تخریب بافت تاریخی قزوین به بهانه تعریض معابر

به گزارش پارسینه، در چند روز گذشته اخبار و گزارش‌هایی مبنی بر بی‌توجهی شهرداری قزوین بر بافت تاریخی این شهر منتشر شد که بازتاب‌های مختلفی داشته است. بر اساس نامه معاونت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در نهم بهمن سال 92 و اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین در 26 فروردین سال 93 به استاندار قزوین مبنی بر اینکه تخریب و اجرای طرح‌های ناهماهنگ با بافت تاریخی در خیابان شهید انصاری شهر قزوین توسط شهرداری متوقف شود، اما متأسفانه این روند همچنان با فراز و فرود‌هایی ادامه دارد.
ë نظرات متفاوت
، جامعه‌شناس و تاریخ‌نگار ایرانی روز شنبه هفته جاری در مراسمی در تهران از تخریب یک مسجد سلجوقی در قزوین انتقاد کرد و گفت: مسجد حیدریه دارای کتیبه‌های سلجوقی و آثاری باقی مانده از دوران صفوی است که به بهانه تعریض خیابان در حال تخریب است.
وی افزود: «ناراحتی عمیقی دارم از اینکه مسجد حیدریه با کتیبه‌های سلجوقی‌اش باقی مانده‌هایی از دوره صفویه را می‌خواهند به بهانه تعریض خیابان تخریب کنند».
این جامعه‌شناس و تاریخ‌نگار ایرانی که این تخریب را بزرگترین جنایت در حق میراث فرهنگی ایران می‌داند، تصریح می‌کند: شهرداری قزوین اصرار دارد که با تفسیر ماده 5 این مسجد را تخریب کند. اداره کل میراث فرهنگی نیز دلایل خود را آورده است. با این خیابان ‌بندی‌ها، مسجد بلاغی و حمام سیستان نیز از بین می‌رود و مقبره حمدالله مستوفی نیز آسیب می‌بیند آن هم فقط برای شکل‌گیری یک خیابان.
ë محکومیت تخریب بافت تاریخی قزوین
همچنین در این خصوص و چند تن دیگر از استادان دانشگاه چون بیانیه‌ای در محکومیت تخریب بافت تاریخی قزوین منتشر کردند که در آن آمده است: «چنانکه نیک می‌دانید میراث فرهنگی ایران زمین امانتی است در دستان ما که باید به گونه‌ای شایسته به وارثان خود بسپاریم، چنان که نیاکان ما چنین کردند. آثار برجای مانده از گذشتگان بخشی از هویت فرهنگی این سرزمین را می‌سازد. حفظ این آثار رسالتی بس عظیم نه فقط بر دوش متولیان فرهنگ بلکه بر دوش تمامی آحاد ملت است، سازمان میراث فرهنگی سازوکارهای قانونی برای حفاظت و پاسداری از میراث ارزشمند این مرز و بوم را در اختیار دارد بنابراین انتظار جامعه فرهنگی کشور از آن سازمان، اقدام جدی برای جلو‌گیری از تخریب این آثار است. اکنون دغدغه اصلی، تخریب آثاری چون مسجد حیدریه قزوین از بناهای تاریخی ارزشمند اوایل دوران اسلامی است که با کتیبه‌هایی از دوران سلجوقی مزین شده، قرار است این بنا از سوی شهرداری برای تعریض خیابان تخریب شود که با تخریب این بنا به آثاری چون مسجد بلاغی، حمام سیستان و مقبره حمدالله مستوفی نیز آسیب خواهد رسید.امضاکنندگان بیانیه خواستار اقدام سریع از سوی سازمان میراث فرهنگی شده اند.
مسجد حیدریه قزوین درگذر بلاغی و جزو محله پنبه‌ریسه است. این همان مسجدی است که حمداللّه مستوفی و امام رافعی آن را به نام «جامع اصحاب ابوحنیفه» معرفی کرده‌اند.
ë دیگر اجازه تخریب داده نمی‌شود
در همین حال، محمد علی حضرتی‌ها، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین نیز در این خصوص در گفت‌و‌گوی تلفنی با «ایران» نگرانی این سازمان را از تخریب‌های شهرداری قزوین در بافت تاریخی این شهر اعلام کرد و متذکر شد: مدرسه و مسجد حیدریه تخریب نشده و ما اقدام‌های بازدارنده را در این خصوص انجام داده‌ایم.
وی تصریح کرد: اجرای طرح‌های شهری در بافت تاریخی قزوین از جمله خیابان شهید انصاری شرقی این سازمان، میراث فرهنگی را با چالش مهم و بزرگی روبه‌رو کرده که امیدواریم بتوانیم از تخریب بافت تاریخی که هویت این شهر است، جلوگیری کنیم. این مسأله باعث می‌شود تا در این مسیر یک یا چند اثر تاریخی با ارزش از لحاظ عرصه و حریم دچار مشکل شود. از طرفی دیگر، این مسأله می‌تواند منجر به از بین رفتن آخرین نشانه‌های یک بافت حداقل یک هزار ساله در این شهر و مخدوش شدن خاطرات جمعی و تاریخی مردم شود.
قدمت بافت ارزشمند تاریخی قزوین به پیش از دوران سلجوقی می‌رسد، به طوری که بخش‌هایی از آن متعلق به دوره آل بویه و بخش‌هایی متعلق به دوره سلجوقی بوده که اصالت آنها حفظ شده است. بخشی از این بافت تاریخی در آغاز دهه 50 برای ساخت یک خیابان تخریب شد و در نیمه دوم دهه 70 نیز این طرح در مسیر غربی ادامه پیدا کرد و تقریباً بافت غربی شهر قزوین را مختل کرد. به طوری که این حرکت منجر به تخریب یک سری خانه‌های با ارزش تاریخی، چند حسینیه، مسجد و گذرها و قطع شدن امتداد طولی بازار و شبکه کاروانسراها در ناحیه غربی قزوین از شمال به جنوب شد. در حال حاضر شهرداری قزوین تصمیم گرفته، این حرکت را که در سمت غرب قزوین اتفاق افتاده، در سمت شرق هم انجام دهد که با این کار آخرین نشانه‌های بافت دوره سلجوقی نیز در این منطقه از بین می‌رود.
ë ورود شورای عالی معماری و شهرسازی به ماجرا
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین اضافه کرد: به همین منظور سعی کردیم با یک سری اقدام‌های بازدارنده این روند را متوقف کنیم که خوشبختانه شورای عالی معماری و شهرسازی کشور در این مسأله ورود کرده و نامه‌های متعددی به استاندار قزوین، شهردار، رئیس سازمان مسکن و شهرسازی و بنده نوشتند و شهرداری را موظف کردند که این طرح را ادامه ندهد و آن را متوقف کند، مسیر را تصحیح کرده و بافت حفظ شود. همچنین سازمان میراث فرهنگی هم در این موضوع ورود کرده و محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی این سازمان به طور مستقیم با استاندار مکاتبه می‌کند. در همین فاصله یک تیم باستان‌شناسی ورزیده با مدیریت دکتر ناصر نوروززاده چگینی که قزوینی است، بقایای مدرسه حیدریه را که در سال 1312 به ثبت ملی رسیده از زیر خاک بیرون کشیدند و فضایی فراهم شده که عملاً دیگر اجرای آن طرح متوقف شده است. البته بخشی از این بافت متأسفانه در گذشته تخریب شده و شهرداری آن را تملک کرده، اما آن بخش باقی مانده را در تلاش هستیم که نگه داریم و دیگر اجازه تخریب آن را نمی‌دهیم.
حضرتی‌ها با اشاره به اینکه بافت تاریخی و بخش‌هایی از حریم خیابان عالی‌قاپو که در حقیقت قدیمی‌ترین خیابان شهر قزوین بوده و مربوط به دوره صفوی است و به تصویب وزارت کشور رسیده است، گفت: متأسفانه بخش‌های عمده این شهر تخریب شده و خوشبختانه گرمابه بلاغی و مسجد و مدرسه حیدریه تاکنون آسیب ندیده است.
شورای عالی معماری و شهرسازی کشور هم طی مکاتباتی دستور توقف عملیات شهرداری را صادر کرده اما در حال حاضر، مشکل این است که شهرداری همچنان در حال تخریب بافت تاریخی است. ما به دادگستری و شورای عالی معماری و شهرسازی شکایت کرده‌ایم و یک سری اقدام‌های فرهنگی نیز در این خصوص انجام داده‌ایم.
ë عوارض نامطلوب اجتماعی
وی یادآورشد: مردم به طور عمده مخالف اجرای این طرح هستند، زیرا این طرح، بافت و آثار تاریخی منطقه را مخدوش می‌کند و عوارض اجتماعی نامطلوبی را نیز در پی دارد. نمونه این تخریب را در بخش غربی خیابان شهید انصاری توسط شهرداری مشاهده کردیم که مشکلات زیادی را به وجود آورد.
حضرتی‌ها به ثبت اضطراری بناهایی در مسیر اجرای این طرح اشاره کرد و اظهار داشت: در این خصوص بنای یک حمام صفوی، یک سقاخانه و یک مسجد قاجاری ثبت اضطراری شد و خوشبختانه تلاش برای ثبت حریم مسجد و مدرسه حیدریه هم به نتیجه رسید.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان قزوین در خصوص آخرین وضعیت بافت تاریخی شهر قزوین اظهارداشت: اجازه هیچ فعالیتی در حریم آثار تاریخی به شهرداری داده نمی‌شود، اما با این حال، شهرداری به صورت پنهان در این بافت اقدام به تخریب می‌کند و این در شرایطی است که شورای عالی معماری و شهرسازی بر توقف فعالیت‌های شهرداری قزوین در این حریم تأکید کرده است.
ë اقدام‌های شهرداری
، مدیر عامل سازمان نوسازی و زیبا سازی قزوین نیز در این باره گفت:
مرمت ، نوسازی و بهسازی خیابان سپه، مجموعه تاریخی - فرهنگی سعدالسلطنه، گرمابه‌های قجر و حاج میرحسن از اقدام‌های شهرداری این شهر است که بارها توسط مدیران ارشد ملی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان افتخارات کشوری نام برده
شده است.
وی با تأکید بر همکاری سازمان نوسازی قزوین وسازمان میراث فرهنگی کشور در مطالعات و اجرای طرح‌های مرمتی شهری، افزود: در این راستا با برگزاری جلسات کارشناسی متعدد و با حضور مسئولان ارشد نهادها و استادان برجسته دانشگاه‌ها، طرح ساخت پارکینگ سعدالسلطنه بررسی و تأیید نهایی شد.
وی با بیان اینکه در 10 سال گذشته با 5 مدیرکل و معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین جلسات متعدد در این باره برگزارشده، بیان کرد: در نهایت برای ساخت یک میدانچه به عنوان ورودی
مسجد النبی و بازار منتهی به سعد‌السلطنه و ساخت پارکینگ زیرسطحی در عمق 2 طبقه زیرزمین پلاک‌های مجاور برنامه‌ریزی شد.
این مقام مسئول با تأکید بر اولویت بالای این طرح از سوی مردم و مسئولان شهر، افزود: با نهایی شدن این طرح خدمت‌رسانی به بازاریان، نمازگزاران و... با اختصاص 400 پارکینگ به نحو مطلوب انجام می‌شود. .
وی اضافه کرد: براساس طرح مصوب پارکینگ سعدالسلطنه، 40 خانه از یک هزار خانه موجود در همسایگی مجموعه سعدالسلطنه توسط شهرداری قزوین خریداری شده و این خانه‌ها دارای 2 طبقه زیرزمین و 2طبقه بنای مسکونی بود که در 4 سال گذشته تخریب و تجمیع شد و طرح پارکینگ در عرصه این خانه‌های غیر میراث شهری است و به هیچ عنوان مداخله‌ای در هویت آثار تاریخی ندارد.
ایران