علت مشکلات روحی روانی پس از کرونا چیست؟

با شیوع ویروس کرونا ، زندگی و سلامت میلیون ها انسان ماه هاست، مورد تهدید قرار گرفته است. این اپیدمی فراگیر نه تنها میزان بالای مرگ و میر ناشی از عفونت ویروسی را به همراه دارد، بلکه منجر به بروز فاجعة روانی به دلیل اثرات طول دوره بیماری و پس از آن، در کل نقاط جهان شده است.

عدم قطعیت و غیرقابل پیش بینی بودن شیوع پاندمی بیماری عفونی، قابلیت زیادی برای ترس روانی از سرایت بیماری دارد و اغلب منجر به بروز بسیاری از مشکلات روحی و روانی می شود. در این مدت یک سال و چند ماهه شیوع کرونا ، پژوهش های متعددی در سراسر جهان درباره پیامدهای روان شناختی این ایپیدمی در جامعه انجام شده و پیامدهای روانی این بیماری ویروسی از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است .

اما روانپزشکان و متخصصان معتقدند فراگیری کرونا در دنیا باعث شده که سبک زندگی افراد کاملا تغییر کند و با توجه به اینکه این ویروس ممکن است مدت‌ها با ما باشد، باید راهکار‌های سازگاری با این ویروس را یاد بگیریم و بتوانیم زندگی طبیعی را ادامه دهیم.

مجید صادقی روانپزشک و رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران گفت: عوارض بیماری کرونا در دو بخش جسمی و روانی در فرد نمود پیدا میکند. یکی نوع خفیف عوارض مثل مشکلات تنفسی و از دست دادن بویایی و... و دیگری عوارض شدیدتری که ممکن است فرد تا مدت‌ها در بیمارستان بستری باشد و شرایط دردناک و سختی را متحمل شود.

صادقی افزود: تجربه دردناک ابتلا به کرونا علاوه بر بیمار، برای خانواده اش هم سخت و دردناک است، زیرا استرس شدیدی را متحمل می‌شوند تا بیمارشان بهبودی پیدا کند و هرلحظه نگران اتفاقات بد هستند.

او گفت: در مورد هر بیماری وقتی شرایط بیمار به حدی وخیم است که منجر به بستری بیمار در آی سی یو می‌شود ؛ به دلیل خاص بودن محیط که کاملا بسته و بدون محرک‌های محیطی است و فرد هیچ ارتباط حسی با بیرون ندارد، منجر به بروز مشکلات روانشناختی مثل افسردگی و بی قراری و کاهش سطح هوشیاری و حافظه و ... می‌شود.

رییس انجمن روانپزشکان ایران بیان کرد: بیماری کووید به خودی خود می‌تواند اثراتی روی مغز بیمار داشته باشد و بیمار حتی تا مدت‌ها پس از بهبودی احساس بیقراری و اختلال در تمرکز و توجه را داشته باشد. برخی از این بیماران نیز دچار اختلال استرس حاد می‌شوند، زیرا تا مدتها، خاطرات بستری و شدت بیماری و بدحالی‌ها در ذهنشان مرور می‌شود و حتی خواب روزهای بیماری را می بینند.

اضطراب فراگیر ناشی از کرونا، رایج ترین مشکل برای افراد جامعه

او گفت: نوعی اضطراب فراگیر و عمومی نیز در جامعه وجود دارد که به دلیل نگرانی و ترس از ابتلا به بیماری است و ممکن است موجب بروز حالات وسواسی در فرد شود. به گونه‌ای که شخص، به طور افراطی، شروع به ضدعفونی کردن و شستن دست‌ها و محیط می‌کند.

صادقی گفت: در حال حاضر با سیل گسترده اخبار و اطلاعات بی پایه و اساس، در فضای مجازی در مورد کرونا مواجهیم که این خبر‌ها می‌تواند تاثیرات مخربی روی روان افراد داشته باشد. این نوع خبر‌ها به دو شکل منتشر می‌شوند، گروه اول، در مورد رعایت پروتکل‌ها و واقعیت‌های ویروس، افراط و زیاده روی می‌شود و اضطراب عمومی را افزایش می‌دهد و گروه دوم به عادی انگاری و تلاش برای بی خطر نشان دادن این بیماری و مخالفت با استفاده از ماسک و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، پرداخته می شود که هردوی این گروه‌ها می‌توانند تاثیرات منفی در جامعه و بر روان افراد بگذراند.

صادقی بیان کرد: افرادی که به واسطه کرونا، عزیزی را از دست داده اند، یکی از گروه‌های آسیب پذیر از نظر روانی هستند، زیرا فرصت و شرایط و امکانات عزاداری و تخلیه احساسی را ندارند. در کشور ما مرسوم بوده است که برای برای بهداشت روانی افراد، برای عزاداری عزیزانشان، مراسمی مثل ترحیم و هفته و چهلم و سالگرد ... برگزار شود و برگزاری این مراسم کمک میکرد که افراد داغدار در هر کدام از این موقعیت‌ها قرار می‌گرفتند و می‌توانستند به کمک ابراز همدری دیگران التیام پیدا کنند و کم کم با درگذشت عزیزشان کنار بیایند، اما در حال حاضر نمی‌توانند سیر طبیعی عزاداریشان را طی کنند.

اهمیت ارتباط مجازی در بهبود روحیه افراد

او گفت: فضای مجازی در کنار مضراتش، سودمندی‌هایی هم دارد مثلا اینکه در روز‌های کرونا، این شرایط ایجاد شده تا افراد از طریق تماس تصویری و ارتباط مجازی، با نزدیکانشان ابراز همدردی و عزاداری کنند.

رییس انجمن روانپزشکان ایران بیان کرد: دو گروه سنی هستند که در ایام کرونا بیشتر آسیب را متضرر می‌شوند. یکی کودکان و نوجوانان و دیگری سالمندان. کودکان و نوجوانان، به دلیل عدم آگاهی کافی و شناخت مناسب از ویروس و شرایط، در فشار روانی قرار می‌گیرند، زیرا برایشان سخت است که تفریحاتشان را محدود کنند و در قرنطینه بمانند، همچنین مجازی شدن مدارس و دوری از همکلاسی‌ها و دوست‌ها به شدت در روحیه آن‌ها اثر می‌گذارد.

صادقی افزود: تحقیقات ثابت کرده که قرنطینه و در خانه ماندن، باعث افزایش خشونت‌های خانگی بین زن و شوهر و حتی فرزندان با پدر و مادرهایشان می‌شود و باید به منظور ایجاد پویایی هرچه بیشتر و جلوگیری از بروز اثرات روانی، با رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی ارتباطشان با دوستانشان را حفظ کنند، تا بعد از پایان اپیدمی دچار مشکلات روانشناختی‌ نشوند.

او گفت: سالمندان، چون از نظر جسمی ، ضعیف هستند بیشتر در معرض مشکلات روانی در روز‌های کرونایی قرار دارند. به طور مثال یک فرد سالمند برای دکتر رفتن و انجام یک معاینه ساده، باید همراه فرزندانش باشد و به تنهایی نمی تواند همه کارهایش را انجام دهد، همچنین این افراد، بعضا مشکل در شنوایی یا بینایی، دچار محدودیت ارتباط هستند و خانه نشینی در قرنطینه، می‌تواند تحمل شرایط را برایشان خیلی سخت کند و به دلیل ناآگاهی از کار با فضای مجازی و دستگاه‌های ارتباطی هوشمند نیز قرنطینه تاثیر منفی بیشتری روی سالمندان دارد .

صادقی افزود: فرزندان این سالمندان موظفند که در حد توانایی سالمندانشان، به آن‌ها کار با وسایل ارتباط جمعی و فضای مجازی را بیاموزند و با رعایت صد درصدی شیوه نامه‌های بهداشتی مراقب آن‌ها باشند و تنهایشان نگذارند.

او بیان کرد: با توجه به آغاز شدن واکسیناسیون سالمندان، ما ابراز خوشحالی می‌کنیم که سطح سلامت این افراد به مراتب افزایش می‌یابد.

کودکان، نوجوانان و سالمندان، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به مشکلات روحی پست کووید هستند

صادقی افزود: گروه بعدی که در ایام کرونا، دچار تالمات روانی می‌شوند، افراد با مشاغل آزاد هستند که دچار احساس ناامنی شغلی شده اند و با توجه به از دست دادن شغل بعضی از افراد و یا حتی اخراج برخی کارگران از کارخانه‌ها و حتی افرادی که دچار ورشکستگی شده اند، شاهد بروز برخی مشکلات روانشناختی در این افراد هستیم که در آن شرایط ، جامعه و دولت و مقامات بهداشتی هم نقش دارند. بهتر است این افراد مراقبت بیشتری از خودشان داشته باشند و با گذراندن وقت بیشتری با خانواده و استفاده از امکانات فضای مجازی مثل فروش اینترنتی ، یادگیری زبان یا مهارت جدید و ... سعی کنند وقتشان را پر کنند تا از بروز مشکلات روانی در آن‌ها جلوگیری شود.

رییس انجمن روانپزشکان ایران بیان کرد: نکته حائز اهمیت در این اپیدمی این است که اصل بهداشت روان، در با هم بودن است در حالیکه شرایط کرونا بر رعایت فاصله گذاری اجتماعی تاکید دارد و این دو مورد با هم تناقض جدی دارد. اما به کمک تکنولوژی و استفاده از ابزار‌های ارتباط جمعی، می‌توان این دو مورد را با هم پیش برد و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرد، زیرا ممکن است تا مدت‌ها با این بیماری همراه باشیم و زندگیمان بیشتر از پیش دستخوش تغییرات ناشی از کرونا شود.

مسئولان مربوطه معتقدند بررسی تک به تک و اعلام آمار دقیق افرادی که به دلیل ترس از ابتلا به کرونا و یا مبتلایانی که پس از حاد شدن بیماری ناچار به بستری در بیمارستان و آی سی یو شده اند و اکنون دچار اختلالات روحی و روانی هستند، امکان پذیر نیست اما مسئولان دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با ایجاد کارگروه هایی به توصیه وزارت بهداشت و درمان و با تکیل رصدخانه ای در حال بررسی دقیق این افراد هستند و شاید در آینده بتوان نتیجه این بررسی ها را به صورت عدد و ارقام و آمار، مشاهده کرد.

بهترین راهکار؛ بررسی دقیق چرایی ابتلا به مشکلات روحی ناشی از کرونا

امین اجلی مدرس و مدیر اداره پرستاری دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت، در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: به طور کلی بیماری‌های شدید برای انسان‌ها یک بحران روانی به حساب می‌آیند و هر شخصی که به بیماری شدیدی مثل سرطان یا انواع تومور‌های بدخیم و یا سایر بیماری‌های صعب العلاج دچار می‌شود، کل سیستم جسمی و روانی اش با یک بحران مواجه می‌شود و این واکنش‌ها و بحران‌ها در افراد مختلف متفاوت است.

اجلی افزود: بیمارانی که به هر دلیلی به کرونا مبتلا می‌شوند نیز با یک بحران جدی روبه شده اند و اینجاست که مدیریت بحران، اهمیت پیدا می‌کند.

او ادامه داد: هر فردی با شرایط خاص و متفاوتی به کرونا مبتلا می‌شود و باید تمام دلایل و جزییات بیماری و شرح حالش مورد بررسی قرار بگیرد. مثلا اینکه بیمار با چه شرایطی به کرونا مبتلا شده؟ آیا بیمار، سیستم حمایتی داشته؟ در مقطعی که مبتلا شده به امکانات درمانی و پزشکی، دسترسی داشته؟ همزمان با ابتلا به کرونای فرد، اعضای خانواده و نزدیکان فرد نیز مبتلا شدند یا توانایی مراقبت از فرد به مبتلا به کووید را داشتند؟ و... از جمله سوالاتی است که باید مطرح شود تا بتوان مشکلات روحی و روانی ناشی از ابتلای فرد به کرونا را بررسی کرد.

اجلی ادامه داد: از دیگر سوالات مهمی که باید مطرح شود و پاسخ‌های مورد بررسی قرار بگیرد این است که مثلا: فرد با درمان سرپایی و قرنطینه در منزل بهبود پیدا کرده یا وضعیت حادی داشته و در بیمارستان بستری شده؟ آبا فردی که بستری شده در بخش بوده یا در آی سی یو بستری بوده؟ فرد مبتلا به کووید، سرپرست خانواده بوده یا فرزند؟ و این دوری از خانواده به مدت طولانی منجر به بروز چه تاثیراتی در فرد شده؟

مدیر اداره پرستاری دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت بیان کرد: هر فردی که به کرونا مبتلا می‌شود با توجه به شرایط متفاوتی که دارد، بحران و شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند. به همین دلیل نمی‌شود گفت که هر شخص مبتلا به کرونا پس از بهبودی چه میزان از مشکلات روحی را پشت سر گذاشته است.

او گفت: کرونا برای هر فردی بسته به شرایطش، مشکلات خاص و متفاوت و منحصر به همان فرد را مطرح می‌کند و اخبار مبتلایان و فوتی‌های کرونا به خودی خود می‌تواند تاثیرات منفی روحی حتی روی افرادی که به کرونا مبتلا نشده اند بگذارد، ولی به طور کلی، افسردگی و بیقراری و اختلال خواب و آشفتگی و وسواس و ... جز شایع‌ترین اختلالات روحی دراکثر افراد مبتلا به کروناست.