اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ چه وضعیتی خواهد داشت؟/ پایان روز‌های تاریک اقتصاد ایران نزدیک است+حواشی

تحریه پارسینه - گروه اقتصادی: اقتصاد ایران، سال آینده چه وضعی خواهد داشت؟ این پرسشی است که نه فقط ذهن دولتمردان و سیاسیون، که ذهن شهروندان عادی و اهالی کسب و کار را هم به خود مشغول کرده است. وضعیت اقتصاد ایران در نخستین سال از قرن پانزدهم هجری خورشیدی، متاثر از عوامل مهمی خواهد بود که به نظر می‌رسد تا حدی دست به دست هم داده اند تا ایران روز‌های تاریک اقتصاد خود را پشت سر بگذارد.

در روز‌های اخیر، بر حجم اخبار مثبت در مورد باز شدن فضای سیاست خارجی برای ایران افزوده شده و در حالی که زمزمه‌های تصویب مجدد FATF به میان آمده، زمزمه‌های تحقق پیش بینی دولت در مورد نرخ دلار ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی در بودجه سال آینده هم بالا گرفته است. از آن سو، حتی با وجود اجرای عملیات تروریستی علیه یکی از اصلی‌ترین چهره‌های دانش هسته‌ای ایران در هفته‌های اخیر، باز هم حجم فشار‌ها برای تداوم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی بالا است.

اقتصاد ایران روز‌های تاریک را پشت سر می گذارد؟

از آن سو، به نظر می‌رسد اقتصاد ایران تاریک‌ترین روز‌های «فشار حداکثری» آمریکا علیه خود را از سر می‌گذراند. آمار‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد فصلی تابستان سال جاری به بیشترین مقدار در ۱۲ فصل اخیر رسیده و به عبارت دیگر، اقتصاد ایران پس از ۳ سال، از تابستان سال جاری وارد محدوده رشد شده است.

این، اما در حالی است که رشد اقتصادی ایران پس از تابستان سال ۹۶ یک روند نزولی را طی کرد و در تابستان ۹۷ به زیر صفر رسید. رشد اقتصادی کشور، اما در تابستان سال جاری حدود ۵.۱ درصد گزارش شده و این در حالی است که سخنگوی دولت نیز همین چند روز پیش اعلام کرد که رشد اقتصادی کشور در سال ۱۴۰۰، دست کم ۴ درصد خواهد بود.

از دیگر سو، براساس گزارش پژوهشکده پولی و بانکی، رشد تولید شرکت‌های بورسی در دو ماه نخست پاییز بالای ۶ درصد بوده است. داده‌های وزارت صمت از وضعیت تولیدات کالا‌های منتخب صنعتی و معدنی در ۸ ماه نخست امسال نیز تایید می‌کند که اکثر کالا‌ها رشد مثبت را ثبت کرده اند. همچنین داده‌های جدید بانک جهانی حاکی از آن است که رشد اقتصادی ایران در سال ۱۴۰۰ مثبت خواهد بود.

ایران سال آینده چقدر نفت خواهد فروخت؟

با این همه، به نظر می‌رسد متغیر‌های دیگری هم در پیش بینی وضعیت اقتصادی ایران در سال آینده تاثیرگذار هستند. مهمترین متغیر، بررسی چشم انداز تقاضا برای نفت در جهان در سال آینده است. این، اما در حالی است که این متغیر، خود وابسته به چشم انداز واکسیناسیون جهانی در مقابل کرونا است. گزارش اخیر اوپک نشان می‌دهد که در سراسر سال ۲۰۲۱، تقاضای جهانی نفت با ۵.۹ میلیون بشکه افزایش، به ۹۵.۸۹ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. اما آیا ایران می‌تواند حتی در صورت رفع تحریم ها، صادرات نفت خود و سهم خود از سبد نفتی اوپک را به حدود پیش از تحریم برگرداند؟

در لایحه بودجه ۱۴۰۰ پیش بینی شده ایران می‌تواند روزی حدود ۲.۳ میلیون بشکه نفت صادر کند. با این حال، دولت اعلام کرده که حتی در صورت عدم رفع تحریم‌ها و نرسیدن به این حد نصاب، دولت کسری درآمد حاصل از فروش نفت را با انتشار اوراق سلف نفتی پر خواهد کرد. در واقع، پیش بینی دولت این است که به هر حال، در سال ۱۴۰۰، درآمد نفتی ایران، چه از محل صادرات نفت و چه از محل انتشار اوراق سلف نفتی، معادل فروش حدود ۲.۳ میلیون بشکه در روز خواهد بود.

چندی قبل، اما دیوان محاسبات کشور، در گزارشی سه سناریو از صادرات نفت در سال آینده را به تصویر کشیده است که با تلقی دولت از میزان درآمد‌های نفتی در سال آینده همخوانی چندانی ندارد. بر اساس بررسی‌های این گزارش، در سناریوی اول، مطابق با لایحه بودجه، صادرات نفت و میعانات گازی روزانه معادل ۲.۳ میلیون بشکه در نظر گرفته شده است.

در سناریوی دوم این رقم ۱.۵ میلیون بشکه محاسبه شده و در سناریوی سوم میزان صادرات یک میلیون بشکه لحاظ شده است. این گزارش در بخش دیگری، سطح کسری بودجه با سناریوی میانه، یعنی صادرات ۱.۵ میلیون بشکه‌ای را معادل ۲۳ درصد از منابع کل بودجه ارزیابی کرده و تاکید می‌کند که کاهش درآمد‌های نفتی در سال آینده اثر دومینویی بر سایر منابع خواهد داشت.

به عبارت ساده تر، پس از بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دیوان محاسبات هم بر کسری بودجه قطعی ایران در سال ۱۴۰۰ از محل صادرات نفت صحه گذاشته است. محاسبات مختلف هم نشان می‌دهند که رقم کسری بودجه در مجموع می‌تواند به حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برسد.

این، اما در حالی است که این میزان کسری بودجه ، به معنای ایجاد تورم سنگین در سال آینده خواهد بود و هر چند دولت پیش بینی کرده نرخ تورم در سال آینده در حوالی ۲۲ درصد متوقف خواهد شد، با توجه به تشتت در برنامه ریزی ها، نمی‌توان به این پیش بینی هم به این سادگی اطمینان کرد.