نگرانی ایالات متحده از افزایش نفوذ جهانی روسیه و چین

نشریه آمریکایی «نشنال اینترست» در تحلیلی به قلم «جیسون بارتلت» به بررسی آنچه تحت عنوان «گسترش نفوذ روسیه و چین در کشورهای تحریم شده توسط ایالات متحده آمریکا » نامیده شده است، پرداخته است. به اعتقاد این تحلیلگر آمریکایی، تحریم‌های ایالات متحده فرصتی را در اختیار روسیه و چین قرار داده تا بتوانند روابط خود را با کشورهای تحریم شده تقویت کنند. هر چند که به نظر می‌رسد بسیاری از نخبگان سیاسی آمریکا متوجه ناکارامدی تحریم‌ها و شکست راهبرد این کشور در سیاست خارجی شده‌اند و تلاش می‌کنند با شعارها و ژست کمک‌های بشردوستانه، بستر نفوذ مجدد ایالات متحده را در برخی کشورها ایجاد کنند که می‌تواند بخشی از دیپلماسی عمومی این کشور تلقی شود.

به اعتقاد وی، آمریکا می‌تواند با توزیع واکسن به برخی کشورهای تحریم شده از جمله ایران، کره شمالی، ونزوئلا مانع «وابستگی روز افزون [این کشورها] به چین و ورسیه» بشود؛ اقدامی که به گفته این کارشناس آمریکایی، «توسعه دیپلماسی واکسن» آمریکا خوانده شده است. در این تحلیل، به سیاست گذاران آمریکایی پیشنهاد شده به منظور مقابله با افزایش نفوذ چین و روسیه در کشورهای تحت تحریم شدید، تعامل موقت دیپلماتیک با برخی کشورهای مذکور برقرار شده و در ساختار تحریمی فعلی تجدید نظر شود.

متن کامل این تحلیل به شرح ذیل است:

در حالی که ایالات متحده تمام منابع خود را بر تولید و توزیع واکسن داخلی متمرکز کرده است، هم پکن و هم مسکو ارسال واکسن‌های خود را به خارج از کشورهایشان آغاز کرده‌اند. تقویت ائتلاف با کشورهایی که تحت تحریم‌های شدید ایالات متحده قرار دارند، می‌تواند فرصت‌های بیشتری برای پکن و مسکو به منظور تضعیف اهداف مهم سیاست خارجی ایالات متحده از جمله معامله خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی و ایران و بازگرداندن دموکراسی در ونزوئلا فراهم می‌کند. ایالات متحده می‌تواند به عنوان یک کشور پیشرو در توزیع واکسن داخلی، به کاهش رنج انسانی مرتبط با کووید-۱۹ در خارج از کشور کمک کند و از طریق دیپلماسی واکسن، نفوذ رو به رشد چین و روسیه را در کشورهای تحریم شده را از بین ببرد. طی چهار سال گذشته، ایالات متحده مجموعه‌ای از مجازات‌های شدید یک جانبه را علیه ونزوئلا، ایران و کره شمالی اعمال کرده است. در این مدت، پکن و مسکو سیاست نجات اقتصادی، فناوری نظارتی و برنامه‌های آموزش نظامی را بر خلاف تحریم‌های ایالات متحده به این کشورها ارائه داده‌اند.

همه‌گیر شدن بیماری کووید-۱۹ فرصتی را برای پکن و مسکو فراهم کرد تا از طریق دیپلماسی واکسن، نفوذ خود را در خارج گسترش دهند؛ به ویژه با توجه به چالش‌هایی که رژیم‌های تحریمی فعلی ایالات متحده برای کمک‌های بشردوستانه پایدار از ایالات متحده ایجاد می‌کنند. چین و روسیه از مدت‌ها پیش تلاش خود را برای روایت‌سازی به منظور بی‌اعتبار کردن واکسن‌های ایالات متحده و انگلیس در ایران از طریق شبکه‌های اجتماعی تحت کنترل دولت و ابتکارات دولتی در ایران را آغاز کرده‌اند. گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه چین واکسن آزمایشی خود را در سال ۲۰۲۰ به کیم جونگ اون -رهبر کره شمالی- و چندین مقام ارشد ارائه کرده است. اما برخی سوال می‌کنند که با توجه به مشکلات زمینه‌ای بهداشتی کیم، آیا وی چنین خطری را پذیرفته است.

علاوه بر ایران و کره شمالی ، دولت بایدن باید افزایش نفوذ چین و روسیه در ونزوئلا در طی همه‌گیر شدن بیماری کرونا را مورد توجه قرار دهد. نیکولاس مادورو -رهبر فعلی ونزوئلا- در تلاش است تا واکسن کافی برای کشور حدود ۳۰ میلیون نفری خود را تأمین کند. علاوه بر پانصد هزار دوز قبلی، اخیرا پکن تصمیم گرفت تا ۱.۳ میلیون واکسن چینی دیگر به کاراکاس بفرستد.

ونزوئلا همچنین در واکنش به «طرح اقدامات اجباری و یک جانبه اعمال شده توسط دولت ایالات متحده علیه کشور ونزوئلا» تعامل دیپلماتیک با روسیه برای بحث در مورد توزیع واکسن را تقویت کرده است. در حالی که همکاری میان کشورهای به شدت تحریم شده برای فرار از تحریم چیز جدیدی نیست، افزایش نفوذ جهانی چین و روسیه به عنوان یک متغییر جدید تهدید کننده به این معادله اضافه شده است. توزیع واکسن‌های ایالات متحده به این کشورها آسان نخواهد بود؛ زیرا رژیم تحریم‌های فعلی و نظارت سیاسی، توزیع را با چالش مواجه می‌کند. اما احتمالا این تنها ابزار موجود برای از بین بردن وابستگی روزافزون به چین و روسیه در طی همه‌گیری [کرونا] باشد.

یک دلیل عمده‌اش این است که کشورهای تحت تحریم شدید معمولا به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری از دریافت کمک‌های بشردوستانه ایالات متحده معاف هستند. اگرچه اخیرا دولت بایدن از استراتژی جهانی توزیع واکسن برای ۲۵ میلیون از ۸۰ میلیون دوز تعیین شده برای کشورهای خارجی رونمایی کرده است، اما نامی از ونزوئلا، ایران و کره شمالی به عنوان دریافت کننده واکسن‌های آمریکایی یا منابع بشردوستانه ذکر نکرده است. در نتیجه، به طور خاص چین همچنان یک قدم جلوتر از ایالات متحده قرار گرفته است.

در اوایل ماه ژوئن، سازمان بهداشت جهانی دومین واکسن چین با نام «سینوواک» را برای استفاده اضطراری تایید کرد که باب صادرات واکسن چین به خارج از کشور را در کنار «کوواکس» باز می‌کند. سیاست‌گذاران آمریکایی باید به منظور تقویت تلاش‌های جهانی به منظور مقابله با گسترش بیماری کرونا و همچنین افزایش نفوذ چین و روسیه در کشورهای تحت تحریم شدید، باید تعامل موقت دیپلماتیک را دنبال و در ساختار تحریمی فعلی تجدید نظر کنند که از آن طریق اجازه توزیع کمک‌های بشردوستانه و تجهیزات مربوط به بیماری همه گیر به ونزوئلا، ایران و کره شمالی را صادر شود.

وزارت خزانه‎داری ایالات متحده می‌تواند نقش مهمی در استراتژی موفق دیپلماسی واکسن در خصوص کشورهای تحت تحریم شدید ایفا کند. به عنوان مثال، خزانه‌داری می‌تواند به طور قابل توجهی معافیت‌های تحریم اقلام مرتبط با کمک‌های بشردوستانه را گسترش داده و در پاسخ به این سوال را در سوالات متداول منتشر کند که چگونه موسسات مالی، شرکت‌های دارویی و سازمان‌های غیردولتی می‌توانند بدون نقض تحریم‌های ایالات متحده، خدمات را به کاراکاس، تهران و پیونگ یانگ ارائه دهند.

دولت بایدن می‌تواند مشابه تصمیم اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد برای صدور مجوز فعالیت صلیب سرخ سنگاپور در داخل کره شمالی، معافیت‌های تحریمی را برای سازمان‌های بشردوستانه که سعی در تهیه کیت آزمایش کووید-۱۹و موارد مربوط به بیمارستان‌های محلی در کشورهای تحریم شده دارند، ارائه و گسترش دهد. اگرچه همچنان گفته می‌شود که «کوواکس» در حال مذاکره با «سازمان بهداشت جهانی» است، اما کره شمالی هنوز دریافت واکسن‌های کووید-۱۹را تأیید نکرده است.

اغلب کشورهای محروم مانند کره شمالی که مورد تحریم قرار گرفته‌اند، فاقد فناوری و امکانات لازم برای نگهداری واکسن‌های خاص در دمای مناسب برای نگهداری و توزیع امن هستند. واکسن «آسترازنکا» برخلاف واکسن‌های «فایزر» و «مدرنا» که باید در اماکن بسیار سرد نگهداری شوند، می‌تواند با خیال راحت در دمای طبیعی یخچال نگهداری شود که توزیع در کشورهای دارای سیستم‌های بهداشتی ضعیف را تسهیل می‌کند. گسترش معافیت‌های تحریمی مربوط به کمک‌های بشردوستانه برای موسسات مالی، شرکت‌های دارویی و سازمان‌های غیردولتی می‌تواند یک راه حل کوتاه مدت برای این مشکل باشد.

معافیت‌های جدید تحریمی همچنین باید شامل گسترش مجوزهای عمومی موجود و صدور معافیت‌های جدید برای مجاز کردن فعالیت‌ها و معاملات شامل مواد و بودجه لازم برای دارو، غذا و لوازم مربوط به کووید-۱۹ باشد. خزانه‌داری در حال حاضر بخش سوالات متداول خود را در خصوص معافیت جدید در زمینه کمک‌های بشردوستانه به سوریه در آوریل ۲۰۲۱ به روز رسانی کرده است؛ اما هنوز هیچ‌گونه به روزرسانی عمومی در مورد کمک یا امدادرسانی به ونزوئلا، ایران و کره شمالی را صادر نکرده است.

با این حال، دفتر کنترل دارایی های خارجی خزانه داری اخیرا مجوز عمومی مربوط به ونزوئلا را صادر کرد و معاملات شرکت نفت و گاز طبیعی ونزوئلا را که برای «نگهداری محدود عملیات حیاتی در ونزوئلا» لازم است، را آزاد کرده است. اگرچه این تصمیم ارتباط مستقیمی با افزایش کمک‌های بشردوستانه ندارد، اما نشان دهنده علاقه دولت ایالات متحده برای بازنگری در برنامه‌های تحریم و ارائه گزینه‌هایی برای ذینفعان به منظور تعامل قانونی با نهادهای تحریم شده است. گسترش دیپلماسی واکسن با کشورهای تحت تحریم شدید به واشنگتن این امکان را می‌دهد تا هم از افزایش نفوذ چین و روسیه در خارج از کشور جلوگیری کند و هم به کاهش رنج جهانی انسان کمک کند؛ اما دولت بایدن باید با سرعت بیشتری اقدام کند.