و استعداد شگرف او به حدي بود كه در سنين جواني از نوازندگان خوب اصفهان شد.
شهناز در جواني با حسن كسايي آشنا شد كه اين آشنايي آغاز همكاري بلندمدت آن دو بود.
جليل شهناز از سال ۱۳۲۴ در تهران ساكن شد و با راديو تهران شروع به كار كرد و در بسياري از برنامه‌ها به عنوان تكنواز شركت كرد. شهناز با سفر به تهران و اقامت در اين شهر كارمند افتخاري شهرداري شد.
اين زمان مصادف بود با پخش برنامه‌هاي تخصصي موسيقي از راديو و تلويزيون كه جليل شهناز از تكنوازان بي‌بديل اين دوران بود. امكانات ضبط و استوديوهاي تازه به خدمت گرفته راديو و تلويزيون اين فرصت را به او داد تا بتواند با پنجه و مضراب سحرآميز خويش دل هر شنونده و بيننده‌اي را تسخير كند.
ضبط برنامه‌هاي فراوان و نيز كنسرت‌هاي مختلف با نوازندگان و خوانندگان معروف آن عصر در تهران حاصل اين دوران است.اين نوازنده تار در طول زندگي هنري خود با هنرمندان بزرگ كشور از جمله «فرامرز پايور»، «حبيب‌الله بديعي»، «پرويز ياحقي»، «همايون خرم»، «علي تجويدي»، «منصور صارمي»، «رضا ورزنده»، «اميرناصر افتتاح»«جهانگير ملك»، «اسدالله ملك»، «حسن كسايي»، «محمد موسوي»، «تاج اصفهاني»، «اديب خوانساري»، «محمودي خوانساري»، «عبدالوهاب شهيدي»، «اكبر گلپايگاني» و «حسين خواجه‌اميري» همكاري داشته‌است. شهناز در دهه 60 همراه با «فرامرز پايور»، «علي‌اصغر بهاري»، «محمد اسماعيلي» و «محمد موسوي» گروه اساتيد را تشكيل داد و با اين گروه، مسافرت‌هاي متعددي به كشورهاي اروپايي، آسيايي و آمريكا داشت. شهناز در سال 83 به عنوان چهره ماندگار هنر و موسيقي برگزيده شد.
همچنين در ۲۷ تير سال ۱۳۸۳، مدرك درجه يك هنري (معادل دكترا) براي تجليل از يك عمر فعاليت هنري به جليل شهناز اهدا شد. در سال ۱۳۸۷، «محمدرضا شجريان» نام گروهش را به افتخار جليل شهناز، «شهناز» نام گذاشت. جليل شهناز، علاوه بر نواختن تار كه ساز اختصاصي او بود با نواختن ويولن، سنتور و تمبك نيز آشنايي داشت. معروف است كه او در شيوه نوازندگي مي‌تواند با ساز خود علاوه بر نواختن، آواز هم بخواند.
عقيلي: گنجينه‌هاي موسيقي را از دست داديم
«جليل شهناز» استادي براي تمام نسل‌هاست. همه نسل‌هايي كه به موسيقي سنتي ايراني علاقه‌مند هستند حتما صداي ساز استاد شهناز را شنيده‌اند. حتما صداي ساز استاد براي خيلي‌ها خاطره‌ساز بوده و خيلي‌ها را عاشق كرده است. از دست دادن شهناز و امثال او، نشان‌دهنده به وجود آمدن بحراني در موسيقي سنتي است. موسيقي‌اي كه چندان مورد حمايت نيست و طرفداران آن روز به روز كمتر مي‌شوند.
«سالارعقيلي» خواننده جوان و مشهور ايراني در گفت‌وگو با تهران امروز با درگذشت استاد شهناز به اين قضيه اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «خيلي متاسفم كه اساتيد بزرگ موسيقي ايراني يكي بعد از ديگري از دنيا مي‌روند. آرزو مي‌كنم كاش چنين درگذشت‌هايي دير به دير اتفاق بيفتد. از سال گذشته تا امروز، 10 هنرمند پيشكسوت موسيقي از دنيا رفته‌اند كه باعث تاسف است. اين موضوع باعث مي‌شود ما همه گنجينه‌هاي موسيقايي موسيقي اصيل ايراني را از دست بدهيم.»
او سپس به موسيقي پاپ اشاره كرده و در مقايسه با موسيقي سنتي ادامه مي‌دهد: «در موسيقي پاپ چنين چيزي وجود ندارد. در موسيقي پاپ نمي‌شود يك جليل شهناز مثال زد كه با از دست رفتنش، گنجينه‌اي از دست رفته باشد. موسيقي پاپ يك هنر نوپا در ايران است و اگر بخواهيم از پيشكسوتان اين هنر نام ببريم، مي‌توان به نام مرحوم «محمد نوري» اشاره كرد. اين نوع موسيقي هنوز به مراتب بالايي نرسيده و تازه يك دهه است كه پروبال گرفته است.
اگر هم كسي در اين موسيقي از دنيا برود، مي‌توان جايگزيني براي آن در نظر گرفت. چون اين موسيقي نو به نو در حال پيشرفت است. اما درباره موسيقي سنتي قضيه برعكس است.» عقيلي معتقد است با از دنيا رفتن اساتيد برجسته موسيقي سنتي ايراني، جايگزيني براي آنها وجود ندارد.
او ادامه مي‌دهد: «در موسيقي سنتي نمي‌شود جايگزيني براي پيشكسوتانش پيدا كرد. رفتن‌شان باعث از بين رفتن موسيقي سنتي ما مي‌شود. البته همين تعداد اندكي كه در حال فعاليت در حوزه موسيقي سنتي هستيم، اجازه نمي‌دهيم اين موسيقي از بين برود. سعي مي‌كنيم اين موسيقي را زنده نگه داريم ولي هيچ‌گاه نمي‌توانيم آن حال و هوايي را كه در گذشته وجود داشت، به وجود بياوريم. در آن زمان فضاي اقتصادي، اجتماعي و سياسي فرق مي‌كرد.»
خواننده ترانه ماندگار «وطنم» سپس به مجلس ختم فريدون حافظي اشاره كرد و گفت: «من چند روز پيش تمام هنرمندان را در مجلس ختم استاد حافظي ديدم و حالا دوباره همه آنها را در مجلس ختم استاد شهناز خواهم ديد. اين اصلا درست نيست كه ما فقط در مجلس ختم، همديگر را ببينيم. هنرمندان قديمي همه با هم دوست بودند و با هم رفت و آمد داشتند. الان هنرمندان كمتر با هم در ارتباط هستند و رفاقت‌ها كمتر شده است. وقتي افرادي كه چنين طرز فكري داشتند از دنيا بروند ديگر نمي‌توان اين تفكر را زنده كرد.»
ساكت: شهناز، ذوق را در نوازندگي به انتها رساند
«كيوان ساكت» از اساتيد مطرح تار و سه‌تار نيز در گفت‌وگو با تهران امروز درباره درگذشت استاد شهناز مي‌گويد: «ياران موافق همه از دست شدند/در پاي اجل يكان يكان پست شدند. ضايعه درگذشت استاد شهناز و اساتيد پيشكسوت موسيقي ايراني در ماه‌هاي اخير، ضايعه بزرگي است. اين بزرگان يكي پس از ديگري از دست رفتند.
هرچند استاد شهناز مدت‌ها نمي‌نواخت اما حضور معنوي و فيزيكي‌اش و همين بودنش، دلگرمي‌اي بود براي اهالي موسيقي و دوستداران موسيقي ايراني. سال گذشته در چنين ايامي، استاد كسايي يار ديرين استاد شهناز از ميان هنردوستان رفت و امروز درگذشت جليل شهناز ما را در بهت و حيرت فرو برد. استاد شهناز، ذوق را در نوازندگي به انتها رساند. نام او در تارك بلند هنر ايران در كنار اساتيد ايراني خواهد ماند. تار استاد، هميشه در هنرمندان جوان، ايجاد انگيزه مي‌كرد. تار شهناز به‌دور از هياهو و افسارگسيختگي ساز جوانان امروزي، جهانيان را مسحور خودش كرد. او به‌راستي يكي از جلوه‌هاي فاخر تك نوازي در موسيقي ايراني است.»
زمان تشييع پيكر اين استاد روز چهارشنبه اعلام شده بود كه با توجه به اينكه فرزند زنده ياد شهناز در خارج از كشور اقامت دارد، اعلام زمان تشييع پيكر استاد شهناز منوط به حضور فرزند ايشان در ايران است.
منبع:تهران امروز
در گذشت استاد شهناز تنها به فاصله 10 روز از درگذشت «فريدون حافظي» استاد مسلم ساز تار اتفاق افتاده است. در آخرين روز‌هاي فروردين ماه امسال نيز، خبر درگذشت استاد «داريوش صفوت» منتشر شد.
همه اين درگذشت‌ها، زنگ خطري براي موسيقي سنتي است، موسيقي اصيل ايراني كه بزرگان پرآوازه‌اي، تمام عمرشان را برايش صرف كردند.
استاد، جليل شهناز که بود؟
استاد شهناز در سال ۱۳۰۰ در اصفهان به دنيا آمد. تقريبا همه اعضاي خانواده‌اش با موسيقي آشنايي داشتند و در رشته‌هاي مختلف هنر از جمله تار، سه‌تار، سنتور و كمانچه به مقام استادي رسيده بودند. پدرش شعبان خان علاقه وافري به موسيقي اصيل ايراني داشت و علاوه بر تار كه ساز اختصاصي او بود، سه‌تار و سنتور هم مي‌نواخت. عموي وي «غلامرضا سارنج» هم از نوازندگان كمانچه بود. جليل شهناز از كودكي به موسيقي علاقه‌مند شد و نواختن تار را در نزد عبدالحسين شهنازي و برادر بزرگ خود حسين شهناز كه به خوبي ساز مي‌نواخت، آغاز كرد.
پشتكار زياد و استعداد شگرف او به حدي بود كه در سنين جواني از نوازندگان خوب اصفهان شد.
شهناز در جواني با حسن كسايي آشنا شد كه اين آشنايي آغاز همكاري بلندمدت آن دو بود.
جليل شهناز از سال ۱۳۲۴ در تهران ساكن شد و با راديو تهران شروع به كار كرد و در بسياري از برنامه‌ها به عنوان تكنواز شركت كرد. شهناز با سفر به تهران و اقامت در اين شهر كارمند افتخاري شهرداري شد.
اين زمان مصادف بود با پخش برنامه‌هاي تخصصي موسيقي از راديو و تلويزيون كه جليل شهناز از تكنوازان بي‌بديل اين دوران بود. امكانات ضبط و استوديوهاي تازه به خدمت گرفته راديو و تلويزيون اين فرصت را به او داد تا بتواند با پنجه و مضراب سحرآميز خويش دل هر شنونده و بيننده‌اي را تسخير كند.
ضبط برنامه‌هاي فراوان و نيز كنسرت‌هاي مختلف با نوازندگان و خوانندگان معروف آن عصر در تهران حاصل اين دوران است.اين نوازنده تار در طول زندگي هنري خود با هنرمندان بزرگ كشور از جمله «فرامرز پايور»، «حبيب‌الله بديعي»، «پرويز ياحقي»، «همايون خرم»، «علي تجويدي»، «منصور صارمي»، «رضا ورزنده»، «اميرناصر افتتاح»«جهانگير ملك»، «اسدالله ملك»، «حسن كسايي»، «محمد موسوي»، «تاج اصفهاني»، «اديب خوانساري»، «محمودي خوانساري»، «عبدالوهاب شهيدي»، «اكبر گلپايگاني» و «حسين خواجه‌اميري» همكاري داشته‌است. شهناز در دهه 60 همراه با «فرامرز پايور»، «علي‌اصغر بهاري»، «محمد اسماعيلي» و «محمد موسوي» گروه اساتيد را تشكيل داد و با اين گروه، مسافرت‌هاي متعددي به كشورهاي اروپايي، آسيايي و آمريكا داشت. شهناز در سال 83 به عنوان چهره ماندگار هنر و موسيقي برگزيده شد.
همچنين در ۲۷ تير سال ۱۳۸۳، مدرك درجه يك هنري (معادل دكترا) براي تجليل از يك عمر فعاليت هنري به جليل شهناز اهدا شد. در سال ۱۳۸۷، «محمدرضا شجريان» نام گروهش را به افتخار جليل شهناز، «شهناز» نام گذاشت. جليل شهناز، علاوه بر نواختن تار كه ساز اختصاصي او بود با نواختن ويولن، سنتور و تمبك نيز آشنايي داشت. معروف است كه او در شيوه نوازندگي مي‌تواند با ساز خود علاوه بر نواختن، آواز هم بخواند.
عقيلي: گنجينه‌هاي موسيقي را از دست داديم
«جليل شهناز» استادي براي تمام نسل‌هاست. همه نسل‌هايي كه به موسيقي سنتي ايراني علاقه‌مند هستند حتما صداي ساز استاد شهناز را شنيده‌اند. حتما صداي ساز استاد براي خيلي‌ها خاطره‌ساز بوده و خيلي‌ها را عاشق كرده است. از دست دادن شهناز و امثال او، نشان‌دهنده به وجود آمدن بحراني در موسيقي سنتي است. موسيقي‌اي كه چندان مورد حمايت نيست و طرفداران آن روز به روز كمتر مي‌شوند.
«سالارعقيلي» خواننده جوان و مشهور ايراني در گفت‌وگو با تهران امروز با درگذشت استاد شهناز به اين قضيه اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «خيلي متاسفم كه اساتيد بزرگ موسيقي ايراني يكي بعد از ديگري از دنيا مي‌روند. آرزو مي‌كنم كاش چنين درگذشت‌هايي دير به دير اتفاق بيفتد. از سال گذشته تا امروز، 10 هنرمند پيشكسوت موسيقي از دنيا رفته‌اند كه باعث تاسف است. اين موضوع باعث مي‌شود ما همه گنجينه‌هاي موسيقايي موسيقي اصيل ايراني را از دست بدهيم.»
او سپس به موسيقي پاپ اشاره كرده و در مقايسه با موسيقي سنتي ادامه مي‌دهد: «در موسيقي پاپ چنين چيزي وجود ندارد. در موسيقي پاپ نمي‌شود يك جليل شهناز مثال زد كه با از دست رفتنش، گنجينه‌اي از دست رفته باشد. موسيقي پاپ يك هنر نوپا در ايران است و اگر بخواهيم از پيشكسوتان اين هنر نام ببريم، مي‌توان به نام مرحوم «محمد نوري» اشاره كرد. اين نوع موسيقي هنوز به مراتب بالايي نرسيده و تازه يك دهه است كه پروبال گرفته است.
اگر هم كسي در اين موسيقي از دنيا برود، مي‌توان جايگزيني براي آن در نظر گرفت. چون اين موسيقي نو به نو در حال پيشرفت است. اما درباره موسيقي سنتي قضيه برعكس است.» عقيلي معتقد است با از دنيا رفتن اساتيد برجسته موسيقي سنتي ايراني، جايگزيني براي آنها وجود ندارد.
او ادامه مي‌دهد: «در موسيقي سنتي نمي‌شود جايگزيني براي پيشكسوتانش پيدا كرد. رفتن‌شان باعث از بين رفتن موسيقي سنتي ما مي‌شود. البته همين تعداد اندكي كه در حال فعاليت در حوزه موسيقي سنتي هستيم، اجازه نمي‌دهيم اين موسيقي از بين برود. سعي مي‌كنيم اين موسيقي را زنده نگه داريم ولي هيچ‌گاه نمي‌توانيم آن حال و هوايي را كه در گذشته وجود داشت، به وجود بياوريم. در آن زمان فضاي اقتصادي، اجتماعي و سياسي فرق مي‌كرد.»
خواننده ترانه ماندگار «وطنم» سپس به مجلس ختم فريدون حافظي اشاره كرد و گفت: «من چند روز پيش تمام هنرمندان را در مجلس ختم استاد حافظي ديدم و حالا دوباره همه آنها را در مجلس ختم استاد شهناز خواهم ديد. اين اصلا درست نيست كه ما فقط در مجلس ختم، همديگر را ببينيم. هنرمندان قديمي همه با هم دوست بودند و با هم رفت و آمد داشتند. الان هنرمندان كمتر با هم در ارتباط هستند و رفاقت‌ها كمتر شده است. وقتي افرادي كه چنين طرز فكري داشتند از دنيا بروند ديگر نمي‌توان اين تفكر را زنده كرد.»
ساكت: شهناز، ذوق را در نوازندگي به انتها رساند
«كيوان ساكت» از اساتيد مطرح تار و سه‌تار نيز در گفت‌وگو با تهران امروز درباره درگذشت استاد شهناز مي‌گويد: «ياران موافق همه از دست شدند/در پاي اجل يكان يكان پست شدند. ضايعه درگذشت استاد شهناز و اساتيد پيشكسوت موسيقي ايراني در ماه‌هاي اخير، ضايعه بزرگي است. اين بزرگان يكي پس از ديگري از دست رفتند.
هرچند استاد شهناز مدت‌ها نمي‌نواخت اما حضور معنوي و فيزيكي‌اش و همين بودنش، دلگرمي‌اي بود براي اهالي موسيقي و دوستداران موسيقي ايراني. سال گذشته در چنين ايامي، استاد كسايي يار ديرين استاد شهناز از ميان هنردوستان رفت و امروز درگذشت جليل شهناز ما را در بهت و حيرت فرو برد. استاد شهناز، ذوق را در نوازندگي به انتها رساند. نام او در تارك بلند هنر ايران در كنار اساتيد ايراني خواهد ماند. تار استاد، هميشه در هنرمندان جوان، ايجاد انگيزه مي‌كرد. تار شهناز به‌دور از هياهو و افسارگسيختگي ساز جوانان امروزي، جهانيان را مسحور خودش كرد. او به‌راستي يكي از جلوه‌هاي فاخر تك نوازي در موسيقي ايراني است.»
زمان تشييع پيكر اين استاد روز چهارشنبه اعلام شده بود كه با توجه به اينكه فرزند زنده ياد شهناز در خارج از كشور اقامت دارد، اعلام زمان تشييع پيكر استاد شهناز منوط به حضور فرزند ايشان در ايران است.
منبع:تهران امروز
ارسال نظر