متن کامل نامه ظریف به رییس دوره ای شورای امنیت

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در این نامه‌ اقدام غیرقانونی ایالات متحده آمریکا برای سوء استفاده از ساز و کارهای مندرج در توافق هسته‌ای برای احیای تحریم‌های ایران را مردود دانسته و تأکید کرده است که آمریکا هیچ حقی برای تلاش در جهت احیای تحریم‌ها ندارد و از همین رو این اقدام آمریکا باید از سوی شورا و جامعه بین‌المللی رد شود.

نامه محمد جواد ظریف روز گذشته از سوی مجید تخت روانچی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد به رییس اندونزیایی این شورا تسلیم شد.

متن کامل این نامه به شرح زیر است :

بسم الله الرحمن الرحیم

عالیجناب، آقای سفیر "دیان تریانسیا دجانی"

رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد

با اشاره به ثبت احتمالی و غیرقابل پذیرش «اطلاعیه» توسط ایالات متحده در رابطه با قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد و پیرو نامه­های اینجانب در 10 مه 2018 (سند شماره A/72/869 و S/2018/453) و 8 مه 2020 (سند شماره A/74/850 و S/2020/380) مایلم توجه شما را به برخی نکات، درباره تلاش غیرقانونی ایالات متحده آمریکا جهت سوءاستفاده از شورای امنیت ملل متحد با ارسال اطلاعیه مذکور به شورا، جلب نمایم.

موضع غیرمسئولانه و غیرقانونی آمریکا، قواعد قوام یافته و رویه­های حقوق بین­الملل که طی قرن­ها برای حفظ جهان از هرج و مرج شکل گرفته است، را نادیده می‌گیرد.

توجیهات آمریکا از حقِ خودخوانده اش برای «وضع مجدد مفاد قطعنامه­های خاتمه یافته»[1] علیه ایران، از هیچگونه وجاهت و مشروعیتی برخوردار نیست و می­بایست توسط شورا رد شود. برای جامعه بین­المللی ضروری است که که در مقابل چنین سوءاستفاده‌ای از رویه‌های شورای امنیت هوشیار باشد. ایران از شورا می­خواهد که این سوءاستفاده از رویه را متوقف نماید، سو استفاده‌ای که تبعات جدی برای صلح و امنیت بین­ المللی دارد.

بر مبنای استدلالات قانع­ کننده و شفاف که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد، جمهوری اسلامی ایران قاطعانه بر این عقیده است که آمریکا هیچ حقی برای توسل به وضع مجدد مفاد قعطنامه­ های خاتمه یافته ندارد. در این راستا، مجموعه ملاحظات عینی و حقوقی به استحضار می­رسد:

1. خاتمه عضویت آمریکا در برجام

رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، در نقض فاحش قطعنامه 2231، که برجام را که ضمیمه آن است تایید می‌نماید، رسماً خروج یکجانبه خود از برجام را اعلام کرد. [2] بر آن اساس دولت آمریکا اقدامات غیر قانونی گسترده‌ای را برای خاتمه عضویتش در برجام به عمل آورد و تمامی تحریم­هایی که وفق آن رفع شده بودند را مجدداٌ وضع کرد و بر این اساس به کرات مرتکب «ناپایبندی اساسی» برجام و نقض آشکار قطعنامه 2231 شده است.

مقامات دولت ایالات متحده خود مکررا اذعان کردند که عضویتشان در برجام را خاتمه داده­ اند. رئیس­ جمهور آمریکا، در فرمان اجرایی اش جهت وضع مجدد تحریم­های مرتبط با هسته­ ای علیه ایران بیان داشت: «من، دونالد ترامپ، رئیس­ جمهوری ایالات متحده، در پرتو تصمیمم در 8 مه 2018 جهت توقف عضویت در برجام...».[3] وزیر امور خارجه، مایک پمپئو، اعلام کرد: «رئیس جمهور ترامپ عضویت ایالات متحده در برجام را خاتمه داد».[4] در تاریخ 11 مه 2018، نماینده رسمی دولت ایالات متحده در مکاتبه رسمی به اطلاع سایر اعضای برجام رساند که آمریکا دیگر در فعالیت‌ها و نشست‌های مرتبط با برجام شرکت نخواهد کرد و بیان داشت «در 8 مه 2018، رئیس جمهور ترامپ اعلام کرد که آمریکا به عضویت خود در برجام خاتمه داده است. این شامل تمامی فعالیت­ها می­ شود. از هم­ اکنون، آمریکا دیگر [در فعالیت­ های مرتبط با برجام] شرکت نخواهد کرد». یک نمونه از چنین عدم مشارکتی این است که شورای امنیت همچنان مبادرت به تایید پیشنهادهای کمیسیون مشترک در ارتباط با فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای ارایه شده توسط کانال خرید می‌نماید. اما طی دو سال گذشته، آمریکا در هیچ یک از جلسات کارگروه خرید شرکت نکرده و در نشست‌های کمیسیون مشترک برجام حضور نداشته است.

از منظر حقوقی، مفهوم «عضو» یک عنوان ساده افتخاری نیست، بلکه مستلزم مشارکت در فعالیت یا رویداد در پایبندی به توافق انجام شده و علی­ الخصوص وظایف، حقوق و تعهدات مشخص شده است. در مورد قطعنامه 2231، «عضو برجام» بودن به معنای مشارکت در فعالیت­ها و رویدادهای مرتبط با برجام و همچنین پایبندی به تعهدات و مسئولیت­ های مربوطه است. آمریکا، پس از تصمیم رسمی­ اش برای «توقف عضویت در برجام»، حتی در یک جلسه کمیسیون مشترک یا سایر ارکان برجام شرکت نکرده است. این واقعیت توسط اعضای باقیمانده برجام و از جمله اتحادیه اروپا بعنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام هم مورد تاکید قرار گرفته است. نماینده اتحادیه اروپا در ملل متحد اعلام کرد که از زمان اعلام خروج از برجام، «آمریکا در هیچ یک از نشست‌ها و فعالیت‌ها در چارچوب توافق شرکت نکرده است».[5]

2. ایالات متحده بطور رسمی هرگونه حق خود ذیل سازوکار حل اختلاف را منتفی نموده است

در موارد متعدد، مقامات آمریکایی اذعان داشته‌اند که دیگر هیچ حقی برای استفاده از سازوکار حل اختلاف مصرح در بندهای 10 تا 13 قطعنامه 2231 ندارند. در 8 مه 2018، مشاور وقت امنیت ملی آمریکا، جان بولتون، در توجیه خبرنگاران کاخ سفید در مورد تصمیم رییس جمهور آمریکا به وضع مجدد تحریم­ها، به وضوح بیان داشت که آمریکا وضع مجدد مفاد قطعنامه­ های خاتمه یافته را دنبال نخواهد کرد[6] و بیان داشت: «توسل به مفاد قعطنامه 2231 را دیگر دنبال نخواهیم کرد، زیرا ما از توافق خارج شدیم».[7] همچنین در 16 آگوست 2020، بولتون در مقاله­ ای در وال استریت ژورنال بیان داشت: «موافقان توافق (برجام) بیان می کنند که واشنگتن با خروج از آن، جایگاهی برای استفاده از مفاد آن را ندارند. آنها راست می­ گویند».[8]

برایان هوک، نماینده ویژه در امور ایران و مشاور ارشد وزیر امور خارجه آمریکا به روشنی بیان داشت: «ما دیگر در توافق نیستیم و بنابراین طرف­ هایی که همچنان در توافق هستند باید تصمیم خود را درباره استفاده یا عدم استفاده از سازوکار حل اختلاف اتخاذ نمایند».[9]

بنابراین، پرواضح است که تمامی مقامات آمریکایی بدون استثناء فرض را بر این گذاشتند _ و برخی همچون معمار خروج آمریکا از برجام، جان بولتون، صراحتا بیان داشتند_ که آمریکا دیگر هیچ حقی برای وضع مجدد مفاد قطعنامه­ های خاتمه یافته بواسطه مفاد قطعنامه 2231 ندارد.

حقیقت این است که دولت ترامپ امیدوار بود که خروج غیر قانونی آمریکا از برجام به همراه سیاست غیرقانونی فشار حداکثری سبب فروپاشی دولت ایران و یا به زانو درآوردن ملت ایران و یا موجب تحریک ایران به خروج متقابل از برجام خواهد شد. از آنجایی که ثابت شد تمامی مفروضات آنها اشتباه بوده است، اکنون آنها شرمسارانه تلاش دارند مسیر را تغییر داده و در نهایت سوءنیت، به روشی متوسل شوند که خودشان برای همیشه خود را از آن محروم کردند.

وانگ ئی، مستشار دولتی و وزیر امور خارجه جمهوری خلق چین، طی نامه خود به دبیرکل ملل متحد (سند شماره S/2020/517) نیز این موضع را اتخاذ نمود که «ایالات متحده دیگر پس از خروج از توافق، عضو آن نیست و هیچ حقی برای درخواست از شورای امنیت جهت استناد به اسنپ بک را نخواهد داشت».[10]

در جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد در تاریخ 30 ژوئن 2020، اعضای شورا بر این نکته تأکید کردند که آمریکا هیچ حقی برای سوءاستفاده از سازوکار حل اختلاف ندارد. جمهوری خلق چین اینطور موضع گرفت که «با خروج از برجام، آمریکا دیگر بعنوان یک عضو نیست و هیچ حقی برای فعال‌سازی اسنپ بک در شورای امنیت ندارد».[11] نماینده دائم آلمان در ملل متحد هم ضمن تائید نظر چین در مورد رد وضع مجدد مفاد قطعنامه­ های خاتمه یافته بوسیله قطعنامه 2231، در همان جلسه بیان داشت «من نیز همراهی خود را با آنچه همکار چینی درباره سازوکار اسنپ بک بیان داشت، اعلام می­ نمایم».[12]

نماینده اتحادیه اروپایی در ملل متحد با قصد آمریکا جهت سوءاستفاده از روند قطعنامه 2231 و برجام مخالفت کرده و بیان داشت «مایلم درباره احتمال اسنپ بک تحریم‌های این شورا و شایعاتی که اخیرا مطرح می­ شود نظر خود را بیان کنم. همانطور که نماینده عالی اتحادیه اخیرا بیان داشت، در مه 2018 آمریکا خاتمه عضویت خود در برجام را اعلام کرد. این اعلام بواسطه یک یادداشت ریاست جمهوری آمریکا تائید شد».[13] اخیرا نیز نماینده عالی همین حقیقت را تائید و تاکید کرد که «بنابراین ما بر این نظر هستیم که آمریکا در جایگاهی نیست که به سازوکاری متوسل شود که برای اعضای برجام در نظر گرفته شده است (از جمله به اصطلاح اسنپ بک)».[14]

وزیر امور خارجه روسیه، لاوروف، نیز در نامه خود به دبیرکل (سند شماره S/2020/451) این نکته را مورد تأکید قرار داده است که «با نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت و امتناع از اجرای برجام، آمریکا از امکان استفاده از سازوکار مصرح در بندهای 11 تا 13 قطعنامه را از دست داد».[15]

پروفسور لری دی جانسون، دستیار پیشین دبیرکل در امور حقوقی، که از سال 1397 تا 2010 در دفتر حقوقی ملل متحد مشغول بکار بوده، تحلیلی را از تلاش آمریکا برای توسل به سازوکار ارائه داده است:

«از تاریخ 8 مه 2018، ایالات متحده - طبق اسناد و بیانیه‌های رسمی خود - دیگر "عضو برجام" نیست. بنابراین، براساس چه مبنایی اکنون ایالات متحده ادعا می‌کند که دولت عضو ذیل قطعنامه‌ای است که محق به استناد به اسنپ‌بک است؟ شاید این استدلال بر اساس بندی از قطعنامه 2231 باشد که در آن ایالات متحده به عنوان "عضو برجام" توصیف شده است و مستقل از متن توافق می‌باشد. به نظر می‌رسد استدلال این باشد از آنجا که این بند قطعنامه الزام‌آور "فصل هفتمی" بوده، ایالات متحده "عضو" آن است مگر اینکه - بدون در نظر گرفتن موضع داخلی ایالات متحده در خارج از توافق- شورا تصمیم دیگری بگیرد. اگر این مبنای قانونی باشد، بسیار ناقص است. نخست، بند مورد نظر صرفاً توصیفی است؛ این بند صرفا به عنوان بیان واقعیت بیرونی، اعضا در زمان تصویب قطعنامه در سال 2015 را فهرست می‌کند. شورا "وضعیت مشارکت" را برای هیچ کس تحمیل یا اعلام نکرد. دوم، اسنپ‌بک تحت بند الزام آور قطعنامه فقط توسط "دولت عضو" قابل راه‌اندازی است. ایالات متحده در حال حاضر و با توجه به اقداماتش، همان موقعیتی را داراست که سایر دولت‌های غیرعضو (برجام) در شورا دارند.»[16]

با توجه به مطالب فوق و با تکیه بر زمینه، هدف و مقصود قطعنامه 2231 شورای امنیت، اذعان صریح کاخ سفید در روزی که ترامپ دستور خاتمه «مشارکت ایالات متحده» را صادر کرد، رویه عملی ایالات متحده متعاقب خروج، بیانیه‌های نمایندگان همه اعضای باقی‌مانده برجام‌، و دیدگاه‌های معتبر نخبگان و دست‌اندرکاران حقوقی، آمریکا به هیچ وجه نمی‌تواند حتی در نهایت تخیل، توهم یا سوءتفسیر، به عنوان یک عضو برجام طبق اهداف مندرج در قطعنامه 2231 به حساب آید.

3. نقض ماهوی قطعنامه 2231 توسط آمریکا و فقدان حُسن نیت

مطابق با بند 2 قطعنامه 2231، شورای امنیت:

از همه دولت‌های عضو، سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی می‌خواهد آن دسته اقداماتی که برای حمایت از اجرای برجام مناسب باشد را اتخاذ نمایند، از جمله با انجام اقداماتی که همسو با برنامه اجرایی برجام و این قطعنامه هستند، و نیز از اقداماتی که اجرای تعهدات وفق برجام را با مشکل روبرو می نماید خودداری کنند؛

ایالات متحده با خروج غیرقانونی از برجام، بازگرداندن یکجانبه تحریم‌ها از 8 مه 2018 به این سو و تا این لحظه، مرتکب نقض فاحش قطعنامه 2231 و برجام شده و دولت‌های متعهد به قانون و سایر نهادها را برای پایبندی به این تعهد مجازات می‌نماید.

یکی از قواعد قوام‌یافته در ایجاد و اجرای تعهدات قانونی، حسن نیت است. حسن نیت بخشی جدایی‌ناپذیر از همکاری‌های بین‌المللی است، به ویژه هنگامی که این همکاری مبنایی برای اجرای برجام و قطعنامه 2231 باشد. اقدامات و مواضع ایالات متحده ثابت کرده است که هرگز با حسن نیت عمل نکرده است.

نه تنها ایالات متحده تعهدات خود را ذیل برجام رعایت نمی‌کند، بلکه مانع از اجرای تعهدات اعضای باقیمانده در برجام و سایر دولت‌های عضو ملل متحد نیز می‌شود که مطابق قطعنامه 2231 شورای امنیت ملزم به اجرای آن شده‌اند.

دولت ترامپ از زمان روی کارآمدنش بیش از 145 بار تحریم علیه ایران وضع کرده است.[17] دبیر کل ملل متحد بر اهمیت رفع تحریم‌ها براساس مفاد مربوط به برجام و قطعنامه 2231 - که ایالات متحده آنها را نادیده گرفته- تأکید کرده است. دبیر کل در هفتمین گزارش خود درباره اجرای قطعنامه 2231، اظهار داشت: «لغو تحریم‌ها برای عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی بخش اساسی برجام را تشکیل می دهد.»[18]

نقض قطعنامه 2231 توسط ایالات متحده به تعهدات رفع تحریمی آن محدود نشده است. همانطور که در گزارش دبیر کل منعکس شده، تصمیم ایالات متحده مبنی بر عدم تمدید اسقاطیه‌های مرتبط با پروژه‌های هسته‌ای در چارچوب برجام همچنان «بر خلاف اهداف مندرج در برجام و قطعنامه 2231 (2015) بوده و همچنین ممکن است مانع از توان جمهوری اسلامی ایران برای اجرای برخی از مقررات برنامه و قطعنامه شود.»[19]

اعمال تحریم‌ها نشان آشکاری از «سوءنیت» آمریکا در نقض برجام، قطعنامه 2231، دستور موقت دیوان بین‌المللی دادگستری[20] و همچنین قطعنامه های متعدد مجمع عمومی ملل متحد و شورای حقوق بشر در مورد اقدامات قهرآمیز اقتصادی یکجانبه است.

بنابراین، همانطور که دیوان بین‌المللی دادگستری به وضوح در نظر مشورتی خود در 1971 در مورد نامیبیا تأکید کرده است:

«یک اصل اساسی حاکم بر روابط بین‌الملل که تثبیت شده، این است که دولتی که به تعهدات خود عمل نمی کند، نمی تواند مدعی حفظ حقوقی شود که منبعث از آن روابط است.»[21]

اطلاعیه ذیل قطعنامه 2231 صرفاً یک اقدام خودسرانه و تشریفاتی نیست بلکه بخشی محتوایی از فرایند حل اختلاف است که تعمداً منوط به الزامات و شروط بسیاری شده است. هر عضو واجد شرایط برجام - که ایالات متحده یکی از این اعضا نیست - مکلف است هرگونه اطلاعیه‌ای را ذیل بند 11 قطعنامه 2231 شورای امنیت به همراه «توضیحی از تلاش‌های توام با حسن نیت آن طرف برای طی فرایند حل و فصل اختلاف پیش‌بینی شده در برجام» همانگونه که در بند 37 برجام، که به قطعنامه 2231 پیوست شده، تصریح شده است، ارائه کند. ایالات متحده آمریکا هیچ تلاشی در این خصوص نکرده است - چه رسد به تلاش توأم با حسن نیت- تا «فرایند حل اختلاف» را طی کند.

براساس اصل بنیادین حقوقی که در سراسر جهان پذیرفته شده است، ایالات متحده نمی تواند از «ثمرات اقدام غیر قانونی خود» در خروج از برجام، بهره‌مند شده و ادعا کند که هیچ تعهدی برای ارائه توضیحی از اقدامات با حسن نیت به همراه اطلاعیه خود ندارد.[22]شورای امنیت باید مفاد مربوطه برجام را که طی پیوست الف به قطعنامه ضمیمه شده است، در نظر گیرد.

تاریخ مذاکره برجام - و قطعنامه 2231 شورای امنیت - به وضوح گواه این واقعیت است که روند حل و فصل اختلافات - در کمیسیون مشترک و همچنین در شورای امنیت - عمداً یک فرآیند چند مرحله ای و زمان‌بر برای حفظ این دستاورد منحصر به فرد جامعه جهانی و برای جلوگیری از اقدام خودسرانه هر یک از اعضای واقعی برجام بوده است - چه رسد به ایالات متحده، که صریحاً و در بالاترین سطح وضعیت عضویت خود در برجام را منتفی کرده است.

در این زمینه، لازم به ذکر است که شرط «حسن نیت» در مورد تفسیر قطعنامه 2231 شورای امنیت نیز صدق می‌کند، و با ماده 2 (2) منشور تقویت می شود:

«کلیه اعضاء به منظور تضمین حقوق و مزایای ناشی از عضویت، تعهداتی را که به موجب این منشور بر عهده گرفته‌اند با حسن نیت انجام خواهند داد.»

سابقه ایالات متحده در مورد اقدامات و رویه‌های غیرقانونی در این مورد، همراه با «سوء استفاده از فرایند»، تحرکات فریبکارانه و شبه‌قانونی برای فعالسازی اِعمال مجدد مفاد قطعنامه‌های خاتمه‌یافته علیه ایران مغایر با الزام به عمل با حسن نیت است.

4. تلاش‌های همراه با حسن نیت ایران در اجرای کامل برجام

پیش از تصمیم رئیس جمهور ایالات متحده جهت توقف عضویت آمریکا در برجام، حتی یک مورد از ناپایندی ایران از تعهداتش ذیل برجام بیان نشد. برعکس، پاییندی کامل ایران در 15 گزارش آژانس بین­المللی انرژی اتمی از تاریخ انعقاد برجام تا حتی یکسال پس از خروج آمریکا از برجام، مورد راستی آزمایی قرار گرفته است. [23]

در پی خروج ایالات متحده از برجام و وضع (مجدد) تحریم ­هایی که وفق برجام رفع شده بود، ایران از انتفاع نظام رفع تحریمی برجام، محروم شد. پس از خروج آمریکا از برجام، دبیرکل ملل متحد،[24] سایر طرف‌های برجام[25] و بسیاری دیگر از اعضای جامعه بین‌المللی، از ایران خواستند تا نگرانی­های خود را از طریق سازوکارهای مندرج در برجام پیگیری کرده تا به طرف‌های باقیمانده برجام اجازه دهد خروج غیرقانونی آمریکا را جبران کنند.

از ابتدا روشن بود که «بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌ها و اقدامات محدودیت ساز از جمله از طریق تمدید، به مثابه عدم پایبندی اساسی خواهند بود که ایران را از تعهداتش به طور جزئی یا کلی معاف خواهد ساخت»[26] و این موضوع در بند 26 برجام نیز تصریح شده بود. [27]

ایران، ضمن تصریح به محفوظ نگاه داشتن حق مسلم خود[28] طبق بند 26، سازوکار حل اختلاف ذیل بند 36 برجام را در 10 مه 2018 فعال نمود.[29] اما ایران با عملکرد مبتنی بر حسن نیت، از اعمال اقدامات جبرانی خودداری نموده تا طرف‌های باقیمانده برجام قادر باشند به وعده‌های خود عمل کنند. به مدت یک سال تمام، ایران اجرای کامل برجام را ادامه داد. 15 گزارش متوالی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبندی کامل ایران از تعهدات برجامی را تأیید می‌کند.[30]

پس از چند دور طی تمامی سازوکار پیش بینی شده در بند 36 برجام بی‌هیچ ثمری، دولت متبوع اینجانب تصمیم گرفت با هدف حفظ توافق و در پاینبدی کامل به مفاد برجام، حقوق خود ذیل بندهای 26 و 36 برجام جهت انجام اقدامات جبرانی و توقف اجرای تعهداتش را در تاریخ 8 مه 2019 اِعمال نماید.

با وجود تمام این مسائل، اقدامات جبرانی ما تا امروز هیچ تاثیری در نظارت و راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای مان نداشته‌است. از این رو ادعای هرگونه خطر اشاعه‌ای بی پایه می­ باشد. قطعا برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، تحت «سخت‌گیرانه‌ترین» نظام بازرسی در تاریخ قرار دارد. در واقع، از سال 2016 تا 2019، بیش از 92 درصد از تمام بازرسی‌های آژانس در مقیاس جهانی در ایران انجام شده‌است.[31]

5.جمع‌بندی: اطلاعیه محتمل ایالات متحده غیرمسموع است

نادیده گرفتن حاکمیت قانون و سوءاستفاده از سازمان ملل متحد از سوی ایالات متحده برای پیشبرد منافع یکجانبه­‌اش و نابودی بنیان‌های چندجانبه‌گرایی و حقوق بین­ الملل، تهدیدی جدی علیه جهان متمدن و نیز صلح و امنیت بین­ المللی ایجاد می‌نماید. سوءاستفاده و نقض مفاد بندهای 10 و 11 قطعنامه 2231 شورای امنیت از طریق ثبت یک اطلاعیه شکلی - در حالی که پیش از این، ایالات متحده با تحمیل مجدد تحریم­ های یکجانبه و غیرقانونی خود تعهداتش به موجب قطعنامه 2231 و ماده 25 منشور ملل متحد را نقض کرده است - رویه بسیار خطرناکی را برجای می گذارد که ­باید قاطعانه و آشکارا از سوی شورای امنیت و اعضای آن رد شود.

همانطور که در سطر آغازین بند 10 قطعنامه 2231 مشخص شده است، سازوکار حل و فصل اختلافات صرفاً در دسترس اعضای واقعی برجام است، -و نه یک عضو «اولیه» متواری، که به طور صریح و تعمدی تصمیم به «توقف مشارکت» گرفت، و به طور جدی در صدد نابودی این توافق بود و متعاقباً تمام حقوق و مزایای خود را رها کرد.

این سازوکار، خود-اجرا نبوده و منوط به شرایط مندرج در بندهای 36 و 37 برجام که به قطعنامه 2231 ضمیمه و تایید شده، و بندهای 10 الی 13 قطعنامه 2231 می‌باشد. تلاش غیرقانونی ایالات متحده برای سوءاستفاده از سازوکار حل اختلاف به منظور از بین بردن قطعنامه 2231 شورای امنیت باید به عنوان یک «سوءاستفاده از فرایند» تلقی شود که تأثیر منفی بر اعتبار بنیادین و تمامیت شورای امنیت ملل متحد خواهد گذاشت.

همان طور که «سوءاستفاده از فرآیند» در حقوق بین‌الملل منع شده، در سازوکار دقیق مندرج در قطعنامه 2231 شورای امنیت نیز از آن پیشگیری شده است. با توجه به سابقه اقدامات غیرقانونی علیه ایران، در زمان تصویب برجام این قطعنامه با دقت و وسواس تمام تدوین شد تا از سوءاستفاده یک جانبه از روند حل اختلاف جلوگیری شود. برای این منظور، در بندهای 10 و 11 قطعنامه به الزامات حل اختلاف مصرح در بندهای 36 و 37 برجام اشاره دارد. شورای امنیت در بند 11 قطعنامه همچنین لزوم تأسیس «هیأت مشورتی» را برای اطمینان از جلوگیری از توسل خودسرانه به سازوکار حل اختلاف ابراز می‌دارد.

جمهوری اسلامی ایران تاکنون به روشنی حسن نیت و مسئولیت‌پذیری کامل خود را نشان داده است. اکنون نوبت جامعه جهانی است. بر این اساس، من از شورای امنیت قویاً می‌خواهم که هر اقدام مناسبی را برای ممانعت آمریکا -یک ناقض سریالی، غیرقانونی و جدی قطعنامه 2231 شورای امنیت- از سو استفاده یک‌جانبه و غیر قانونی از سازوکار حل اختلاف، با هدف اعلام شده تخریب برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت، به عمل آورد، و از پذیرش اطلاعیه و شناسایی هرگونه آثار ناشی از آن خودداری نماید. مردم ایران به درستی انتظار دارند که شورا حقوق آنان را ذیل این قطعنامه تضمین و ایالات متحده را مجبور به پاسخگویی در مورد آسیب‌های جبران‌ناپذیری که به ملت ایران وارد کرده است نماید؛ اقداماتی که صرفاً برای تمایلات تفرعن شخصی یا مصلحت سیاسی داخلی اتخاذ شده اند.

با توجه به مطالب فوق، امیدوارم که رئیس شورای امنیت از دریافت و توزیع اطلاعیه غیر قابل پذیرش آمریکا خودداری ‌کند، و شورا به ایالات متحده اجازه ندهد که از قطعنامه 2231 شورای امنیت سوءاستفاده کند تا به هدف اعلام شده خود یعنی از بین بردن خود این قطعنامه، و همراه با آن اقتدار شورا و سازمان ملل متحد، دست یابد.

موجب امتنان خواهد بود اگر این نامه را به عنوان سند شورای امنیت منتشر نمایید.

عالیجناب، لطفاً احترامات فائقه اینجانب را پذیرا باشید.

محمد جواد ظریف

[1] واژه «اسنپ بک» هرگز در برجام یا قطعنامه 2231 ذکر نشده است. ایالات متحده از این واژه استفاده می­ کند که به طور تلویحی به سرعت و خودکار بودن فرآیند استناد نماید، در حالی که هرگز چنین مقصودی در روند آن در برجام و قطعنامه 2231 وجود نداشته است. درعوض، هر دو [سند] یک روند زمان­بر را باهدف حفظ و نه نابودی برجام، تأسیس کرده­اند. عبارت پردازی بند 37 برجام می گوید، «وضع مجدد مفاد قطعنامه های پیشین» و عبارت پردازی مفاد 11-13 قطعنامه 2231 به این صورت است: «اعمال مجدد مفاد قطعنامه­های خاتمه یافته 1696 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010).»

[2] The Whitehouse, Presidential Actions, "Ceasing U.S. Participation in the JCPOA", 8 May 2018. Available at: https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/ceasing-u-s-participation-jcpoa-taking-additional-action-counter-irans-malign-influence-deny-iran-paths-nuclear-weapon/

[3] Federal Register, Presidential Document, "Reimposing Certain Sanctions With Respect to Iran", 6 August 2018. Available at: https://www.federalregister.gov/documents/2018/08/07/2018-17068/reimposing-certain-sanctions-with-respect-to-iran

[4] Remarks of Secretary of State Mike Pompeo at Heritage Foundation, 21 May 2018. Available at: https://www.heritage.org/defense/event/after-the-deal-new-iran-strategy

[5] Remarks by the European Union Representative to the United Nations, Ambassador Olof Skoog, 30 June 2020.

[6] https://www.theguardian.com/world/2018/may/08/iran-deal-trump-withdraw-us-latest-news-nuclear-agreement

Also see https://carnegieendowment.org/2020/05/09/can-pompeo-trap-future-president-biden-in-trump-s-self-imposed-iran-crisis-pub-81760

[7] "Q In terms of the hundred - what happens in 180 days, what ultimately is going to happen with the European companies that have begun to trade with Iran? Are we for certain going to be sanctioning those companies? Or is there 180-day period where that can be potentially negotiated away?

AMBASSADOR BOLTON: Well, the decision that the President signed today puts sanctions back in place that existed at the time of the deal; it puts them in place immediately. Now, what that means is that within the zone of economics covered by the sanctions, no new contracts are permitted. Treasury will be announcing, in the next few hours, what they call winddown provisions that will deal with existing contracts. And there will be varying periods within these contracts to be wound down. Some will extend up to six months; some might be 90 days.

There might be other provisions as well.

This contingency has been posted on the Treasury Department website since 2015 because of the potential for the use of the provisions of Resolution 2231, which we're not using because we're out of the deal. But in other words, the concept that there would be a wind-down period has been there for a long time. And that's basically the pattern we'll follow - we are following. But the factپ of the sanctions coming back in is effective right now.

Q But that won't be negotiated away during that - for those existing -

AMBASSADOR BOLTON: We're out of the deal.

Q We're out.

AMBASSADOR BOLTON: We're out of the deal. We're out of the deal.

Q Are we out of the deal?

AMBASSADOR BOLTON: You got it."

https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/press-briefing-national-security-advisor-john-bolton-iran/

[8] John Bolton, "Iran 'Snapback' Isn't Worth the Risk", the Wall Street Journal, 16 August 2020. Available at: https://www.wsj.com/articles/iran-snapback-isnt-worth-the-risk-11597595060

[9] Remarks of Brian H. Hook, Special Representative for Iran and Senior Policy Advisor to the Secretary of State. Available at: https://www.state.gov/middle-east-peace-and-security

[10] Letter dated 8 June 2020 from the Permanent Representative of China to the United Nations addressed to the Secretary-General and the President of the Security Council, S/2020/517.

[11] Ministry of Foreign Affairs of the People's Republic of China, "Statement by Ambassador Zhang Jun at Security Council Open VTC on Iranian Nuclear Issue",30 June 2020. Available at: https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjb_663304/zwjg_665342/zwbd_665378/t1793668.shtml

[12] Permanent Mission of the Federal Republic of Germany to the United Nations, "Remarks by Ambassador Christoph Heusgen in the Security Council VTC Meeting on Non-proliferation", 30 June 2020. Available at: https://new-york-un.diplo.de/un-en/news-corner/200630-heusgen-jcpoa/2361042

[13] Remarks by the European Union Representative to the United Nations, Ambassador Olof Skoog, 30 June 2020.

[14] Available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/08/trigger-snapback-sanctions-iran-eu-official-200816105311200.html

[15] Remarks of Foreign Minister Sergey Lavrov's statement and answers to media questions at a joint news conference following talks with Minister of Foreign Affairs of Iran Mohammad Javad Zarif, Moscow, 16 June 2020. Available at: https://www.mid.ru/en/diverse/-/asset_publisher/zwI2FuDbhJx9/content/vystuplenie-i-otvety-na-voprosy-smi-ministra-inostrannyh-del-rossijskoj-federacii-s-v-lavrova-v-hode-sovmestnoj-press-konferencii-po-itogam-peregov-17?_101_INSTANCE_zwI2FuDbhJx9_redirect=https%3A%2F%2Fwww.mid.ru%2Fen%2Fdiverse%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_zwI2FuDbhJx9%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-1%26p_p_col_pos%3D2%26p_p_col_count%3D6

[16] https://twitter.com/MarkTFitz/status/1296221037684838402?s=09

[17] فهرستی از تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران در پیوست این نامه درج شده است.

[18] UN Security Council, Secretary General 7th Report on Implementation of UNSCR 2231, S/2019/492

[19] UN Security Council, Secretary General 8th Report on Implementation of UNSCR 2231, S/2020/531

[20] Alleged Violations of The 1955 Treaty of Amity, Economic Relations, and Consular Rights (Islamic Republic of Iran V. United States of America), Provisional Measures, ICJ Reports, 3 October 2018, Available at; https://www.icj-cij.org/files/case-related/175/175-20181003-ORD-01-00-EN.pdf

[21] Legal Consequences for States of the Continued Presence of South Africa in Namibia (South West Africa) notwithstanding Security Council Resolution 276 (1970), Advisory Opinion, I.C.J. Reports 1971, Para. 91.

[22] Ex Injuria Sua Nemo Habere Debetهیچکس نباید از عمل غیرقانونی خود منتفع شود .

[23] گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت شامل:

S/2016/57 (19 January 2016), S/2016/250 (15 March 2016), S/2016/535 (13 June 2016), S/2016/808 (22 September 2016), S/2016/983 (21 November 2016), S/2017/234 (20 March 2017), S/2017/502 (14 June 2017), S/2017/777 (13 September 2017), S/2017/994 (28 November 2017), S/2018/205 (8 March 2018), S/2018/540 (6 June 2018), S/2018/835 (12 September 2018), S/2018/1048 (26 November 2018), S/2019/212 (6 March 2019), S/2019/496 (14 June 2019).

[24] بیانیه دبیرکل در مورد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ،9 مه 2018، دسترسی در تارنمای:

https://www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2018-05-08/statement-secretary-general-joint-comprehensive-plan-action-jcpoa

[25] «اظهارات نماینده عالی اتحادیه اروپا خانم فدریکا موگرینی در مورد بیانیه رئیس جمهور ایالات متحده در مورد توافق هسته ای ایران (برجام)» ، رم، 8 مه 2018.

[26] بیانیه جمهوری اسلامی ایران پس از تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد در تایید برجام در تاریخ 23 تیر 1394

[27] بند 26 برجام: «ایران اعلام کرده است که تحمیل یا بازگرداندن تحریم‌های مشخص‌شده در پیوست دو یا وضع تحریم‌های جدید هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزیی اجرای تعهدات خود وفق این برجام، تلقی خواهد نمود.»

[28] در نامه وزیر امور خارجه ایران به تاریخ 10 مه 2018 خطاب به هماهنگ­کننده کمسیون مشترک برجام آمده است که: «این حق غیرقابل انکار ایران است که اقدامات مناسبی در پاسخ به اقدامات غیرقانونی متعدد و مداوم آمریکا، به ویژه خروج از برجام و اعمال مجدد همه تحریم‌ها انجام دهد؛ این حق همچنین ذیل برجام و قطعنامه 2231 شناسایی شده است». با این حال، همان طور که رئیس جمهور روحانی در پاسخ تلویزیونی خود در تاریخ 8 مه اعلام کرد و در بیانیه دولت در تاریخ 10 مه 2018 با جزئیات بیشتری توضیح داد، جمهوری اسلامی ایران با طرف­های باقیمانده برجام رایزنی­های خود را ادامه خواهد داد تا ببیند که آیا تعهداتی که به صورت جمعی توسط EU/E3+3 در قبال ایران وجود دارد، می­تواند در غیاب یک طرفِ عهدشکن، توسط EU/E3+2 انجام شود و اگر پاسخ مثبت است، چگونه این کار را خواهند کرد؛ سپس ایران در مورد گام بعدی خود ظرف چند هفته تصمیم خواهد گرفت. در این دوره زمانی هیچ چیز نمی­تواند بر حق ایران مبنی بر واکنش و محافظت مناسب از منافع ملی، تأثیر بگذارد؛ این حق، آشکارا در برجام و قطعنامه (2015)2231 شورای امنیت ملل متحد به رسمیت شناخته شده است.

[29] نامه وزیرخارجه ایران مورخ 10 مه 2018 به هماهنگ­کننده کمیسیون مشترک برجام.

[30] گزارش‌های آژانس که در پاورقی شماره 23 مورد اشاره قرار گرفت

[31] آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، «گزارش اجرایی پادمان 2019»، GOV/2020/9