مقام معظم رهبری از جزئیات کار ما اطلاع دارند

ایران و 1+5 بعد از مذاکرات فشرده در روزهای پنجشنبه و جمعه در آستانه توافقی قرار گرفته اند که رسانه ها عمدتاً از آن به عنوان توافقنامه بزرگ هسته ای یاد کرده اند. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه و رئیس تیم هسته ای ایران که از فرانسه عازم سوئیس شده بود، در گفت وگوی اختصاصی با ایران به محل مذاکرات هسته ای، روند طی شده تا رسیدن به مرحله توافق با 1+5 را تشریح و تأکید کرد آنچه در مذاکرات از سوی هیأت ایرانی ارائه می شود، بر اساس توافق و اجماع داخلی بین مسئولان عالیرتبه نظام است. این گفت وگو در هتل اینترکنتیننتال و قبل از دیدارهای ظریف با همتایان خود انجام شده است.

آقای دکتر! قبل از مذاکرات اخیر، هیأت های کارشناسی ایران و گروه 1+5 در وین مذاکرات رضایتبخشی را برگزار کردند البته توافق امضا نشد اما به گفته آقای عراقچی رایزنی های فشرده وین قطعاً بر مذاکرات اخیر ژنو تأثیرگذار بوده است تا جایی که دو طرف به توافقنامه ای مهم رسیدند. درخصوص این توافقنامه بفرمایید در چه شرایطی این توافقنامه به امضای ایران و گروه 1+5 رسید؟

مذاکراتی که در چند هفته گذشته برگزار شد براساس چارچوبی بوده که ایران تعیین کرده بود. این چارچوب، شامل اهداف، وضعیت نهایی و قدم اول از سوی دو طرف است که هم ایجاد اعتماد کرده و هم جدی ترین نگرانی های طرف مقابل را مورد توجه قرار دهد و بعد امکان پیشرفت به مراحل بعدی را فراهم کند. این چارچوبی که ایران تعیین کرده بود، پذیرفته شد و در جلسه کارشناسی هفته گذشته که قبل از ژنو برگزار شد، تا حدودی راجع به موضوعاتی که باید در چارچوب گنجانده شود و همچنین جزئیات مربوط به آن بحث شد. مذاکرات اخیر هم ریسک درباره این موضوعات بود تا توافق حاصل و وزن و جایگاه هر کدام تعیین شود. در حقیقت در مذاکرات ژنو تلاش کردیم به متنی توافق شده برسیم که فعلاً طرح موضوع، نگرانی ها و امکان های رسیدن به راه حل بوده است. اما الان باید وارد نگارش شویم زیرا نهایتاً اگر قرار است متنی مورد توافق قرار گیرد باید در قالب یک متن مدونی باشد که وظیفه گروه مذاکره کننده ایران و طرف 1+5 است که این متن را تدوین کنند زیرا قرار است با هم این کار را انجام دهیم نه اینکه یک طرف متنی را تهیه کند و به طرف دیگر ارائه دهد بلکه روندی است که طرفین با هم این اقدام را انجام دهند به همین دلیل با توجه به بحث هایی که درباره جزئیات شده این احتمال وجود دارد که ما به نتیجه برسیم. از طرفی این احتمال هم وجود دارد که در روی بعضی موضوعات وقتی به جزئیات می رسیم رسیدن به تفاهم قدری دشوار تر شود در آن صورت فاجعه ای اتفاق نیفتاده چرا که ما در مسیر درست حرکت می کنیم. شاید نیاز باشد یک جلسه یا بیشتر باز هم در این زمینه حرف بزنیم و مذاکره کنیم و همچنین نیاز باشد کشورهای عضو 1+5 یا حتی ما با پایتخت های خود مشورت کنیم و بعد از مشورت بتوانیم به نتیجه برسیم. همه این ها قابل پیش بینی است.

آیا با این توافقنامه احتمال رفع اختلافات در مدت کوتاه وجود دارد؟

یک احتمال همین است یا ممکن است در بعضی موارد اختلاف نظر آنقدر باشد که زمان بیشتری طول بکشد. مهم این است که بتوانیم پیشرفت کنیم و این امکان را داشته باشیم در روند مذاکره ایجاد اعتماد کنیم زیرا مردم نسبت به روند مذاکرات نگرانی هایی دارند. سابقه رفتاری 1+5 همواره سابقه رفتاری مثبتی نبوده و فقط در این دو سه جلسه گذشته است که در واقع یک نگاه نسبتاً روشن تر و آینده نگرانه تری را از این ها دیدیم. شاید هم به این دلیل باشد که روش غلطی که در طول 8-7 سال گذشته دنبال کردند پاسخ نداده و نتوانسته مشکلاتشان را حل کند و اهدافشان را تأمین نکرده است. لذا این امید هم است که این دفعه با یک اراده سیاسی جدی برای رسیدن به راه حل وارد کار شده باشند و اگر این رویکرد باشد احتمال اینکه یا به نتیجه برسیم یا به نتیجه خیلی نزدیک شویم در پایان دو روز مذاکره ای که الان وجود دارد زیاد است.

در جریان چند دور مذاکرات اخیر این کشورمان بوده که طرح تازه ای را روی میز گذاشته و دو طرف قرار است براساس این طرح گفت وگو کنند و کار را پیش ببرند. به نظر می رسد که برای نخستین بار در چند سال اخیر تهران در این دور از مذاکرات ابتکار عمل را در دست گرفته است آیا با این نظر موافقید؟

باید در پاسخ به این سؤال گفت این مردم بودند که ابتکار عمل را در دست گرفتند. مردم ایران در جریان انتخابات با حضور گسترده و هوشمندانه خود فضایی را به وجود آوردند که فضای جهانی را تغییر داد و الان دنیا در تلاش است تا به این شرایط پاسخ دهد. ما هم در جهت منویات مردم عمل می کنیم. مهم این است که این مذاکرات که 8 سال بدون هیچ گونه نتیجه ای ادامه داشته است سمت و سوی مثبت پیدا کرده است و این برداشت هر دو سوی مذاکرات است از مذاکره وجلسات ژنو هم احساس می کنم حداقل توقعی که ما از این نشست ها داریم این است که بسیاری از موضوعات را حل کنیم و به سمت گفت وگو پیش رویم. ممکن است موضوعاتی حل نشده بماند و ممکن هم هست حل شود. در هر صورت، هر دوی این ها نشانه موفقیت مذاکرات است.

اگر بتوانیم همه موضوعات را حل کنیم به یک توافق می رسیم و می توانیم برخی از موضوعات را حل کنیم و این نشان دهنده آن است در بسیاری موارد پیشرفت کردیم و چند موضوع دیگر مانده است که آن هم اتفاق بدی نخواهد بود لذا اینکه امکان این را می بینیم که به نتیجه برسیم به این معنا نیست که حتماً به نتیجه برسیم و به این معنا نیست که اگر به نتیجه نرسیم شکست خورده ایم بلکه به این معناست که یک احتمال و فرصتی است که می توان از آن استفاده کرد. فکر می کنم همه طرف ها قصد دارند از این فرصت استفاده کنند، احتمال دارد به نتیجه برسند و احتمال دارد نیاز به فرصت بیشتری باشد.

پاشنه آشیل موضعگیری های گروه 1+5 درخصوص پذیرش اصل غنی سازی از سوی ایران و در عین حال لغو همه تحریم ها علیه کشورمان است. ضمن اینکه گفته می شود که موضوع تعلیق 6 ماهه غنی سازی 20 درصد در ازای لغو قابل توجهی از تحریم ها گزینه روی میز غربی هاست در این خصوص قبلاً هم موضع مذاکراتی ایران را بیان کردید، اگر ممکن است توضیحات بیشتری در این خصوص بفرمایید. بویژه که نماینده امریکا از لغو هدفمند و محدودی از تحریم ها در ازای رفع ملاحظات غرب سخن گفته است.

ما نیازی نمی بینیم که وارد جزئیات شویم. بحث های تخصصی بر سر میز مذاکره می گذرد اما تأکید می کنم آنچه ما درباره آن مذاکره می کنیم حتماً تعلیق غنی سازی در ایران نیست و ضرورت دارد که هر گامی که برداشته می شود گام متوازن باشد و در ازای آن، اقدام جدی از سوی طرف مقابل انجام شود. این نکته ای است که بسیار روی آن تأکید داریم. نکته دیگر آنکه ما هر اقدامی را که انجام می دهیم براساس توافق و اجماع داخلی بین مسئولین عالی رتبه نظام است و بدون آن هیچ توافقی صورت نمی گیرد. همان طور هم که مشاهده کردید مقام معظم رهبری که از جزئیات کار ما اطلاع دارند با بزرگواری خودشان مذاکره کنندگان را مورد حمایت قرار دادند و همان روشی را که ما دنبال کردیم، ایشان از آن حمایت کردند. بنابراین همان روش را ادامه می دهیم مردم هم می توانند اطمینان داشته باشند حقوق ایران کاملاً مد نظر ما قرار دارد و از حقوق ایران ذره ای عقب نشینی نمی کنیم. تلاش ما این است ضمن اینکه حقوق ایران در زمینه های مختلف هسته ای از جمله غنی سازی مورد احترام قرار می گیرد ضمناً مشکلات مردم هم کاهش یابد، مشکلات اقتصادی کشور کاهش یابد و با مذاکره سازنده، معقول و هدفمند ما به جایگاهی برسیم که بتوانیم هر دو را با هم داشته باشیم.

آقای وزیر! از مهم ترین اتفاقاتی که در دوران مذاکرات شما تحت هدایت شما صورت گرفت رایزنی های دوجانبه است. در جریان این دور از مذاکرات هم شاهد بودیم این اتفاق در سطح وسیعتر و متفاوت تری افتاد، بفرمایید آیا این طرح به پیشنهاد تهران بوده و چه هدفی را دنبال کرده است؟

زمانی که آقای دکتر جلیلی هم در مذاکرات هسته ای مسئولیت داشتند در حاشیه جلسات مذاکرات رایزنی های دوجانبه بود اما اتفاقی که الان افتاده این است که ایران دیگر مذاکره را برای مذاکره نمی خواهد و این تحولی است که در گفت وگوها اتفاق افتاده، البته در دورهای گذشته نمی دانم چه وضعیتی حاکم بوده ولی راجع به الان می توانم بگویم اگر تصور جدیدی در دنیا هست نه به خاطر اینکه مذاکره دوجانبه قبلاً در حاشیه اجلاس ها نبوده حتی با امریکا هم در گذشته مذاکره صورت گرفته ولی نتیجه بخش نبود. الان مذاکرات به صورت هدفمند دنبال می شود. ما در همه جلسات چند دور مذاکرات اخیر، در کنارش رایزنی های دوجانبه داشتیم. البته در این دور این دفعه خانم کاترین اشتون این مسأله را در برنامه قرار داد و پیشنهاد کردند اما ما هم برای مذاکره آمادگی داشتیم یعنی حتی اگر در برنامه کاری اجلاس قرار نمی گرفت ما خودمان یک فرصتی را پیدا می کردیم با هیأت های مختلف مذاکره می کردیم کمااینکه قبل از شروع مذاکرات، دوستان با هیأت روسیه، چین و آلمان گفت وگو کردند و در این دور هم این اتفاق افتاد.

البته در این مذاکرات، این گفت وگوهای دوجانبه، به بخشی از زمان مذاکرات تبدیل شد. برای اینکه رسیدیم به مرحله ای که باید روی کلمات کارکنیم و جلسات کوچکتر برای رسیدن به نقطه نظرات مشترک مناسبتر است به همین دلیل از این روش استقبال کردیم و بعد از جلسه مقدماتی دور اول مذاکرات اخیر، این روش را قبول کردیم.

آقای دکتر! در نهایت بفرمایید آیا می توان در این دور از مذاکرات ژنو گفت که ایران و گروه 1+5 یک گام به هم نزدیک تر شدند؟

این دور ازمذاکرات ژنو می تواند یا گام آخر در مرحله اول کار ما باشد یا یک حرکت بسیار عمده به سمت گام آخر. البته این تازه مرحله اول کار است اما برای نخستین بار است که دو طرف توانسته اند به یک توافق برسند و این توافق را اجرایی کنند.

این نخستین بار است که لااقل در هشت سال گذشته اتفاق می افتد. بعد از یک دوران تلخ تقابل و تلاش برای پیشگیری از رسیدن به راه حل، ایران و غرب می توانند با زبان مشترک با یکدیگر حرف بزنند لذا حتماً این نشست در نزدیکی ایران و غرب تأثیرگذار است. امید هم داریم که به نتیجه نهایی برسد اما این امکان هم هست که یک گام دیگر هم برای نتیجه نهایی نیاز باشد.

مریم سالاری / خبرنگار اعزامی ایران به ژنو/