آیا حماس به الجزایر می‌رود؟

قریب دو هفته قبل خبری در رسانه ها منتشر شد که حکایت از آن داشت که جنبش حماس از الجزایر درخواست بازگشایی دفتر نمایندگی در این کشور کرده است و الجزایر به درخواست این جنبش پاسخی نداده است. حماس دو روز بعد این خبر را تکذیب کرد اما انتشار این خبر از سوی نخستین منتشر کننده آن حکایت از پیچیدگی مسئله و ریشه در بحران های جدید منطقه ای داشت. خبر درخواست حماس برای بازگشایی دفتر نمایندگی در الجزایر را، سفیر عربستان در الجزایر منتشر کرد و با تروریست خواندن حماس موجبات ناخشنودی این جنبش را فراهم آورد. اما سؤالی که با انتشار این خبر اذهان تحلیلگران را به خود مشغول داشت از این قرار بود که آیا حماس می خواهد پس از قطر، حالا به الجزایر کوچ کند؟

دوحه و بحران منطقه

قریب دو ماه قبل همزمان با سفر دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا به عربستان، اختلافی بین کشورهای خلیج پدید آمد که موجب شد امیر قطر سفر خود به ریاض را در حالی که هنوز ترامپ و دیگر مدعوین در عربستان به سر می بردند، رها کند و به کشورش بازگردد. امیر قطر در اولین اظهار نظر خود در قطر حماس را یک جنبش مقاومتی خواند و ایران را یکی از بازیگران منطقه خواند که نمی توان نادیده اش گرفت. این اظهار نظر در مقابل بیانیه ریاض که ایران را مشکل نخست منطقه و حماس را یک باند تروریستی خواند بود حکایت از اختلافی وسیع و بحرانی جدید در منطقه خواند.

فشار بر قطر و بیرون رفتن اعضای حماس از دوحه

با وجود آنکه قطر از همان ابتدا در مواضع رسمی خود حمایت خود را از حماس اعلام کرد اما آنچه عملا اتفاق افتاد خروج تعدادی از رهبران و اعضای حماس از دوحه قطر بود. هنوز هم رسما اعلام نشده چه تعدادی از اعضا و رهبران حماس از قطر خارج شدند. ولی قطعا بسیاری از اعضای حماس دیگر نمی توانند در دوحه بمانند یا حتی به آنجا رفت و آمد کنند.

دوحه، در ادامه پروژه فشار بر حماس

حماس هنگامی که به دلیل اختلافات سیاسی از سوریه خارج شد به دوحه رفت. از سال ۲۰۱۱ تا کنون دفتر سیاسی حماس در دوحه مستقر بوده است اما با فشارهای فعلی حماس مجبور به خروج از دوحه شده است. یکسال قبل هنگامی که ترکیه روابط خود با رژیم صهیونیستی را از سر گرفت، حماس یکی از قربانیان این عادی سازی روابط بود و صهیونیست ها ترک ها را مجبور کردند به عنوان یکی از شروط از سرگیری روابط، دفتر حماس را در ترکیه تعطیل کرده، صالح العاروری، عضو ارشد حماس در ترکیه را از این کشور اخراج کند.

هوشمندی حماس

پس از ترکیه حال نوبت به دوحه رسیده است اما باید هوشمندی حماس را در این مرحله ستود. حماس چند هفته قبل از آنکه دوحه مجبور به اخراج اعضای این جنبش شود، نتایج انتخابات داخلی خود را اعلام کرد و با اعلام اینکه اسماعیل هنیه به ریاست دفتر سیاسی رسیده است، قدرت دفتر سیاسی را به نوار غزه منتقل کرد و هنگامی که دوحه، حماس را به خروج فرا خواند دیگر هرم قدرت حماس در دوحه حضور نداشتند. ورای اینکه این اقدام حماس اتفاقی بوده یا تمهید حماس بوده باشد، اینکه حماس در زمان اعلام قطر برای خروج، قدرت را منتقل کرده بود موجب شد حماس دچار اضطرار نشود.

تلاش برای یافتن مکان جایگزین

پس از این بود که ابومروزوق راهی لبنان شد و رایزنی های خود را با مسئولان این کشور انجام داد. از سوی دیگر خبری در رسانه ها منتشر شده بود که صالح العاروری در مالزی به سر می برد و مالزی یکی از گزینه های انتقال دفتر سیاسی است. هیچ یک از این اخبار هیچ گاه تأیید نشدند و در حد خبر باقی ماندند تا اینکه خبر درخواست حماس برای ایجاد دفتر نمایندگی در الجزایر منتشر شد.

شرایط الجزایر برای حماس

یکسال قبل در سپتامبر ۲۰۱۶ موسی ابومروزق اعلام کرد از مسئولان الجزایری خواسته اند دفتری را در الجزایر تأسیس کنند و مسئولان الجزایری با آن موافقت کرده اند این دفتر از آن زمان فعال بوده است و محمد عثمان مسئول این دفتر است. اما براساس گفته های سامی ابوزهری، وی درخواست حضور در الجزایر را داده است و با این خواسته وی موافقت شده است. براساس اخبار منتشره، ابوزهری از ابتدای سال ۲۰۱۷ در الجزایر به سر می برد. دولت و وزارت خارجه الجزایر در خصوص اخبار جدید واکنشی از خود نشان نداده اند و سکوت پیشه کرده اند.

در الجزایر جنبش اسلامی حمس (حرکة مجتمع السلم) بسیار با حماس نزدیک است از سوی دیگر به دلیل اقبال عمومی که به اخوان المسلمین وجود دارد جنبش حماس مورد قبول جامعه الجزایر است. به همین جهت حماس در داخل الجزایر شرایط مناسبی دارد. اما به دلیل فشارهایی که از خارج به دولت الجزایر وارد می شود موجب خواهد شد این عرصه داخلی برای حضور حماس چندان فایده ای نداشته باشد.

محمود عباس، بزرگترین مانع حضور حماس در الجزایر

جدا از فشاری که از خارج الجزایر به دولت این کشور برای پذیرش حماس وارد می آید، روابط تشکیلات خودگردان با دولت الجزایر و نمایندگی ساف در این کشور مهمترین مانع در مسیر حضور رسمی حماس در الجزایر است. چرا که از آن هراس دارد در دراز مدت حماس به عنوان نماینده رسمی فلسطینیان جایگاه نماینده ساف را بگیرد. لذا به هیچ وجه اجازه نمی دهد حماس در هیچ جا حضور رسمی داشته باشد.

استراتژی جدید حماس

با آنکه بحران قطر و تلاش های جناح غربی- عربی می توانست به اعمال فشار بر حماس در اسکان دادن اعضایش منجر شود اما با وجود مشکلاتی که برای این جنبش به وجود آورد، به بحران اسکان قدرت در حماس منجر نشد. علت این امر تغییری است که حماس در اسکان اعضای خود به وجود آورده است. حماس اخیرا اعلام کرده است که قصد ندارد اعضای خود را همانند گذشته در یک دفتر مجتمع کند و قصد توزیع آنها را دارد. همین سیاست و استراتژی حماس موجب شد، اقدامات دشمنان مقاومت به ایجاد بحران منجر نشود.

اگر این مسئله را با توجیهی بدبینانه یک اتفاق به حساب نیاوریم، باید به حساب هوشمندی و اقدام به موقع حماس نسبت داد. اقدامی که حکایت از محاسبات دقیق و به روز این جنبش مقاومتی دارد و همین امر دشمن را به صرافت کشانده تا به هر قیمتی برای این جنبش بحران بیافریند.