راه مقابله با فارسی وان "پارازیت " نیست/یادداشتی از دكتر حميد رضا ضيايي پرور

اخيرا نشستي تخصصي با عنوان اهداف پيدا و پنهان شبكه‎‎هاي فارسي‎زبان ماهواره‎اي در مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام برگزار شد. در اين نشست، اساتيد وكارشناساني از گرايش‎‎هاي مختلف از جمله كارشناساني از دانشكده صدا و سيما حضور داشته و ديدگاه‎‎هاي خود را در باره علت رشد و توسعه اين شبكه‎‎ها و رويكرد عجيب مردم به اين شبكه‎‎ها بيان كردند. بخش عمده‎اي از انتقادات كارشناسان متوجه ضعف عملكرد صدا و سيما بود. فشرده مقالات ارايه شده در آن نشست در رسانه‎‎ها منتشر شد. بعد از انتشار گزارش‎‎هايي در باره محتواي اظهارنظر‎هاي كارشناسان در اين نشست، بالاترين مقام رسانه ملي در واكنشي آشكار، كارشناسان شركت‎كننده در نشست مجمع را مرعوب دانست و گفت اين شبكه‎‎ها به هيچ وجه تهديدي عليه رسانه ملي نيستند. بلافاصله يكي از همان كارشناسان در يادداشتي كه بر روي وب‎سايت اين مركز منتشر شد اين جمله تعريضي را تيتر زد كه «پارازيت بر روي شبكه‎‎هايي كه تهديد نيستند!»

دو هفته بعد از اين نشست، خبري در رسانه‎‎هاي سايبري و از جمله سايت اصول‎گراي جهان نيوز منتشر شد كه حكايت ديگري را نقل مي‎كرد. خبر اين بود: «نظرسنجي جديد صدا و سيما نشان مي‎دهد كه مخاطبان ماهواره در تهران طي يك سال گذشته افزايش معناداري پيدا كرده‎اند. به گزارش خبرنگار اجتماعي جهان‎نيوز 45/4 درصد از مردم تهران بيننده ماهواره هستند كه نسبت به سال گذشته 10 درصد رشد پيدا كرده‎اند. از اين مقدار 40/9 درصد بيننده شبكه‎‎هاي فارسي‎زبان هستند و 14 درصد فقط شبكه خارجي مي‎بينند. ميانگين زمان تماشاي ماهواره 2 ساعت و 5 دقيقه است. 48/9 درصد از بينندگان ماهواره فارسي‎وان مي‎بينند. همچنين از وقتي شبكه فارسي‎وان آمده، مخاطب بي‎بي‎سي 30 درصد كاهش داشته است. 46/2 درصد از كساني كه فارسي‎وان مي‎بينند، جذابيت را عامل اصلي براي مراجعه به اين شبكه دانستند. مطابق اين نظرسنجي 48 درصد مخاطبان ماهواره، متقاضي فيلم و سريال هستند. 13 درصد ديدن شو، 6/6 درصد ورزش، 5/6 درصد هنر و 3/8 درصد برنامه‎‎هاي علمي را دليل تماشاي ماهواره ذكر كرده‎اند. 50/6 درصد از پرسش‎شوندگان گفتند كه ماهواره با فرهنگ ما سازگاري ندارد و 34/8 درصد مخالفت كردند و گفتند كه ماهواره منطبق با فرهنگ ماست.»

صدا و سيما مي‎تواند اين خبر را هم تكذيب كرده و صورت مسئله را پاك كند، اما اگر به دور و بر خودتان نگاهي بيندازيد، متوجه خواهيد شد كه اين آمار بسيار خوش‎بينانه و شايد قديمي به‎نظر برسد. چراكه اين روز‎ها همه‎جا صحبت از فارسي‎وان و برنامه‎‎هاي آن است. اين شبكه نه تنها باعث جذب مخاطبان رسانه ملي شده، بلكه حتي مخاطبان شبكه‎‎هاي فارسي‎زبان ماهواره‎اي پر سابقه را نيز جذب كرده است، به طوري‎كه بسياري از اين شبكه‎‎ها درصدد تغييرات بنيادي در برنامه‎‎هاي خود بر‎آمده‎اند و شبكه‎‎هايي مثل GEMيا PMC يا TV PERSIA نيز موضوع فيلم و سريال را در دستور كار خود قرار داده‎اند.

ماجرا آنقدر جالب شده كه خود رسانه ملي نيز برنامه‎‎هايي براي علت‎يابي رويكرد به اين شبكه‎‎ها گذاشت. در يكي از اين برنامه‎‎ها بنده به اتفاق بيژن نوباوه نماينده مجلس و يك كارگردان تلويزيوني در راديو گفت‎وگو به صورت زنده شركت و ديدگاه‎‎هاي خود را درباره فارسي‎وان بيان كردم. نشست‎‎هايي مشابه از سوي نهاد‎هاي رسمي در گوشه و كنار كشور برگزار شده يا در حال تدارك است. اما به‎راستي شبكه فارسي‎وان چه نوع شبكه‎اي است؟ از كجا تغذيه مي‎شود؟ چه برنامه‎‎هايي را پخش مي‎كند؟ به كجا وابسته است؟ گردانندگان آن كيستند؟ مركز پخش آن كجاست؟ چرا در كمتر از يك‎سال توانسته با شبكه‎‎هاي بزرگ ماهواره‎اي رقابت كند؟ دليل رشد و گسترش اين شبكه در ايران چيست؟ و در‎نهايت براي مقابله با آسيب‎‎ها و تهديد‎هاي ناشي از اين شبكه چه تدابيري بايد اتخاذ شود؟

برنامه‎‎هاي اين شبكه عمدتا شامل جديدترين و پر بيننده‎ترين فيلم‎‎ها و سريال‎‎هاي تلويزيوني است. طبق اعلام وب‎سايت رسمي فارسي‎وان، اين شبكه 28 سريال در حال پخش دارد. اغلب اين سريال‎‎ها هر شب و به صورت دنباله‎دار پخش مي‎شود، سريال‎‎هاي مذكور در گروه‎‎هاي درام، عشقي، كمدي، اكشن و كودكان قرار داشته و عمدتا با سانسور خفيف براي نسخه فارسي منتشر مي‎شود. اين شبكه مجري ندارد و ميان برنامه‎هايش موزيك و تبليغات است، خبر نيز پخش نمي‎كند، دوبله فارسي سريال‎‎ها بسيار ضعيف است و ترجمه‎‎ها نيز گاه خنده‎دار و عجيب به‎نظر مي‎رسد. سريال‎‎هاي روز دنيا مانند 24، فرار از زندان، لاست، ويكتوريا و فرند از جمله فيلم‎‎هايي است كه توانسته مخاطبان انبوه براي اين شبكه در مخاطبان فارسي‎زبان جلب كند و مخاطباني كه تعداد آن‎‎ها در حوزه تمدني فارسي‎زبان يعني ايران، افغانستان و تاجيكستان و برخي كشور‎هاي منطقه بيش از 120 ميليون نفر است.

محور اصلي فيلم‎‎ها و سريال‎‎هاي فارسي‎وان، تبليغ سبك زندگي غربي است؛ چيزي كه باعث شده توجه مخاطبان دختر و پسر نوجوان و جوان به آن جلب شود. شايد بتوان همزماني راه‎اندازي اين شبكه‎‎ها با قطع بسياري از برنامه‎‎هاي جذاب عوام‎پسند يا خيابان خلوت كن رسانه ملي را معنادار دانست. البته بديهي است موارد متعددي همچون مشروب‎خواري، ارتباط نامشروع و خيانت ميان زوج‎‎ها به‎وفور در اين سريال‎‎ها مشاهده مي‎شود كه در تضاد كامل با ارزش‎‎هاي ايراني و اسلامي قرار دارد، اما نقشه فارسي‎وان به موذيانه‎ترين شكل و به‎نحوي كه مخاطب را دفع نكند و كانال را تغيير ندهد، انجام مي‎شود. همه مردم صاحب قوه تحليل رسانه‎اي نيستند و نبايد انتظار داشت از پس سريال‎‎هاي سرگرم‎كننده، به اهداف جنگ نرم پي ببرند! علت ديگر جذابيت فارسي‎وان، دنباله‎دار بودن برنامه‎‎ها به‎صورت هر شب است. اين برنامه‎‎ها مخاطب را ر‎ها نمي‎كند، خاصيت دراماتيك، عشقي و كمدي اين سريال‎‎ها باعث شده تا مخاطب عام به‎خصوص مخاطب غيرسياسي كه خسته از كار روزانه به‎دنبال رسانه‎اي غيرخبري و غيرسياسي و غيرجدي به‎دنبال پر كردن اوقات استراحت خود است، بر روي اين كانال‎‎ها متمركز شود.

بدون ترديد، خوش‎مان بيايد يا بدمان بيايد بايد اعتراف كنيم فارسي‎وان قاپ مخاطب عامه ايراني را ربوده است و در اين رويكرد، صدا و سيما نقش مكمل داشته و زمينه‎ساز اين استقبال بوده است. رسانه، كسي را اجبار به ديدن نمي‎كند، رسانه جايي رشد مي‎كند كه مخاطب داشته باشد و فارسي‎وان مخاطب‎سنجي كرده و تير را به هدف نشانده است. اگر نپذيريم كه از اين ناحيه دچار آسيب و تهديد شده‎ايم، برايش چاره‎انديشي نخواهيم كرد.

راه مقابله با فارسي‎وان پارازيت نيست كه اين بازي موش و گربه است و تا ابد دوام نخواهد داشت. راه چاره در تغيير نگرش‎‎ها به برنامه‎سازي رسانه ملي است، بايد در‎هاي رسانه ملي به روي هنرمندان، برنامه‎سازان، كارگردانان و فيلم‎سازان از هر گرايش و سليقه‎اي و البته در چهارچوب سياست‎هاي نظام باز شود.

بايد شبكه‎‎هاي متعدد فيلم و سريال 24 ساعته در ايران راه‎اندازي شود، آرشيو غني صدا و سيما مي‎تواند محتواي چندين سال اين شبكه‎‎ها را تأمين كند. اگر اوقات فراغت و استراحت مردم را با كانال‎‎هاي وطني پر نكنيم، به‎سمت شبكه‎‎هاي خارجي روي خواهند آورد. امروز فارسي‎وان، فردا فارسي‎تو، پس فردا ديگر كانال‎‎هاي عربي و انگليسي و فرانسوي و آمريكايي. راستي خبر داريد بعد از ام‎بي‎پرشيا، بي‎بي‎سي، يورو نيوز و فرانس 24 و سي‎ان‎ان، تركيه و مصر هم مي‎خواهند شبكه فارسي راه بيندازند؟

منبع: پنجره