با چه روش‌هایی عوارض شیمی درمانی را کاهش دهیم؟

شیمی درمانی یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان بیماری سرطان به شمار می‌رود. در این روش، گاهی سلول‌های سالم تشکیل دهنده خون در مغز استخوان، قلب، کلیه و مثانه، فولیکول‌های مو، دهان، دستگاه گوارش، سیستم تولید مثل، ریه‌ها و سیستم عصبی با توجه به شرایط بیمار دچار آسیب می‌شود. اکثر عوارض جانبی این روش مدتی بعد از شیمی درمانی پایان می‌یابد، اما ممکن است چندین ماه طول بکشد تا فرد به شرایط عادی خود بازگردد؛ بنابراین در این مطلب روش‌های موثری برای مدیریت بهتر عوارض شیمی درمانی آورده شده است. توجه داشته باشید که برای استفاده از هرکدام از این روش‌ها با پزشک معالج خود مشورت نمایید.

۱. خستگی ناشی از شیمی درمانی
پس از شروع درمان شیمی درمانی، اکثر بیماران به دلیل کاهش گلبول‌های قرمز و ایجاد کم خونی، از خستگی و ضعف عمومی شکایت دارند که می‌تواند فعالیت‌های روزانه آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. برای مقابله با این مشکل پیشنهاد می‌شود:

یک رژیم غذایی مناسب که دارای مقادیر مناسب از پروتئین، مواد معدنی و کالری می‌باشد، مورد استفاده قرار گیرد.
حرکات سبک و کوتاهی مانند پیاده روی سبک و تمارین یوگا، برای افزایش سطح انرژی در برنامه قرار داده شود.
در طول روز استراحت‌های کوتاه چند دقیقه‌ای در نظر گرفته شود.
انرژیتان را صرف کار‌های بیهوده نکنید.
در صورت لزوم از خانواده، دوستان و آشنایان کمک بگیرید.

۲. درمان تهوع و استفراغ در دوره شیمی درمانی
یکی دیگر از عوارض مهم شیمی درمانی ایجاد حالت تهوع و استفراغ می‌باشد که به دلیل آسیب‌هایی که به معده و دستگاه گوارش وارد شده، این اتفاق صورت می‌گیرد. برای جلوگیری از این وضعیت موارد زیر پیشنهاد می‌شود:

اغلب استفاده از دارو‌های ضدتهوع در کنار دارو‌های شیمی درمانی، مورد استفاده قرار گیرد.
از خوردن غذا‌های چرب و سنگین خودداری شود.
پنج یا شش وعده غذایی کوچک به جای سه وعده غذایی بزرگ در نظر گرفته شود.
بلافاصله بعد از خوردن غذا از دراز کشیدن اجتناب کنید.
مکمل‌های زنجبیل علاوه بر کاهش حالت تهوع و استفراغ برای مبارزه با سلول‌های سرطانی بسیار مناسب می‌باشد. از این ماده می‌توان به صورت‌های مختلفی استفاده نمود. به عنوان مثال یک قاشق غذاخوری ریشه زنجبیل خرد شده را در یک لیوان آب گرم ریخته و اجازه دهید به مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه به آرامی بجوشد. کمی عسل و لیمو تازه به آن اضافه کرده و آن را بنوشید.
از روش طب فشاری در نقطه P۶ (دو انگشت بالاتر از چین مچ) استفاده شود. برای چند دقیقه این نقطه را به صورت دایره‌ای فشار دهید. این کار را یک یا دوبار در روز انجام دهید.

۳. روش‌هایی برای مقابله با ریزش مو
ریزش مو‌های سر یکی از شایع‌ترین عوارض ظاهری شیمی درمانی به شمار می‌رود که برای بهبود این مشکل، روش‌های زیر پیشنهاد می‌شود:

مو‌های خود را با شامپو و نرم کننده‌های بسیار ملایم مانند شامپو‌های کودکان شستشو دهید.
از برس و شانه‌های نرم و لطیف برای شانه کردن مو استفاده کنید.
از رنگ مو‌های شیمیایی و قوی برای رنگ کردن مو اجتناب نمایید.
تا حد امکان مو‌های خود را کوتاه کنید و در صورت لزوم از یک روسری شیک و ساده ّرای تزیین آن استفاده نمایید.
اگر مو‌ها در شیمی درمانی از بین رفت، مضطرب نشوید، بلکه به خوبی از پوست سر خود مراقبت کرده و ضدآفتاب استفاده کنید تا دچار آفتاب سوختگی و قرمزی‌های ناشی از آن نشوید.

۴. زخم‌های دهانی در دوره شیمی درمانی
برخی از انواع دارو‌های شیمی درمانی می‌تواند باعث ایجاد زخم‌هایی در اطراف لب‌ها و داخل دهان شده و غذا خوردن را با مشکل رو به رو کند. برای کاهش چنین عوارضی روش‌های زیر پیشنهاد می‌گردد:

یک قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم ریخته و حل کنید و از آن ۵ تا ۶ بار در روز برای شستشوی دهان استفاده نمایید.
برای مسواک زدن دندان‌ها از یک برس نرم و لطیف استفاده نمایید.
سعی کنید از خمیر دندان‌های ساده و خانگی برای شستشو دهان و دندان هایتان استفاده کنید.
از خوردن غذا‌های بسیار گرم، سرد، تند و پرادویه خودداری کنید.
غذا را به اندازه‌های کوچک تقسیم کرده و آرام آرام بخورید.
قبل و بعد از هر وعده غذایی دهان خود را به خوبی بشویید.

۵. روش‌هایی برای جلوگیری از اسهال
گاهی در طول شیمی درمانی، پوشش معده و روده دچار آسیب شده و باعث ایجاد مدفوع شل و آبکی می‌شود. همچنین می‌توان تغییرات بیوشیمیایی را از علل اسهال نامید. برای مقابله با این عارضه روش‌های زیر پیشنهاد می‌شود:

مقدار زیادی مایعات به خصوص آب بنوشید تا اثرات دارو‌ها از بین رفته و اسهال کم شود.
شیر و محصولات لبنی که هضم آن‌ها دشوارتر است را به مقدار کمتری استفاده نمایید.
از غذا و میوه‌هایی مانند برنج سفید، موز و پوره سیب که هضم آسانی دارند بیشتر استفاده کنید.

منبع: 2نفره