منشاء کروناویروس کجاست؛ آزمایشگاه ووهان یا استان گواندونگ؟

اما به نظر می‌رسد هنوز هیچ مدرک علمی که نشان دهد کروناویروس در آزمایشگاه ساخته شده باشد وجود ندارد و حتی هنوز به شکل قطعی معلوم نیست که منشاء این پاندمی ووهان چین بوده است یا نه.

براساس گزارش گاردین، با افزایش ادعاهای ایالات آمریکا و هم‌پیمان‌هایش درباره عدم صداقت چین درباره منشاء کروناویروس، پاسخ سوال‌ها درباره نحوه شروع کووید-۱۹ بسیار مباحثه برانگیز شده است.

دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا، چند روز پیش در صحبت‌هایش به تئوری شیوع کروناویروس از آزمایشگاهی در ووهان بسیار اعتبار داد و گفت اطلاعاتی در این رابطه وجود دارد. اگرچه جوامع اطلاعاتی آمریکا از این اظهارات حمایتی نکردند. جامعه علمی هم می‌گوید هیچ مدرکی برای این ادعا وجود ندارد.

درباره آزمایشگاه‌های ووهان

بعد از تئوری‌ها، دو آزمایشگاه به نام‌های موسسه ویروس شناسی ووهان (WIV) و مرکز کنترل بیماری‌های ووهان مورد توجه قرار گرفته‌اند. هر دو این آزمایشگاه‌ها به مطالعه کروناویروس موجود در خفاش‌ها پرداخته بودند. درجه امنیتی WIV، چهار (بشترین حد ممکن) و مرکز کنترل بیماری‌ها دو است

درباره نقش این آزمایشگاه‌ها ده‌ها تئوری مختلف منتشر شده است. در یکی از وحشی‌ترین تئوری‌های ممکن گفته شده است که دانشمندان موسسه ویروس شناسی ووهان، در حال انجام آزمایش‌هایی روی کروناویروس خفاش بودند و بعد این ویروس فرار کرده و افرادی را آلوده می‌کند. در نسخه دیگری از تئوری‌ها گفته شده است که در جمع‌آوری یا دفع حیوانات، ویروس خارج شده است. در تئوری‌های دیگر هم این ایده مطرح شده که ویروس به طور عمدی توسط چینی‌ها ساخته شده است.

مدرکی برای ساخت ویروس توسط انسان وجود دارد؟

در پاسخ به ایون سوال تقریبا اکثر اجماع‌های علمی هم رای هستند. کریستین اندرسن، استاد تیم میکروب‌شناس‌هایی در کالیفرنیا، در نامه‌ای در مجله نیچر نوشته بود: «داده‌های ژنتیکی به طور غیرقابل انکاری نشان می‌دهند که این ویروس، از هیچ ویروس قدیمی دیگری ساخته نشده است.»

حتی یافته‌های او و تیم مطالعاتیش نشان می‌دهند که به احتمال زیاد این ویروس به شکل طبیعی و در نتیجه انتخاب طبیعی به وجود آمده است.

پیتر بن امبارک، متخصصی در سازمان جهانی بهداشت هم می‌گوید که اگر این ویروس ساخته انسان بود، باید در بحث‌های ژنتیکی مواردی از آن مشاهده می‌شد، اما این اتفاق رخ نداده است.

جیمز لدوک، رییس آزمایشگاه گالوستون هم در بیانیه‌ای آب سردی روی این تئوری‌ها ریخت: «مدارک قابل استنادی وجود دارد که این ویروس جدید به شکل عمدی و مهندسی شده ساخته نشده است و تقریبا به شکل قطعی در طبیعت به وجود آمده است، چراکه شباهت زیادی با کروناویروس ناشی از خفاش‌ها دارد.»

چقدر ممکن است ویروس به شکل اتفاقی از آزمایشگاه ووهان فرار کرده باشد؟

تئوری خروج اتفاقی ویروس از موسسه ویروس‌شناسی در چند روز اخیر بیش از همیشه مورد توجه قرار گرفته است، اگرچه مدرک قابل استنادی هم برای این نظرات وجود ندارد.

برای پاسخ به این سوال‌ها، وضع امنیتی آزمایشگاه ووهان باید بررسی شود، واشنگتن پست گزارش داده است که در سال ۲۰۱۸ نیروهای سفارت آمریکا وضع امنیتی و مدیریتی این آزمایشگاه را ضعیف دانستند، اگرچه در گزارش واشنگتن پست هم آمده است که درباره شیوع بیماری از این موسسه هیج مدرکی وجود ندارد.

لدوک اما تصویر دیگری از WIV توصیف می‌کند: «در سال ۲۰۱۷ قبل از اینکه شروع به کار کنند، من از این آزمایشگاه در ووهان بازدید کردم، کیفیت این آزمایشگاه از نظر امنیتی برابر هر آزمایشگاه فعال دیگری در اروپا و ایالات متحده است.»

شی‌ژنگلی، ویروس‌شناس WIV است که درباره کروناویروس موجود در خفاش‌ها را مطالعه می‌کند و برای اولین بار ارتباط بین سارس و خفاش را پیدا کرد. لدوک درباره او می‌گوید: «کاملا متعهد بود و درباره کارش هم بسیار صادق بود و حتی به همکاری علاقه داشت.»

مشکلاتی که درباره نقشه کروناویروس وجود دارد

متخصصان می‌گویند پاسخ‌ها به سوالاتی درباره منشاء کروناویروس قطعی نیست ولی براساس داده‌های کنونی برای تئوری فرار ویروس از آزمایشگاه مشکلاتی وجود دارد.

زمانی که پیتر فارستر محقق دانشگاه کمبریج، توالی ژنوم این ویروس را مطالعه کرد، متوجه وجود سه گونه شد، انواع C, B, A. اما یافته عجیب‌تر او این بود که نوع ویروسی که بیشترین شباهت را به ویروس خفاش داشت ویروسی نبود که در ووهان مشاهده می‌شد، بلکه این نوع ویروس در بیماران اولیه در جنوب گوانگدونگ دیده شد.

به گفته فارستر، از ۲۳ بیمار ابتدایی در ووهان تنها سه نفر به بیماری نوع A مبتلا شده‌اند، در حالی که در گوانگدونگ از هر ۹ نفر، ۵ نفر به ویروس نوع A مبتلا شدند، این نوع ویروس بیشترین شباهت را با کروناویروس ناشی از خفاش دارد.

او در این رابطه توضیح می‌دهد: «این اطلاعات اولیه نشان می‌دهند که ووهان احتمالا محل شروع اپیدمی نباشد.»

در واقع، دانشمندان هنوز درباره شهر شروع بیماری به جواب قطعی نرسیدند و این تئوری‌های مربوط شیوع ویروس از آزماشگاهی در ووهان را زیر سوال می‌برد.

پس جواب نهایی چیست؟

دانش کنونی ما درباره کروناویروس و منشاء آن نشان می‌دهد که توضیحات مختلفی که درباره این ویروس ارائه شدند، موقتی هستند. مانند دیگر کروناویروس‌ها، بسیاری از جوامع علمی بر این باورند از که ویروس از حیوان به انسان منتقل شده است.

شاید آزمایش‌های بعدی در ماه‌های بعدی در چین شاید منشاء شیوع ویروس را مشخص کند، اما اکنون برای پاسخ به این سوالات بسیار زود است.