راهکاری برای رهایی از کسالت و حساسیت فصل بهار

بهار با همه زیبایی و فریبندگی‌اش از راه رسیده است. کسی نیست که حال دلش از زنده شدن دوباره زمین، سرسبزی و سرزندگی و هوای بهاری این فصل خوب نشود. اما در این بین عده‌ای هستند که به خاطر حساسیت‌های بهارانه و همچنین خستگی و کسلی که شروع این فصل به دنبال دارد، فرصت نمی‌کنند از زیبایی‌های بهار لذت ببرند. بعضی در این فصل مدام تمایل به خواب دارند و یا انرژی لازم برای فعالیت‌های روزانه را ندارند. بعضی دیگر هم درگیر حساسیت‌هایی از قبیل آبریزش بینی، خارش گلو، قرمزی چشم و عسطه‌های پیاپی می‌شوند.

طب سنتی عقیده دارد مواردی که از آن تحت عنوان کسالت و آلرژی بهاری یاد می‌کنیم، مربوط به مزاج فصل بهار، تاثیر آن روی بدن انسان و انباشت مواد زائدی است که در زمستان برای بدن اتفاق افتاده است. در این مطلب دکتر مریم مشهدی پزشک و متخصص طب سنتی ایرانی راهکار‌هایی برای عدم ابتلا به کسالت و حساسیت تحت عنوان «پاکسازی بهاری» ارائه داده است.

کسالت و حساسیت بهاری به چه علت در فرد ایجاد می‌شود؟

طب سنتی فصل‌ها را دارای مزاج‌های متفاوتی می‌داند. این مزاج‌های متفاوت در فعل و انفعالات بدن انسان تاثیر دارد. به ترتیب فصل بهار دارای مزاج گرم وتر، تابستان مزاج گرم و خشک، پاییز سرد و خشک و زمستان سرد و‌تر است. البته در برخی منابع برای فصل بهار، مزاج گرم و معتدل هم ذکر شده است.

برای مبحث پاکسازی بهاره اول باید یک مقدار عقبتر برویم و ببینیم در فصل زمستان چه تغییراتی در بدن ما اتفاق می‌افتد. چون تغییرات بدن ما در فصل زمستان باعث می‌شود که بدن ما به پاکسازی در بهار نیاز پیدا کند.

در فصل زمستان به دلیل اینکه حرارت خارج از بدن کم و هوا سرد است، اصطلاحا در طب سنتی گفته می‌شود گرما و حرارتی که در داخل بدن برای هضم غذا موردنیاز است، افزایش پیدا می‌کند. به این صورت که غالب افراد در صورتی که بیماری خاصی نداشته باشند، در زمستان هضم قوی‌تری دارند. همین موضوع باعث می‌شود بتوانیم در زمستان غذا‌های غلیظ و سنگین خورشت فسنجان، حلیم، کله‌پاچه را استفاده کنیم و مشکلی هم برای ما ایجاد نشود.

از طرفی با توجه به اینکه فعالیت‌های بدنی و اتفاقات و مکانیزم‌هایی مثل عرق کردن در فصل زمستان کمتر اتفاق می‌افتد و متابولیسم بدن هم به خاطر نبود فعالیت‌های فیزیکی و تعریق زیاد بالا نمی‌رود؛ در طول فصل زمستان یک سری موارد زائد در بدن ما تجمع پیدا می‌کند. هرچه هوا و فصل به سمت گرمتر شدن می‌رود دستگاه گوارش و هضم هم به همان نسبت ضعیفتر می‌شود. به همین خاطر توصیه ما این است که در طول تابستان غذا‌هایی استفاده بشود که اصطلاحا به آن‌ها غذای سبک و زودهضم گفته می‌شود. این غذا‌ها نیاز به فعالیت زیاد دستگاه گوارش برای هضم ندارند.

این مواد زائد به صورت طبیعی دفع می‌شوند یا نیاز به راهکار‌هایی درمانی دارند؟

از آنجایی که فصل بهار بلافاصله بعد از زمستان می‌آید، در فصل بهار ما با افزایش دمایی مواجه هستیم که تا حدی می‌تواند مواد زائدی که در زمستان در بدن ما جمع شده است را رقیق کند و از بین ببرد. اما این مواد زائد رقیق شده، رقیق و آماده دفع شده باید به وسیله یک راه خروجی از بدن بیرون بروند. بعضی از افراد، چون طبیعت بدن هوشمندی دارند و نیاز به اقدام درمانی از خارج از بدن ندارند. بدن این افراد به صورت طبیعی در فصل بهار دچار اسهال می‌شود. یعنی با یک دوره اسهال مواد رقیق شده از بدنشان خارج می‌شود و بعد چند روز هم اسهال برطرف می‌شود. این دوره اسهال در رفع یا کاهش حساسیت و کسالت بهاری بسیار موثر است.

در فصل بهار شاهد عوارضی مثل جوش صورت، آکنه و آلرژی‌ها، خستگی و خواب‌آلودگی هم هستیم. اسهال می‌تواند این موارد را هم رفع کند؟

خروج مواد زائد از بدن در رفع و یا کاهش این دست آلرژی‌ها هم موثر است

اگر وضعیت بدن فرد در اصطلاح هوشمند نبود و به صورت طبیعی خروج مواد زائد از بدن اتفاق نیفتاد، چه اقدامی باید انجام بشود؟

متاسفانه در جامعه چیزی که به عنوان روش پاکسازی بهاره جاافتاده است، بیشتر مربوط به حجامت و فصد است. درحالی که ما با کار‌های کمتر تهاجمی و تغییر سبک زندگی هم می‌توانیم پاکسازی و خروج مواد رقیق را از بدن داشته باشیم.

تغییر سبک زندگی به این معناست که از خوراکی‌ها آن دسته که اساس گیاهی دارند و مختص فصل بهار هستند را انتخاب کنیم. خوراکی‌هایی مثل کنگر، ریواس، آلو، بعضی سبزی‌های بهاری محلی مثل شنگ والک و خرفه خوراکی‌هایی هستند در فصل بهار بیشتر استفاده کنیم. این سبزی‌ها را می‌توان به صورت آش، سوپ و خورشتی که بدون برنج آن را میل کنیم، استفاده کرد. هم‌چنین توصیه می‌شود از غذا‌هایی مثل آش و سوپ‌هایی استفاده شود که در آن‌ها از سبزی‌های بهاره، آلو، زرشک، تمرهندی، سماق، رب انار، سبزی یونجه، والک، خرفه، اسفناج، کاهو، کدو و جو استفاده شده باشد. استفاده از دمنوش عناب، دمنوش خرفه، شربت زرشک، شربت آلو، عرق کاسنی و شاتره، عرق یونجه هم برای پاکسازی بهاره مفید است.

اگر بتوانیم با این خوراکی‌ها اجابت مزاج دو الی سه بار در روز را برای خودمان ایجاد کنیم، کمک زیادی به پاکسازی بدون خود جهت از بین بردن مواد زائد انباشته شده در بدن از فصل زمستان کرده‌ایم.

این نکته را هم بگویم که مهمترین تدبیر برای پاکسازی بدن در فصل بهار، کم کردن غذاست. در طب سنتی به این کار «تقلیل طعام» می‌گوییم.

چه زمانی باید از روش‌های تهاجمی مثل حجامت استفاده کرد؟

روش‌های پاکسازی بدن متنوع هستند و بسته به اینکه آیا فرد بیماری خاصی دارد یا خیر، قوای بدنی فرد چقدر است، سن فرد چقدر است و... روش بهتر برای فرد انتخاب می‌شود. روش‌های تهاجمی‌تر مثل حجامت، فصد، ایجاد اسهال و... حتما نیازمند دانستن شرایط جسمی کامل افراد است. اگر انباشت مواد زائد در بدن فرد زیاد باشد و به صورت طبیعی خروج صورت نگیرد یا کم صورت بگیرد طبق نطر طبیب سنتی حاذق برای حجامت اقدام می‌شود. حتی گاهیی ممکن است نیاز به مصرف دارو هم باشد.

لازم به ذکر است بهتر است در یک زمان واحد تنها از یک روش پاکسازی مثلا یا تغییر در سبک زندگی خوراکی یا حجامت و یا فصد استفاده شود تا از بروز علائمی مثل ضعف و بی‌حالی و... جلوگیری شود.

ورزش کردن در فصل بهار چقدر در خروج مواد زائد از بدن موثر است و باید به چه صورت انجام بشود؟

ورزش کردن و تنظیم زمان خواب که بهتر است در ساعات ابتدایی شب و بیداری صبح زود باشد هم در پاکسازی بدن موثر است.

درباره ورزش کردن در فصل بهار توصیه طب سنتی این است که شدت ورزش بسیار ملایم، ولی زمان آن طولانی‌تر از فصول دیگر باشد؛ چون قوت بدن در فصل بهار خوب است. زمان ورزش کردن هم بهتر است در ساعات ابتدایی و یا انتهایی روز باشد تا هوا به قدری گرم نباشد که بدن دچار ضعف بشود. این ورزش نباید خستگی یا عرق سرد ایجا کند و به جای آن باید به فرد احساس شادابی بدهد.