احیای قلبی چیست؟/ معجزه احیای قلبی در کمتر از ۵ دقیقه

چند هفته گذشته ستاره فوتبال دانمارک، کریستین اریکسن در میانه دیدار تیم‌های دانمارک و فنلاند در رقابت‌های جام ملت‌های اروپا، ناگهان به دلیل سکته قلبی از هوش رفت و در آستانه مرگ قرار گرفت. در شرایطی که همزمان با جو اندوهناک جمع تماشاگران حاضر در استادیوم، همه علاقه‌مندان به فوتبال در سراسر جهان با نگرانی به صفحه تلویزیون چشم دوخته بودند تا ببینند سرنوشت اریکسن چه می‌شود، دیدیم که عملیات امدادرسانی از سوی تیم پزشکی با نظم و سرعت و طبق آموزش‌های قبلی با هماهنگی همه اعضای تیم فوتبال، مربیان و داوران به‌خوبی پیش رفت تا ظرف ۳ تا ۴ دقیقه احیای قلبی و نجات جان این بازیکن مشهور فوتبال در کنج زمین با موفقیت انجام شود.

بی‌تردید آنچه جان اریکسن را از مرگ حتمی نجات داد همین اقدامات هماهنگ و بی‌درنگ اولیه بود که باعث شد تنفس ستاره تیم فوتبال دانمارک، قطع نشود و زنده بماند. حالا به این سه جمله دقت کنید: بیشتر موارد ایست قلبی در منزل اتفاق می‌افتد. هر ماه یک ورزشکار حرفه‌ای به‌دنبال ایست قلبی فوت می‌کند. هر یک دقیقه تاخیر در احیا از سوی هر یک از ما، باعث ۱۰ درصد کاهش احتمال زنده ماندن فرد مصدوم می‌شود. این‌ها را در کنار اتفاق رخ داده برای کریستین اریکسن در زمین فوتبال بهانه کردیم تا با دکتر على دباغ، فوق تخصص بیهوشى قلب و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتى در‌باره اهمیت امدادرسانی و احیای اولیه قلبی در ۴ تا ۵ دقیقه طلایی پس از حمله قلبی گفتگو کنیم.

منظور از کمک به احیاى قلبى هنگام بروز حمله قلبى در شخصى که در مجاورت ما قرار دارد چیست؟

احیای قلبی - ریوی (CPR) به مجموعه‌ای از اقدامات گفته می‌شود که توسط افراد آگاهی که در صحنه حضور دارند برای بازگرداندن اعمال دو عضو حیاتی قلب و ریه و رساندن خون و اکسیژن به مغز برای جلوگیری از آسیب مغزی انجام می‌شود. به منظور این‌که هر فردی زنده بماند باید اعضا و جوارح آن فرد کار کند و شاید از همه مهم‌تر اندام‌هایی از جمله قلب و ریه هستند که اگر از کار بیفتند جان فرد به‌سرعت از دست می‌رود. اگر قلب یا ریه به مدت یک تا دو دقیقه از کار بیفتند باعث ایست قلبی و تنفسی شده و اگر این وضعیت یک تا دو دقیقه ادامه پیدا کند شرایط بحرانی می‌شود. حال اگر این وضعیت بیش از پنج دقیقه طول بکشد آسیب مغزی ناشی از آن قابل برگشت نخواهد بود.

یعنی اگر بهترین اقدامات بعد از پنج دقیقه برای شخص دچار ایست قلبی یا تنفسی صورت بگیرد هم موثر نخواهد بود. چون مغز آسیب‌هایی می‌بیند که فرد دچار صدمات شدید مغزی و از جمله مرگ مغزی می‌شود. این عدد نشان‌دهنده زمان طلایی برای رسیدگی به وضعیت فردی است که دچار یک حادثه غیرقابل پیش‌بینی شده است. احیای قلبی وقتی ضرورت پیدا می‌کند که هیچ‌کسی آن را پیش‌بینی نمی‌کند. معمولا در اکثر موارد در سطح جامعه وقتی احیای قلبی ضرورت می‌یابد که هیچ‌کس در جریانش نیست. احیای قلبی، شامل اقداماتی نمی‌شود که فقط باید پزشکان و پرستاران آن را بلد باشند. بلکه همه افراد جامعه باید آن را یاد بگیرند و از الزاماتی است که نباید نادیده گرفته شود.

آیا چنین اقداماتى از سوى افراد غیرمتخصص که فقط آموزش‌هاى کمک‌هاى اولیه دیده‌اند، می‌تواند در نجات جان شخص موثر باشد؟

ممکن است بسیاری بگویند که متوجه هستند احیای قلبی و ریوی باید در اسرع وقت شروع شود، اما ما که پزشک، پرستار یا کادر بهداشت و درمان نیستیم که بتوانیم عملیات احیا را به‌درستی انجام دهیم. نکته اینجاست که انجام عملیات اولیه احیای قلبی و ریوی آنقدر از سوی دانشمندان گروه پزشکی، ساده‌سازی و کارآمدسازی‌شده که همه می‌توانند با نیم تا یک ساعت آموزش یا حتی کمتر از آن تا ۹۰درصد اقدامات احیا را یاد بگیرند. اما شرط آن این است که وقتی یاد گرفتند آنقدر تمرین کنند و آماده باشند (با هفته‌ای دو بار تمرین) که وقتی اتفاقی افتاد بتوانند با تسلط و بدون از دست دادن وقت این اقدامات را انجام دهند.

چه کسانى با داشتن چه شرایطى به چنین اقدامات کمکى پیش از رسیدن نیروهاى امدادى و اورژانسى نیاز دارند؟

اگر ببینیم کسی جایی تصادف کرده است یا در حال صحبت به‌طور ناگهانی از هوش می‌رود یا اتفاقی برایش می‌افتد که اختلال هوشیاری یا ایست قلبی پیدا می‌کند یا بعد زد و خورد دچار ایست قلبی یا تنفسی می‌شود نیاز به چنین اقداماتی ضرورت می‌یابد. همچنین اگر کسی دچار غرق شدگی و خفگی شده یا از جایی پرت می‌شود نیز به چنین اقداماتی نیاز دارد.

این اقدامات براى کمک به شخصى که دچار حمله قلبى شده به‌طور قدم به قدم چه هستند؟

این اقدامات چند اصل اساسی دارد که خیلی جا‌ها آموزش می‌دهند، اما به‌نظر من باید در کلیپ‌های آموزشی دیده شود. فقط هم با خواندن یاد گرفته نمی‌شود. بلکه باید آموزش‌ها به‌صورت سمعی و بصری باشد تا یاد گرفته شود. اولین نکته این‌که مثلا فرد ورزشکاری مثل ستاره تیم فوتبال دانمارک هم ممکن است به‌طور ناگهانی دچار ایست قلبی شود.

در چنین شرایطی می‌بینیم که هم تیم پزشکی و هم داور و بقیه بازیکنان بسیار حرفه‌ای عمل کردند. اول بررسی کردند هم‌تیمی‌شان هوشیار است یا نه و بعد بلافاصله با سر و صدای زیاد کمک طلبیدند تا زمان را از دست ندهند. سپس تیم پزشکی با سرعت زیاد و بدون فوت وقت اقدام به احیا کرد.

منبع: روزنامه جام جم