«نویز» محاسباتی آلودگی هوای تهران

عددی که برای شاخص کیفیت هوای تهران طی روزهای اخیر از جمله روز یکشنبه از سوی مرجع کنترل کیفیت هوای شهر تهران اعلام شد نشان‌دهنده افزایش آلاینده‌های هوای پایتخت بود در حالی که مشاهده‌های چشمی ساکنان شهر تهران از رنگ آسمان و غلظت آلاینده‌ها نشان‌دهنده بهبود کیفیت هوا داشت.

پیگیری‌ها برای تفاوت معنادار بین مشاهده‌های شهروندان و عدد شاخص کیفیت هوا نشان می‌دهد: عددی که به‌عنوان شاخص کیفیت هوای پایتخت اعلام می‌شود، وضعیت کیفیت هوای 24 ساعت گذشته است وچون تغییرات سریع جوی قابل انعکاس در شاخص نیست، در نتیجه همین نویز محاسباتی در سنجش کیفیت هوا باعث مغایرت بین مشاهدات چشمی با عدد شاخص آلودگی در برخی روزها می‌شود.

به‌طور معمول شاخص کیفیت هوای پایتخت در دو ساعت 8 و 11 صبح هر روز اعلام می‌شود که بیانگر میانگین کیفیت هوا در 37ایستگاه سنجش آلودگی هوا در شهر تهران است. در حال حاضر سازمان محیط زیست در شهر تهران 16 و شهرداری تهران 21 ایستگاه سنجش آلودگی هوا دارند که به‌طور معمول روزانه 2 بار کیفیت هوای پایتخت در ایستگاه‌های مختلف را اعلام می‌کنند. شاخص کیفیت هوا بر اساس روند 24 ساعت منتهی به 8 صبح و 24 ساعت منتهی به 11 صبح هر روز محاسبه می‌شود.

با وجود آنکه این فرم محاسبه بر اساس استانداردهای جهانی است اما در روزهای خاصی از سال که سرعت تغییرات آلاینده‌ها به بالاترین حد ممکن می‌رسد این روش سنجش نمی‌تواند معیار مناسبی برای هشدارهای روزانه به شهروندان باشد زیرا با 24 ساعت تاخیر غلظت آلاینده‌ها را به اطلاع شهروندان تهرانی می‌رساند. کارشناسان محیط زیست معتقدند مراجع کنترل کیفیت هوا می‌توانند دفعات سنجش کیفیت هوا را در طول روز افزایش دهند تا ضریب به روزرسانی شاخص بالاتر رود. شاخص کیفیت هوا که در 8 صبح هر روز اعلام می‌شود به‌طور معمول با کیفیت لحظه‌ای وضع موجود هوا تفاوت دارد و عدد اعلام شده در ساعت 11 همان روز نیز نشان‌دهنده وضعیت کیفیت هوا در 24 ساعت گذشته یعنی از 11 صبح روز گذشته تا 11 صبح همان روز است.

شهروندان تهرانی هنگام افزایش شاخص که به معنای افزایش غلظت آلاینده‌های هوا است دو اقدام معمول انجام می‌دهند. نخست استفاده از حمل و نقل عمومی به جای استفاده از وسیله شخصی برای کمک به سلامتی شهر و دوم تصمیم برای خارج نشدن از منزل برای توجه به سلامتی شخصی است. اگر تعداد روزهایی که همانند روز یکشنبه 18 بهمن که شاخص کیفیت هوا با عدد 144 نشان از یک روز ناسالم می‌داد اما رنگ آسمان و غلظت آلاینده‌ها نشان‌دهنده بهبود کیفیت هوا نسبت به روز شنبه با شاخص کیفیت 131 بود افزایش پیدا کند عکس العمل شهروندان نیز نسبت به این شاخص‌ها کاهش پیدا خواهد کرد.

محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش محیط زیست استان تهران اختلاف بین وضع موجود و شاخص کیفیت هوا در برخی روزها را تایید کرد و به «دنیای‌اقتصاد» گفت: غلظت آلاینده‌های هوا در روز یکشنبه نسبت به روز شنبه کاهش پیدا کرد اما به دلیل اعمال روند 24 ساعت گذشته غلظت آلاینده‌ها در شاخص کیفیت هوا عدد اعلام‌شده بالاتر بود. برخی از کارشناسان محیط زیست معتقدند درطول سال ممکن است تنها چند روز آهنگ تغییرات آلاینده‌ها درآسمان پایتخت به گونه‌ای شود که میانگین 24 ساعت گذشته غلظت آلاینده‌ها بیانگر کیفیت آن روز و لحظه نباشد.

یوسف رشیدی ،استاد دانشگاه و مدیرعامل سابق شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید کرد روش‌های سنجش آلودگی هوای پایتخت بر اساس استاندارد‌های جهانی است و شهروندان تهرانی نباید دراین رابطه هیچ گونه نگرانی داشته باشند. او با بیان اینکه دفعات اعلام شاخص‌های آلودگی هوا می‌تواند تغییر کند، گفت: اما ساعت‌های در نظر گرفته شده نیز ساعات مناسب و اعداد اعلام شده نیز اعداد دقیقی هستند.

همچنین حسین شهیدزاده، قائم مقام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نیز با تایید اینکه شاخص اعلام شده توسط این شرکت مربوط به میانگین کیفیت هوا طی 24 ساعت گذشته تهران است به گفت: ممکن است در روزی که شاخص آلودگی هوا ناسالم اعلام می‌شود هوا سالم باشد، زیرا این عدد میانگین 24 ساعت گذشته وضعیت کیفیت هوای شهر تهران است. او به شهروندان تهرانی توصیه می‌کند برای اطلاع دقیق از وضعیت لحظه‌ای آلودگی هوای پایتخت به سایت شرکت کنترل کیفیت هوا مراجعه کنند یا از نرم‌افزاری که امکان نصب آن در تلفن همراه وجود دارد بهره ببرند.

شهیدزاده از همکاری مدیریت شهری با دانشگاه تهران برای آماده‌سازی نرم‌افزاری خبر داد که بر اساس آن امکان پیش‌بینی هوا و سنجش کیفیت هوا بر اساس مدل‌سازی‌های علمی فراهم می‌شود. به گزارش «دنیای اقتصاد» طی 7 روز گذشته بر میزان آلاینده‌های هوای پایتخت افزوده شد. شاخص کیفیت هوا در روز 18 بهمن به عدد 144 رسید؛ این عدد در روز 17 بهمن 131 بود. این رقم 16 بهمن به عدد 105 رسید و کیفیت هوای پایتخت به جایی رسید که برای گروه‌های حساس در شرایط ناسالم قرار گرفت. گروه‌های حساس همان کودکان، سالمندان، زنان باردار، مبتلایان به بیماری‌های مزمن ریوی و بیماران خاص و سرطانی هستند.