هر آنچه باید درباره ی سانحه نفتکش ایرانی بدانیم

عصر شنبه شانزدهم دی ۱۳۹۶ رسانه‌های چین از برخورد دو کشتی در آب‌های دریای چین شرقی خبر دادند. برخورد بین یک نفتکش ایرانی و یک کشتی فله‌بر چینی اتفاق افتاده بود. گزارش‌های اولیه از انفجار و آتش سوزی بزرگ در نفتکش ایران خبر می‌داد.

حدود یک هفته بعد از این حادثه، نفتکش ایرانی به نام سانچی غرق شد و ایران مرگ ۳۲ سرنشین این کشتی را تایید کرد. کشتی فله‌بر چینی، با خسارتی نه چندان جدی، محل را ترک کرده و همه خدمه‌اش نجات یافته‌اند.

تلاش امدادگران چینی برای خاموش کردن آتش نفتکش سانچی، و نجات سرنشینانش یک هفته در شرایط جوی بد و انفجارهای پیاپی روی عرشه کشتی سانچی ادامه داشت. با آن که روز جمعه گروهی چهار نفره از امدادگران چینی موفق شدند خود را به انتهاش عرشه سانچی برسانند، اما به دلیل حرارت حدودا ۹۰ درجه‌ای بدنه کشتی نتوانستند داخل کشتی بروند و تنها موفق شدند بقایای دو جسد و جعبه سیاه کشتی را بیرون بیاورند.

تأیید مرگ سرنشینان نفتکش سانچی؛ در ایران یک روز عزای عمومی اعلام شد.


تصویرهایی که از این عملیات منتشر شد نشان می‌داد که در حین تلاش امدادگران، انفجارهایی رخ می‌دهد و آتش‌سوزی ادامه دارد. با آنکه هنوز جزئیات این حادثه اعلام نشده است، اما در این گزارش تلاش شده به بعضی از سوالات اساسی درباره این سانحه دریایی پاسخ داده شود. درباره قربانیان چه می‌دانیم؟

تعداد خدمه و سرنشینان نفتکش ایران که با نام "سانچی" حرکت می‌کرد، ۳۲ نفر بود که دو نفر از آنها بنگلادشی و بقیه ایرانی بودند.

۲۷ نفر از سرنشینان خدمه کشتی بودند. همسر یکی از افسران و چهار دانشجوی کشتیرانی هم دیگر سرنشینان کشتی سانچی بودند. همراه بردن اعضای خانواده کارکنان و دانشجویان کشتی‌رانی برای کارآموزی روندی معمول است.

تاکنون جسد سه نفر از قربانیان پیدا شده است. یکی از جسدها را امدادگران از آب گرفتند. دو جسد دیگر هم امدادگران چینی از کشتی خارج کردند. به دلیل سوختگی، هنوز هیچ کدام از جسدها شناسایی نشده است و برای یافتن هویت آنها باید آزمایش دی‎ان‌ای انجام شود.

مقام‌های ایرانی می‌گویند پیدا کردن پیکر بقیه سرنشین‌ها دیگر امکان‌پذیر نیست.
تصادف کجا رخ داد؟

همان طور که در نقشه زیر می‌بینید، دو کشتی در دریای شرقی چین برخورد کرده‌اند. در نقشه مسیر دو کشتی مشخص شده است. خبرگزاری رویترز نوشته است که برخورد دو کشتی در منطقه‌ای رخ داده است که کمتر مورد استفاده کشتی‌های بزرگ است و بیشتر کشتی‌ها از شرق یا غرب این منطقه عبور می‌کنند.



درباره کشتی‌ها چه می‌دانیم؟

چرا یک نفتکش ایرانی، با پرچم پاناما حرکت می‌کند؟

مثل ماشین که باید جایی ثبت باشد و شماره شهربانی داشته باشد، کشتی‌ها هم باید در جایی ثبت شده باشند.

درحالی که قوانین حاکم بر کشتیرانی، بین‌المللی است، قوانین اداره کشتی‌ها مربوط به کشوری است که کشتی در آن ثبت شده است.

امیر علیزاده، استاد کشتیرانی در دانشگاه سیتی لندن می‌گوید، ثبت کشتی‌های نفتکش در کشورهایی مثل پاناما یا لیبریا بسیار مرسوم است. دلیل این محبوبیت هم به گفته آقای علیزاده، کمتر بودن هزینه‌های اداری ثبت کشتی و همچنین سختگیرانه نبودن قوانین اداره کشتی، از نظر ملیت خدمه، قوانین کاری و بازرگانی است.

براساس تازه ترین گزارش ، بیش از ۷۰ درصد کشتی‌های تجاری جهان، در کشوری غیر از کشور مالک (یا شرکت مالک) کشتی ثبت شده‌اند و با پرچم کشور دیگری حرکت می‌کنند. به این اقدام در اصطلاح بازرگانی دریایی "پرچم مصلحتی"(Flag of convenience) گفته می‌شود.

این روال، منتقدان زیادی دارد، از جمله اتحادیه جهانی کارگران حمل و نقل، که این روال را ظلم به کارکنان کشتی‌ها می‌داند. این اتحادیه می‌گوید استفاده از پرچم مصلحتی برای کارگران، دستمزد پایین، شرایط کاری بد، غذا و آب غیر بهداشتی و ساعات کاری طولانی بدون زمان کافی برای استراحت را به دنبال دارد.

به گفته این اتحادیه، از آن سو برای صاحبان کشتی، این روال سود زیادی دارد از جمله، حداقل نظارت بر اداره کشتی، هزینه ارزان ثبت، مالیات کم و باز بودن دست کارفرما در استخدام کارگر ارزان از بازار جهانی.

این اتحادیه اعتقاد دارد که باید یک "ارتباط واقعی" میان مالک کشتی و محل ثبت کشتی وجود داشته باشد.

چه کسی خسارت حادثه را پرداخت می‌کند؟

آنطور که عبدالناصر همتی رئیس کل بیمه مرکزی ایران گفته، ۳۰ درصد بیمه کشتی را شرکت‌های ایرانی (۲۰ درصد بیمه البرز، ۱۰ درصد بیمه ملت) برعهده دارند و ۷۰ درصد هم به عهده یک شرکت نروژی است. با این حساب سهم بیمه البرز در جبران خسارت ۱۰ میلیون دلار، و بیمه ملت ۵ میلیون دلار خواهد بود.

به گفته آقای همتی، بیمه محموله کشتی که حدودا دو برابر خود کشتی ارزش داشته است (حدود ۷۰ میلیون دلار) "احتمالا به عهده خریدار" است. شرکت نفت ایران می‌گوید خریدار یک شرکت نفتی مشترک کره‌ای به نام هان‌وا و توتال فرانسه است. علاوه بر آن هزینه پاکسازی محیط و بیمه‌های خدمه و سرنشینان کشتی هم مطرح است که هنوز اطلاعات دقیقی در مورد مسئول این خسارت‌ها منتشر نشده است.