تفاهم ایران و آژانس؛ آزمون اعتماد و همصدایی مجلس با دولت
پارسینه: روشن است که نگاه دولت و نظام تاکنون مبتنی بر حفظ برجام بدون ضربه زدن به منافع و مصالح ملی است و از این رو تفاهم اخیر ایران و آژانس قابل فهم است.
در طی مذاکرات هستهای و اجرای برجام کم نبود مواردی که منتقدان و معترضان به اشتباه یا در پی سیاسی کاری بر نظرات خود پافشاری کرده و فشارهای زیادی را به لحاظ سیاسی و بین المللی نه تنها به دولت در حال مذاکره و اجرای برجام بلکه به کلیت منافع ملی وارد کردند، از این جمله میتوان به ماجرای "بتن" ریختن در کالندریای راکتور اراک اشاره کرد.
علیاکبر صالحی بارها از تریبونهای مختلف فریاد "اناالحق" زد و بارها قسم جلاله یاد کرد که ذرهای از حقوق هستهای مان در برجام کوتاه نیامدیم و فعالیتهای صلح آمیز هستهای کشور طبق برنامه تدوین شده در سطوح عالی به قوت ادامه دارد، اما کو گوش شنوا! توهینها و پردهدریها تا جایی ادامه یافت که از صحن مجلس صالحی را به قبرستان و دفن با بتن حواله کردند. مقامات سازمان انرژی اتمی، اما همواره در این روند مجبور به سکوت برای حفظ اسرار کشور و جزییات مذاکرات کردند تا موجب سوءاستفاده دشمن نشود.
اما در نهایت علیاکبر صالحی بر اساس صلاحدیدی بعد از سالها اعلام کرد که ایران قبل از اجرایی شدن برجام، کالندریای جایگزین برای قلب راکتور اراک را خریداری کرده است و با تکیه به این مساله پذیرفتیم که در کالندریای راکتور بتن ریخته شود و مشخص شد که ایران با پشتوانهای قوی اقدام به خارج کردن کالندریای راکتور اراک کرده است.
وقتی صالحی قسم میخورد که اگر قرار به بازگشت به فعالیتهای هستهای قبل باشد، ظرف چند روز یا چند ساعت همه چیز به همان ظرفیت قبلی و حتی بیشتر از آن بازمیگردد، باز هم گوش شنوایی نبود و حملات و انتقادهای غیرمنصفانهای هر روز حواله سازمان و دولت میشد. اما با تصمیم ایران برای افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده و نیز غنی سازی ۲۰ درصد، ظرف یک ماه ذخایر ایران بیش از پیش بینیها افزایش یافت این درحالی بود که اقدامات خرابکاری در نطنز در این مدت صنعت هستهای و سانتریفیوژهای پیشرفته را تا حدودی از دست مان خارج کرد. در این جا هم صدایی از منتقدان برجام شنیده نشد.
اکنون نیز بر سر اجرای مصوبه مجلس در راستای لغو اجرای پروتکل الحاقی میان مجلس و سازمان انرژی اتمی مناقشه سر گرفته است. یکی میگوید به طور کامل و دقیق مصوبه را اجرا کرده و علاوه بر آن منافع صد در صدی از فرصتهای جدید ارایه شده به آژانس فراهم شده است و از سوی دیگر نمایندگان معترضند که دولت مصوبه مجلس را دور زده است.
بر اساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها» در صورت اجرا نشدن تعهدات طرفهای باقی مانده در برجام تا ۵ اسفند و در راستای کاهش تعهدات هستهای ایران ذیل برجام، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی لغو میشود که با توجه به عدم اجرای تعهدات برجامی و لغو تحریمها از سوی آمریکا، پروتکل الحاقی از اولین ساعات امروز سه شنبه دیگر اجرا نمیشود.
ایران از زمان اجرایی شدن برجام، علاوه بر اجرای موافقت نامه پادمان جامع، پروتکل الحاقی و ترتیبات فرعی کد اصلاحی ۳.۱ و نیز برخی دسترسیهای فراتر از چارچوب را نیز به آژانس در جهت شفافسازی و اعتماد سازی به طور داوطلبانه اجرا کرده است.
به گفته مقامات سازمان انرژی اتمی، رافائل گروسی روز شنبه به همراه معاونانش و به درخواست خود وارد ایران شد و در نهایت در پایان روز یکشنبه، دو طرف به تفاهمی برای حفظ نظارتهای ضروری ضمن لغو اجرای پروتکل الحاقی دست یافتند. آنچه مسلم است اینکه یک تعهد حقوقی لغو میشود و جای آن یک تفاهم سیاسی، مدت دار و مشروط جایگزین میشود.
بر اساس بیانیه پایانی مذاکرات صالحی و گروسی در تهران، سازمان، آژانس بین المللی انرژی اتمی را مطلع کرد که به منظور پایبندی به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تحت عنوان "اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران"، ایران اجرای اقدامات داوطلبانه، آنگونه که در برجام آمده است را از ۵ اسفند ۱۳۹۹ متوقف خواهد کرد.
همچنین سازمان و آژانس نسبت به موارد زیر توافق کردند:
۱. ایران به اجرای کامل و بدون محدودیت موافقت نامه جامع پادمان خود با آژانس، همانند قبل، ادامه خواهد داد.
۲. یک تفاهم فنی دوجانبه موقت، سازگار با قانون، که به موجب آن آژانس به فعالیتهای ضروری راستی آزمایی و نظارت خود (طبق فهرست فنی پیوست) برای مدت تا سه ماه ادامه خواهد داد.
۳. مرور منظم این تفاهم فنی با هدف اطمینان از حصول به اهداف آن.
در این بیانیه به خوبی یاد شده است که تفاهم فنی دو جانبه "موقت" و برای "سه ماه" و نیز سازگار با "قانون" (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها) است. روشن است که سازمان انرژی اتمی تلاش کرده تا محکم کاریهای حقوقی و فنی را در این بیانیه منطبق با قانون مذکور داشته باشد و با رعایت این ملاحظات و حساسیتها تفاهم شکل گرفته است.
کاظم غریب آبادی، نماینده ایران در آژانس که در مذاکرات فنی رافائل گروسی و علی اکبر صالحی حضور داشته است، در اظهاراتی مقصود از تداوم راستی آزمایی و نظارت ضروری که در بند ۲ بیانیه همانطور که در پیوست توافق شرح داده شده، آمده است، را این طور توضیح میدهد: ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات برخی فعالیتها و تجهیزات نطارتی را که در پیوست (این پیوست محرمانه است) مشخص شده ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی میماند. چنانچه ظرف ۳ ماه تحریمها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس میگذارد، در غیر این صورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد.
به عبارتی میتوان گفت تمامی نظارتها و بازرسیهای حساس آژانس و اطلاعات مورد نظر طی ۳ ماه در ایران ذخیره میشود نه آنکه در اختیار آژانس قرار گیرد و اگر لغو تحریمها اتفاق افتد و برجام از سوی همه اعضای آن اجرا شود، ایران اطلاعات را بعد از ۳ ماه به آژانس میدهد، در غیر این صورت آنها از بین برده میشوند و این یعنی خلاء اطلاعاتی سه ماه آژانس درباره برنامه هستهای ایران که میتواند تهدیدی مهم برای کشورهای غربی و آمریکا باشد.
جا دارد مجلس در همراهی با سازمان انرژی اتمی و با توجه به ملاحظات فنی و حقوقی بین المللی در جلسهای در جریان این ملاحظات قرار گیرد و اگر بنا به اجرای تصمیم و اقدامی است با همراهی و انسجام بیشتری این کار انجام شود. بدون شک قطع همکاریهای فراپادمانی به معنای شکل گیری جبههای جدید در شورای حکام و شورای امنیت علیه ایران است که ضروری است تا در شرایط مبهم سیاسی فعلی نسبت به این مساله مراقبت شود تا اگر در ماههای آتی شرایط برای بازگشت به برجام از سوی همه طرفها فراهم شد، خسارتی از این بابت متوجه ایران نشود. ایران تاکنون به گونهای به اجرای برجام با موافقت و نظر مقامات عالی کشور ادامه داده است که نه تنها خسارتی به برنامه هستهای کشور وارد نشود بلکه فضای سیاسی بین الملل نیز به نفع ایران باشد بنا بر این ضروری است تا همگان بر استمرار سیاستها در راستای تصمیم کلی نظام حرکت کنند.
سازمان انرژی اتمی و نیز دولت هم طبعا با همراهی و هماهنگی حاکمیت اقدام به تفاهم با آژانس کردند، همان طور که تا کنون تمامی تصمیمات و اقدامات اینگونه بوده است. البته اگر قبل از اعلام نتیجه و مذاکرات روز یکشنبه بخشهای مختلف در دولت و مجلس در جلساتی به تبیین آنچه در دستور کار است، میپرداختند و در این مرحله نیز با هماهنگی و اتفاق نظر حرکت میشد، نتایج بهتری به دست میآمد.
همان طور که در بیانیه دوشنبه شب دولت اشاره شده است، تصمیم برای تفاهم با آژانس "در جلسه ۲۵ بهمن شورای عالی امنیت ملی گرفته شده است تا از طریق راهحلهای هوشمندانه و مبتکرانه هم قانون مجلس اجرا شود و هم هزینههای آن کاهش یابد.
سازمان انرژی اتمی در اجرای فرمایشات مقام معظم رهبری و نیز مصوبات قانونی تا کنون بدون کم و زیاد و حتی فراتر و جلوتر از زمان و امکانات اقدام کرده است به گونهای که رییس مجلس در بازدید از سایت فردو و نیز اقدامات دیگر هسته ای، روند را موفقیت آمیز و رو به جلو و قابل توجه خواهد. سازمان چه وقتی دستور توقف فعالیتهای هستهای را دریافت کرد و چه وقتی دستور شروع غنی سازی ۲۰ درصد با قدرت گام برداشت، آیا بعد از این همه سال و تجربه وقت آن نرسیده است که به فرزندان خود در این جایگاه که همواره پیرو دستورات رهبری بوده اند، اعتماد کرد؟
همان طور که حضرت آیتالله خامنهای روز دوشنبه اشاره کردند "اختلافنظرها میان دولت و مجلس قابل حل است و باید دو طرف، قضیه را با همکاری یکدیگر حل کنند و نباید اختلافها رها و یا تشدید شود که نشاندهنده دوصدایی باشد.
ایشان با اشاره به قانون مصوب مجلس در خصوص کاهش تعهدات برجامی، گفتند: مجلس قانونی را تصویب و دولت هم از آن استقبال کرد و تا دیروز نیز کارهایی را که باید انجام میشد، انجام دادند و انشاء الله فردا (سه شنبه) نیز یک مورد دیگر از این قانون انجام خواهد شد.
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: دولت خود را موظف به عمل به قانون میداند و باید به این قانون که قانون خوبی است، به دقت عمل شود.
شائبه اختلافنظر میان دولت و مجلس در شرایط فعلی جز اینکه رقیب و دشمنان را در بازگشت به تعهداتشان بیشتر به عقب براند یا در مذاکرات احتمالی آینده به امتیازگیری بیشتر ترغیب کند، چیز بیشتری در بر ندارد. به علاوه در شرایط تحریمی و بد اقتصادی فعلی شنیدن سخنان سخت و اتهام زنی به یکدیگر آن هم از تریبونهای رسمی کشور جز ناامیدی بیشتر برای مردم هیچ چیزی در برندارد.
روشن است که نگاه دولت و نظام تاکنون مبتنی بر حفظ برجام بدون ضربه زدن به منافع و مصالح ملی است و از این رو تفاهم اخیر ایران و آژانس قابل فهم است. با وجود لغو اجرای پروتکل الحاقی و دسترسیهای اضافی، اما شرایط به گونهای چیده شد که بهانهای در این برهه زمانی حساس به دست دشمنان منطقهای و بین المللی داده نشود. بدون شک ایران امروز بیش از پیش به حرکت در آرامش و هوای صاف نیاز دارد نه آنکه در شرایط سخت کنونی به لحاظ سیاسی و اقتصادی به دست خود فضا را برای کشور مه آلود سازیم.
علیاکبر صالحی بارها از تریبونهای مختلف فریاد "اناالحق" زد و بارها قسم جلاله یاد کرد که ذرهای از حقوق هستهای مان در برجام کوتاه نیامدیم و فعالیتهای صلح آمیز هستهای کشور طبق برنامه تدوین شده در سطوح عالی به قوت ادامه دارد، اما کو گوش شنوا! توهینها و پردهدریها تا جایی ادامه یافت که از صحن مجلس صالحی را به قبرستان و دفن با بتن حواله کردند. مقامات سازمان انرژی اتمی، اما همواره در این روند مجبور به سکوت برای حفظ اسرار کشور و جزییات مذاکرات کردند تا موجب سوءاستفاده دشمن نشود.
اما در نهایت علیاکبر صالحی بر اساس صلاحدیدی بعد از سالها اعلام کرد که ایران قبل از اجرایی شدن برجام، کالندریای جایگزین برای قلب راکتور اراک را خریداری کرده است و با تکیه به این مساله پذیرفتیم که در کالندریای راکتور بتن ریخته شود و مشخص شد که ایران با پشتوانهای قوی اقدام به خارج کردن کالندریای راکتور اراک کرده است.
وقتی صالحی قسم میخورد که اگر قرار به بازگشت به فعالیتهای هستهای قبل باشد، ظرف چند روز یا چند ساعت همه چیز به همان ظرفیت قبلی و حتی بیشتر از آن بازمیگردد، باز هم گوش شنوایی نبود و حملات و انتقادهای غیرمنصفانهای هر روز حواله سازمان و دولت میشد. اما با تصمیم ایران برای افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده و نیز غنی سازی ۲۰ درصد، ظرف یک ماه ذخایر ایران بیش از پیش بینیها افزایش یافت این درحالی بود که اقدامات خرابکاری در نطنز در این مدت صنعت هستهای و سانتریفیوژهای پیشرفته را تا حدودی از دست مان خارج کرد. در این جا هم صدایی از منتقدان برجام شنیده نشد.
اکنون نیز بر سر اجرای مصوبه مجلس در راستای لغو اجرای پروتکل الحاقی میان مجلس و سازمان انرژی اتمی مناقشه سر گرفته است. یکی میگوید به طور کامل و دقیق مصوبه را اجرا کرده و علاوه بر آن منافع صد در صدی از فرصتهای جدید ارایه شده به آژانس فراهم شده است و از سوی دیگر نمایندگان معترضند که دولت مصوبه مجلس را دور زده است.
بر اساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها» در صورت اجرا نشدن تعهدات طرفهای باقی مانده در برجام تا ۵ اسفند و در راستای کاهش تعهدات هستهای ایران ذیل برجام، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی لغو میشود که با توجه به عدم اجرای تعهدات برجامی و لغو تحریمها از سوی آمریکا، پروتکل الحاقی از اولین ساعات امروز سه شنبه دیگر اجرا نمیشود.
ایران از زمان اجرایی شدن برجام، علاوه بر اجرای موافقت نامه پادمان جامع، پروتکل الحاقی و ترتیبات فرعی کد اصلاحی ۳.۱ و نیز برخی دسترسیهای فراتر از چارچوب را نیز به آژانس در جهت شفافسازی و اعتماد سازی به طور داوطلبانه اجرا کرده است.
به گفته مقامات سازمان انرژی اتمی، رافائل گروسی روز شنبه به همراه معاونانش و به درخواست خود وارد ایران شد و در نهایت در پایان روز یکشنبه، دو طرف به تفاهمی برای حفظ نظارتهای ضروری ضمن لغو اجرای پروتکل الحاقی دست یافتند. آنچه مسلم است اینکه یک تعهد حقوقی لغو میشود و جای آن یک تفاهم سیاسی، مدت دار و مشروط جایگزین میشود.
بر اساس بیانیه پایانی مذاکرات صالحی و گروسی در تهران، سازمان، آژانس بین المللی انرژی اتمی را مطلع کرد که به منظور پایبندی به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تحت عنوان "اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران"، ایران اجرای اقدامات داوطلبانه، آنگونه که در برجام آمده است را از ۵ اسفند ۱۳۹۹ متوقف خواهد کرد.
همچنین سازمان و آژانس نسبت به موارد زیر توافق کردند:
۱. ایران به اجرای کامل و بدون محدودیت موافقت نامه جامع پادمان خود با آژانس، همانند قبل، ادامه خواهد داد.
۲. یک تفاهم فنی دوجانبه موقت، سازگار با قانون، که به موجب آن آژانس به فعالیتهای ضروری راستی آزمایی و نظارت خود (طبق فهرست فنی پیوست) برای مدت تا سه ماه ادامه خواهد داد.
۳. مرور منظم این تفاهم فنی با هدف اطمینان از حصول به اهداف آن.
در این بیانیه به خوبی یاد شده است که تفاهم فنی دو جانبه "موقت" و برای "سه ماه" و نیز سازگار با "قانون" (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها) است. روشن است که سازمان انرژی اتمی تلاش کرده تا محکم کاریهای حقوقی و فنی را در این بیانیه منطبق با قانون مذکور داشته باشد و با رعایت این ملاحظات و حساسیتها تفاهم شکل گرفته است.
کاظم غریب آبادی، نماینده ایران در آژانس که در مذاکرات فنی رافائل گروسی و علی اکبر صالحی حضور داشته است، در اظهاراتی مقصود از تداوم راستی آزمایی و نظارت ضروری که در بند ۲ بیانیه همانطور که در پیوست توافق شرح داده شده، آمده است، را این طور توضیح میدهد: ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات برخی فعالیتها و تجهیزات نطارتی را که در پیوست (این پیوست محرمانه است) مشخص شده ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی میماند. چنانچه ظرف ۳ ماه تحریمها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس میگذارد، در غیر این صورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد.
به عبارتی میتوان گفت تمامی نظارتها و بازرسیهای حساس آژانس و اطلاعات مورد نظر طی ۳ ماه در ایران ذخیره میشود نه آنکه در اختیار آژانس قرار گیرد و اگر لغو تحریمها اتفاق افتد و برجام از سوی همه اعضای آن اجرا شود، ایران اطلاعات را بعد از ۳ ماه به آژانس میدهد، در غیر این صورت آنها از بین برده میشوند و این یعنی خلاء اطلاعاتی سه ماه آژانس درباره برنامه هستهای ایران که میتواند تهدیدی مهم برای کشورهای غربی و آمریکا باشد.
جا دارد مجلس در همراهی با سازمان انرژی اتمی و با توجه به ملاحظات فنی و حقوقی بین المللی در جلسهای در جریان این ملاحظات قرار گیرد و اگر بنا به اجرای تصمیم و اقدامی است با همراهی و انسجام بیشتری این کار انجام شود. بدون شک قطع همکاریهای فراپادمانی به معنای شکل گیری جبههای جدید در شورای حکام و شورای امنیت علیه ایران است که ضروری است تا در شرایط مبهم سیاسی فعلی نسبت به این مساله مراقبت شود تا اگر در ماههای آتی شرایط برای بازگشت به برجام از سوی همه طرفها فراهم شد، خسارتی از این بابت متوجه ایران نشود. ایران تاکنون به گونهای به اجرای برجام با موافقت و نظر مقامات عالی کشور ادامه داده است که نه تنها خسارتی به برنامه هستهای کشور وارد نشود بلکه فضای سیاسی بین الملل نیز به نفع ایران باشد بنا بر این ضروری است تا همگان بر استمرار سیاستها در راستای تصمیم کلی نظام حرکت کنند.
سازمان انرژی اتمی و نیز دولت هم طبعا با همراهی و هماهنگی حاکمیت اقدام به تفاهم با آژانس کردند، همان طور که تا کنون تمامی تصمیمات و اقدامات اینگونه بوده است. البته اگر قبل از اعلام نتیجه و مذاکرات روز یکشنبه بخشهای مختلف در دولت و مجلس در جلساتی به تبیین آنچه در دستور کار است، میپرداختند و در این مرحله نیز با هماهنگی و اتفاق نظر حرکت میشد، نتایج بهتری به دست میآمد.
همان طور که در بیانیه دوشنبه شب دولت اشاره شده است، تصمیم برای تفاهم با آژانس "در جلسه ۲۵ بهمن شورای عالی امنیت ملی گرفته شده است تا از طریق راهحلهای هوشمندانه و مبتکرانه هم قانون مجلس اجرا شود و هم هزینههای آن کاهش یابد.
سازمان انرژی اتمی در اجرای فرمایشات مقام معظم رهبری و نیز مصوبات قانونی تا کنون بدون کم و زیاد و حتی فراتر و جلوتر از زمان و امکانات اقدام کرده است به گونهای که رییس مجلس در بازدید از سایت فردو و نیز اقدامات دیگر هسته ای، روند را موفقیت آمیز و رو به جلو و قابل توجه خواهد. سازمان چه وقتی دستور توقف فعالیتهای هستهای را دریافت کرد و چه وقتی دستور شروع غنی سازی ۲۰ درصد با قدرت گام برداشت، آیا بعد از این همه سال و تجربه وقت آن نرسیده است که به فرزندان خود در این جایگاه که همواره پیرو دستورات رهبری بوده اند، اعتماد کرد؟
همان طور که حضرت آیتالله خامنهای روز دوشنبه اشاره کردند "اختلافنظرها میان دولت و مجلس قابل حل است و باید دو طرف، قضیه را با همکاری یکدیگر حل کنند و نباید اختلافها رها و یا تشدید شود که نشاندهنده دوصدایی باشد.
ایشان با اشاره به قانون مصوب مجلس در خصوص کاهش تعهدات برجامی، گفتند: مجلس قانونی را تصویب و دولت هم از آن استقبال کرد و تا دیروز نیز کارهایی را که باید انجام میشد، انجام دادند و انشاء الله فردا (سه شنبه) نیز یک مورد دیگر از این قانون انجام خواهد شد.
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: دولت خود را موظف به عمل به قانون میداند و باید به این قانون که قانون خوبی است، به دقت عمل شود.
شائبه اختلافنظر میان دولت و مجلس در شرایط فعلی جز اینکه رقیب و دشمنان را در بازگشت به تعهداتشان بیشتر به عقب براند یا در مذاکرات احتمالی آینده به امتیازگیری بیشتر ترغیب کند، چیز بیشتری در بر ندارد. به علاوه در شرایط تحریمی و بد اقتصادی فعلی شنیدن سخنان سخت و اتهام زنی به یکدیگر آن هم از تریبونهای رسمی کشور جز ناامیدی بیشتر برای مردم هیچ چیزی در برندارد.
روشن است که نگاه دولت و نظام تاکنون مبتنی بر حفظ برجام بدون ضربه زدن به منافع و مصالح ملی است و از این رو تفاهم اخیر ایران و آژانس قابل فهم است. با وجود لغو اجرای پروتکل الحاقی و دسترسیهای اضافی، اما شرایط به گونهای چیده شد که بهانهای در این برهه زمانی حساس به دست دشمنان منطقهای و بین المللی داده نشود. بدون شک ایران امروز بیش از پیش به حرکت در آرامش و هوای صاف نیاز دارد نه آنکه در شرایط سخت کنونی به لحاظ سیاسی و اقتصادی به دست خود فضا را برای کشور مه آلود سازیم.
منبع:
خبرگزاری ایسنا
ارسال نظر