چرا تحریم نفت و گاز کشورهای صادرکننده جواب نمی دهد؟

به گزارش «پارسینه» به نقل از بلومبرگ، رکود اخیر در بازار نفت باعث شد تا قیمت نفت اورال روسیه به زیر سقف قیمتی ۶۰ دلاری که سال گذشته توسط گروه ۷ تعیین شده بود برسد. شاید اکنون زمان جشن گرفتن در گروه ۷ باشد. شاید هم زمان خوبی باشد برای بررسی اینکه قیمت نفت روسیه کجا بود که بعد از کاهش تازه به محدودیت تعیین شده رسیده است.

در بیشتر دوران اعمال سقف قیمتی، نفت روسیه بالای ۶۰ دلار معامله می‌شد و این بر خلاف انتظار معماران تحریم نفتی روسیه بود. نفت یک کالای بسیار ضروری است و همان طور که مورد روسیه نشان داد، همیشه راهی برای فروش آن وجود دارد، حتی اگر فروشنده به شدت تحریم شده باشد.

آلن بیتی، ستون نویس فایننشال تایمز، در مطلب اخیر خود در مورد تحریم‌ها اشاره کرد که «دولت‌ها نمی‌توانند کنترل کافی بر تقاضای جهانی داشته باشند تا تجارت را خفه کنند، زنجیره‌های تأمین چابک هستند و گاهی اوقات غیرقانونی، و مصرف کنندگان اصلی جایگزین‌هایی پیدا کرده اند.»

در واقع، همان طور که موفقیت مشکوک تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا و اکنون تحریم‌های گسترده‌تر غرب علیه روسیه نشان داده است، تحریم‌ها به ندرت به اهدافی که برای اعمالشان تعیین شده بود می‌رسند. هیچ تغییر رژیمی در ونزوئلا یا ایران صورت نگرفته است، روسیه از مبارزه با اوکراین دست برنداشته و عرضه نفت هر سه کشور جریان دارد.

البته جریان نفت از ونزوئلا و ایران از زمان اعمال تحریم‌های آمریکا کاهش قابل توجهی داشته است، اما هر دو کشور اخیراً شاهد افزایش محموله‌های صادراتی خود بوده اند که نشان می‌دهد نفت همه مورد احتیاج است، حتی با وجود اینکه صادرات ایالات متحده به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.

با این حال، مورد روسیه به خاطر گستردگی تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا بسیار مهم است.

بلومبرگ هفته گذشته گزارش داد که درآمد نفتی روسیه نسبت به دوران قبل از حمله به اوکراین بیشتر شده است. گزارش دیگری که در ماه نوامبر منتشر شد، به ارقام بانک مرکزی روسیه اشاره کرد که نشان می‌دهد این وضعیت برای ماه‌ها ادامه داشته است. اما همیشه اینطور نبود.

«مرکز غیردولتی تحقیقات انرژی و هوای پاک» مستقر در فنلاند که صادرات انرژی روسیه را ردیابی می‌کند، اخیراً گزارش داد که تحریم نفتی اتحادیه اروپا علیه مسکو و تعیین سقف قیمتی موجب شده است تا این کشور ۳۴ میلیارد یورو (۳۷ میلیارد دلار) از درآمد خود را از دست بدهد. این رقم که قابل توجه به نظر می‌رسد، تنها نشان دهنده کاهش ۱۴ درصدی درآمد‌های روسیه است که مرکز فنلاندی از آن ابراز تاسف می‌کند.

نه تنها درآمد‌ها به اندازه کافی آسیب ندیده اند، بلکه اقتصاد به طور کلی توانسته است از بسیاری از اثرات نامطلوب تحریم‌ها جلوگیری کند. بلومبرگ مجددا گزارش داد که رشد تولید ناخالص داخلی روسیه در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳ میلادی ۵.۵ درصد افزایش یافته است که نسبت به رشد بسیار چشمگیر ۴.۹ درصدی ثبت شده در سه ماهه دوم سال هم بیشتر بوده است. این در حالی است که در همین مدت منطقه یورو برای مثبت ماندن رشد تولید ناخالص داخلی خود تقلا می‌کرد و آلمان در حال ورود به رکود بود.

چنین وضعیتی این سؤال را ایجاد می‌کند که چه کسی از تحریم‌ها بیشتر آسیب می‌بیند: کشور هدف یا مجریان. به نظر می‌رسد که پاسخ، حداقل در مورد اتحادیه اروپا، بسیار ناخوشایند است و آن را به نوعی تابو تبدیل می‌کند. در مورد از دست رفتن بزرگ‌ترین بازار گاز روسیه بسیار صحبت شده است، اما مانند نفت، بیشتر جریان گاز هم از غرب به شرق و چین هدایت شده است. در همین حال اروپا گاز خط لوله را با «ال ان جی» جایگزین کرد. هیچ کدام از این حرکت‌ها یک حرکت عالی برای اروپا نبوده است. اینکه کدام طرف وضعیت بدتری پیدا کرده است را می‌توان در گزارش‌های تولید ناخالص داخلی مشاهده کرد.

نفت و گاز - به ویژه نفت - هدف مورد علاقه تحریم کنندگان است. مشخص شد تحریم صنعت نفت کشوری که به این صنعت وابسته است کار بیهوده‌ای است. بعداً مشخص شد که تحریم این کالا برای خود تحریم کنندگان پیامد‌هایی دارد. پالایشگاه‌های ایالات متحده زمانی که جریان نفت خام سنگین ونزوئلا با اعمال تحریم‌های نفتی متوقف شد، پیامد آن را احساس کردند. زمانی که دونالد ترامپ تحریم‌ها را مجدداً علیه ایران اعمال کرد و قیمت‌ها هر چند موقتاً افزایش یافت، تمام دنیا آن را احساس کردند.

آلن بیتی از فایننشانل تایمز پس از اشاره به این که گروه ۷ و اتحادیه اروپا به اندازه کافی بخش بزرگی از اقتصاد جهانی نیستند که فروش نفت روسیه را خفه کنند، اضافه کرد: «کنترل صادرات حاوی بذر‌های نابودی خود است، درست مانند کارتل‌های تولیدکننده و تلاش برای جلوگیری از مواد مخدر.» همچنین آن‌ها بر کشور‌هایی مانند هند که دنبال تخفیف برای واردات نفت هستند، تاثیری که امیدوار بودند داشته باشند را ندارند.

علاوه بر اینها، اتحادیه اروپا که در بخش گازوئیل کمی در تنگنا قرار گرفته بود، به احتمال زیاد گازوئیل هندی را که از نفت روسیه تهیه شده بود وارد کرد، و در نهایت این که امسال رکورد مصرف «ال ان جی» تولید روسیه را نیز شکست.

این دلیلی است که تحریم‌های نفت و گاز هرگز جواب نمی‌دهد. نفت و گاز یعنی انرژی و انرژی یعنی امنیت. هیچ کشوری که به واردات وابسته است، صرف نظر از درجه آن، نمی‌تواند واقعاً تأمین کنندگان خود را تحریم کند - حداقل بدون پذیرش عواقب نامطلوب برای اقتصاد خود.