مذاکرات ماه آینده ایران و آژانس درباره چیست؟

کاظم غریب آبادی سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس هفته گذشته در سخنانی در نشست شورای حکام تصریح کرد: تعاملات فنی بین ایران و آژانس همواره وجود داشته و دو طرف برای حل و فصل چند موضوع پادمانی، مدت هاست که در حال کار و تعامل هستند و در طول دو سال گذشته نیز چندین نشست فنی برگزار کرده اند. از این رو، نشست اعلام شده فنی اوائل ماه آوریل از سوی مدیرکل نیز در تداوم همین مسیر است و مبین تعریف یک فرآیند یا ترتیبات جدید نیست. ما به تلاش های مشترک برای حل و فصل سریع چند موضوع باقی مانده پادمانی ادامه خواهیم داد.

ایران و آژانس از دو سال پیش برخی موضوعات پادمانی را دنبال می کنند که مذاکرات و بررسی ها درباره این چند موضوع هم چنان جریان دارد و مذاکراتی که قرار است در فروردین سال آینده برگزار شود نیز در مورد موضوعات فوق است.

مدیرکل آژانس در بخشی از اظهارات خود درباره "وجود ذرات چندگانه اورانیوم طبیعی با منشاء فعالیت انسانی از جمله ذرات تحول یافته ایزوتوپی در مکانی که توسط ایران اعلام نشده است" گفته است، با گذشت ۱۸ ماه، توضیحات لازم، کامل و معتبر از نظر فنی را درباره وجود این ذرات ارائه نداده است.

نماینده ایران در پاسخ به این مطلب نیز گفته است که تاکنون چندین بازدید و تعامل و مکاتبه درباره این مکان انجام شده و شفاف سازی ها و توضیحات ضروری توسط ایران ارائه شد. از طرف ما، کارشناسان فنی دیدگاه ها و ارزیابی متفاوتی نسبت به ارزیابی های آژانس دارند.

در عین حال به نظر می آید آژانس در کشاکش تعاملات سیاسی و مذاکراتی برجامی سعی دارد به ایران برای برخی همکاری ها فشار بیاورد. اما ایران ضمن اعلام آمادگی خود را برای تعامل با آژانس جهت ادامه مباحث فنی اعلام کرده است که "تعیین هرگونه ضرب الاجل غیرواقعی برای هر نوع تعامل، به نفع هیچ یک از طرفین نیست."

رفائل گروسی مدعی شده است که "ایران درباره سه محل دیگر که هیچ کدامشان به آژانس اعلام نشده بودند، به هیچ یک از سوال‌های آژانس درباره وجود احتمالی مواد هسته‌ای در این محل‌ها پاسخ نداده است."

در نتایج نمونه‌گیری‌های محیطی که در سال ۲۰۲۰ از دو مورد از این محل‌ها انجام شد، اورانیوم طبیعی با منشاء فعالیت انسانی کشف شد.

کاظم غریب آبادی هم چنین درباره این موارد اظهار کرده است: در مورد اورانیوم طبیعی در قالب دیسک فلزی، باید یادآوری کنم که بازرسان آژانس دو بار در طول نیمه دوم سال 2020 فعالیت راستی آزمایی میدانی را در مکان مورد نظر انجام دادند. این علاوه بر "راستی آزمایی موجودی فیزیکی" سالانه است که معمولاً در نیمه اول سال انجام می شود. با این حال، درخواست جدید آژانس در دست بررسی است. در مورد دو مکان دیگر، آژانس فقط حدود دو ماه است که نتایج تجزیه و تحلیل و سوالات مرتبط را به ایران ارائه کرده است. این تحلیل ها در حال حاضر تحت ارزیابی و بررسی توسط ما با هدف ارائه پاسخ های لازم به آژانس است.

به نظر می آید، با وجود همکاری های گسترده و نزدیک ایران و آژانس، دو طرف بر سر اصل موضوع که یکی این مسایل را موضوعات ادعایی که با فعالیت های جاری هسته ای نیز ارتباطی ندارند و از هیچ فوریتی هم برخوردار نیستند، می داند و دیگری که کاملا این مسایل را در پیشخوان موضوعات مورد بررسی خود قرار داده است، اختلاف نظر جدی وجود دارد. یکی همکاری ها را گسترده و رو به جلو و سریع می داند و دیگری همچنان خواستار همکاری های گسترده تر در کوتاه ترین زمان ممکن است.

آژانس در حالی خواستار" شفاف‌سازی و حل‌وفصل مسائل بدون تاخیر بیشتر" از سوی ایران است که ایران در پنج سال گذشته گسترده ترین همکاری ها و بازرسی ها را به گفته مقامات آژانس داشته است. با وجود خروج آمریکا از برجام و اجرا نشدن تعهدات برجامی طرف‌های اروپایی، ایران اجازه نداده کمترین خللی در روند بازرسی های آژانس انجام شود.

حتی در مذاکرات اخیر رافائل گروسی در تهران که به تفاهم ایران و آژانس برای ادامه راستی آزمایی ها تا سه ماه دیگر منجر شد، مقامات ایرانی درباره "تلاش مشترک برای حل و فصل سریع چند موضوع باقی مانده پادمانی" اعلام کردند.

بنا بر این، جوسازی برخی رسانه های خارجی درباره این که مذاکرات ماه آینده ایران و آژانس درباره موضوعات جدید فنی است، با هدف افزایش سطح توقعات و گمراهی افکار عمومی آن هم در شرایط حساس سیاسی در رابطه با بحث برجام راه به جایی نخواهد برد و تنها می تواند فضای همکاری دو طرف را مبهم سازد.

روشن است از آنجایی که مقامات آمریکایی نتوانستند از مسیرهای سیاسی برای بازگشت به برجام امتیازی دریافت کنند، سعی دارند از مسیر آژانس برای خود کیسه‌ای بدوزند، در حالی که روند همکاری ها در آژانس تاکنون با حسن نیت از سوی ایران ادامه داشته است و با این اقدامات صرفا مسیر همکاری تیره خواهد شد.