امروز در تاریخ: درگذشت دکتر مصدق

دكتر محمد مصدق استاد دانشگاه، سياستمدار، دولتمرد و ايراندوست نامدار، دشمن سرسخت استعمار ملل و سلطه گران، رهبر جنبش ملي كردن صنعت نفت ايران و رئيس دولت در سال‌هاي 1330، 1331 و پنج ماه اول سال 1332 چهاردهم اسفند 1345 در بيمارستان نجمشيه تهران درگذشت. در سال‌هاي حكومت او، ايران كه پرچم مبارزه با استعمار و سلطه را به دوش گرفته بود تحت فشار و تحريم اقتصادي و تهديد نظامي انگلستان بود كه يكي از سه قدرت آن زمان بشمار مي‌رفت.

دكتر مصدق در تمامي طول عمر سياسي خود به دمكراسي، حقوق بشر و آزادي‌هاي مرتبط با آن عميقا وفادار بود. وي هنگام فوت هشتاد و هفت ساله بود.

دولت دكتر مصدق كه مورد حمايت قاطبه ملت بود در كودتاي 28 امرداد سال 1332 که نتيجه توطئه مشترک انگلستان و آمريکا بود برانداخته شد، به زندان افتاد و پس از تحمل دوران زندان تا پايان عمر در روستاي احمد آباد به صورت غير قانوني تبعيد و در حصر قرار داشت.

ژنرال آيزنهاور رئيس‌جمهور وقت آمريکا در يادداشت‌هاي خود ـ در ذيل روز هشتم اکتبر 1953 اعتراف کرده است که آن دولت در مساعي 29 ماهه انگلستان براي برکنارکردن مصدق نقش داشت. ‏

به مصدق در روزهاي واپسين عمر كه شديدا بيمار بود اجازه داده شد به تهران و به بيمارستاني كه فرزندش در آن طبابت مي‌كرد منتقل شود. جز براي اعضاي فاميل، وي در اينجا هم ممنوع الملاقات بود.‏

دكتر مصدق بر پايه عقيده خود كه شاه بايد سلطنت كند، نه حكومت در دوران زمامداري اش اختيارات حكومتي را از شاه گرفت.

در زمان او انتشار نشريه، تشكيل حزب و برگزاري اجتماعات سياسي آزاد بود.

وي تحرير و توزيع كتب درسي را از انحصار دولت خارج كرد تا كتاب‌هاي تاريخ مدارس ديكته دولت و مبلّغ قدرت‌هاي خارجي مسلط بر ايران نباشند.

مورخان معروف جهان دكتر مصدق را احياء گر ناسيوناليسم ايراني خوانده و نوشته‌اند كه به همين دليل، وي حاضر به سازش با بيگانگان بر سر منافع ايران نبود.

به نوشته اين مورخان كه دكتر مصدق را از مردان بزرگ تاريخ ايران خوانده‌اند وي در جهان سوم چراغي را روشن كرد كه تا پايان «استعمار كهنه» روشن بود.

وي به ملل تحت ستم هشدار داده بود كه پس از استعمار كهن (استعمار اروپايي كه از زمان يافتن راههاي دريايي ـ آغاز سده شانزدهم آغاز شده بود)، استثمار و سلطه با لباسي تازه برجاي آن خواهند نشست.‏

در اين روز در سال 1342 و 9 ماه پس از قيام خرداد ماه، محــاكمه دسته‌اي از مخــالفان شاه از جمله آيةالله سيد محمود طالقاني، مهــندس مهدي بازرگان و دكتر يدالله سحابي در محكمه تجديد نظر نظامي كه رياست آن را ژنرال عباس قره باغي (آخرين رئيس ستاد مشترك ارتش در نــظام سلطنتي در سال 1357) برعهده داشت آغاز شد. پيش از آغاز محاكمه، حكومت نظامي در تهران و اصفهان تمديد شده بود تا تظاهراتي صورت نگيرد.

‏ پنجم مارس در دو سال مختلف دو مورخ ــ فيلسوف درگذشتند؛ هيپوليته تاين فرانسوي در سال 1893 در 64 سالگي و لودويگ كيده آلماني در 1941. كتاب كيده كه در 23 مارس 1858 به دنيا آمده بود تحت عنوان « ديوانگي‌هاي امپراتور » برنده جايزه نوبل شد.

وي در اين كتاب هوس‌هاي ظالمانه گاليكولا امپراتور روم را برنگاشته و حق داده است كه بر ضد حاكم ظالم قيام شود. ‏