استرس مادر و احتمال دوبرابری دختر بودن جنین

محققان دانشگاه گرانادا (UGR) اسپانیا اظهار کردند: از علت این مورد مطمئن نیستند اما بر اساس یک نظریه، غلظت بالای هورمون استرس کورتیزول بر سایر هورمون های جنسی تاثیرگذار است و بر جنسیت کودک نیز تاثیر دارد. احتمال دیگر، اسپرم حامل کروموزوم X است که تعیین‌کننده دختر بودن جنین است و کمتر تحت تاثیر مشکلات دهانه رحم ناشی از استرس قرار می‌گیرد.

با این وجود، محققان معتقدند یکی از محتمل‌ترین توضیحات این است که تعداد بیشتری از نوزادان پسر به دلیل استرس، سقط می‌شوند. این پدیده‌ای است که دانشمندان هنوز آن را به‌طور کامل درک نکردند اما فکر می‌کنند می‌تواند یک سازگاری تکاملی باشد.

محققان نمونه‌های موی ۱۰۸ زن باردار را برای تشخیص سطح کورتیزول تجزیه‌وتحلیل کردند. آزمایش‌ها بین هفته‌های هشت و ۱۰ بارداری انجام شد و فولیکول‌های مو سطح استرسی را نشان دادند که ماه‌ها قبل از آن وجود داشته است. این زنان همچنین تحت آزمایش روانشناختی قرار گرفتند تا نوع استرس آنان مشخص شود.

دکتر ماریا ایزابل پرالتا-رامیرز از بخش شخصیت، ارزیابی و درمان روانشناختی UGR اظهار کرد: «نتایجی که به دست آوردیم شگفت‌انگیز بود، زیرا نشان داد، زنانی که دختر به دنیا آوردند غلظت کورتیزول موی آنان نسبت به زنانی که فرزند آنان پسر بود در هفته‌های قبل، حین و بعد از بارداری بیشتر بود. غلظت کورتیزول در موهای مادرانی که دختر داشتند تقریبا دو برابر پسران بود.»

نتایج مطالعات قبلی تاثیر منفی استرس مادر را در روند بارداری، تولد و حتی رشد مغز نوزاد نشان داده است.

وی افزود: به‌طور خاص، گروه تحقیقاتی ما در بسیاری از نشریات نشان داده است که چگونه استرس روانی در مادر باعث ایجاد موارد بیشتری از علائم روانشناختی در دوران بارداری، افسردگی پس از زایمان، احتمال بیشتر مواظبت در هنگام زایمان، افزایش یا کاهش مدت زمان شیردهی و آغاز آن و رشد عصبی نوزاد ۶ ماه پس از تولد می‌شود.

وی ادامه داد: «تمام تحقیقات موجود در مورد تاثیر استرس هنگامی که بارداری رخ داده است را بیان می‌کنند. با این حال، مطالعات کمی ارتباط استرس زنان و مادران آینده را قبل یا حین بارداری نشان داده‌اند و مطالعه حاضر یک تحقیق استثنایی و نادر است.»

یک توضیح ممکن برای این نتایج فعال شدن «سیستم استرس» - سیستم غده هیپوتالاموس، هیپوفیز و آدرنال - است که با افزایش تولید کورتیزول، مقدار هورمون‌های جنسی را در زمان بارداری تغییر می‌دهد اما سازوکارهای این تغییر به دلیل تاثیرات متناقض به خوبی درک نشده‌اند.

از یک طرف، سطح بالاتری از استرس باعث افزایش تستوسترون می‌شود که این مورد در جنسیت نوزادان پسر شناخته شده است. از طرف دیگر، شواهد علمی وجود دارد که نشان می‌دهد، اسپرم حامل کروموزوم X که مونث بودن نوزاد را تعیین می‌کند، در عبور از مخاط دهانه رحم در شرایط سخت ناشی از استرس عملکرد بهتری دارد.

دکتر پرالتا-رامیرز می‌گوید: «فرضیه‌های دیگری نیز وجود دارد که سعی در توضیح این پدیده دارند از جمله قوی‌ترین نظریه‌ها، این ایده است که پایان زندگی بیشتر جنین‌های مذکر در زمینه‌های پزشکی در هفته‌های اول بارداری در شرایط استرس شدید مادر رخ داده است. همانطور که گفته شد با توجه به این مورد نیازمند طراحی مطالعات بیشتر و عمیق‌تری در این زمینه هستیم».

با این حال، چندین مطالعه نشان داده است که جنین در برابر استرس آسیب‌پذیر است، زیرا استرس نقش اساسی در تغییر رشد آنها دارد. در واقع ثابت شده است که رشد جنین‌های مذکر از جنین‌های مونث آهسته‌تر است. آنها معمولا در بارداری و زایمان زودرس با عوارض بیشتری همراه هستند و در بدو تولد احتمال دارد تلومرهای (کلاهک در انتهای کروموزوم‌ها) کوتاه‌تری داشته باشند. این بدان معناست که جنین‌های مذکر در مقابل محیط‌های نامطلوب قبل از زایمان آسیب‌پذیرتر هستند، درنتیجه زنانی که میزان استرس زیادی در زمان بارداری تجربه می‌کنند، احتمال تولد نوزاد پسر در آنان کمتر است.

نتایج این تحقیق در نشریه Developmental Origins of Health and Disease منتشر شده است.