چرا سوخت و ساز بدن در سنین خاصی کند می‌شود؟

تحریریه پارسینه - عطااله اشرفی اصفهانی: بسیاری از عملکرد‌های بدن به مرور زمان و با افزایش سن کاهش می‌یابند و این بخش اجتناب ناپذیر در سنین پیری است. افراد به مرور شاهد تغییرات آرامی در ظاهر، سطح توانایی‌ها و انرژی خود هستند. یکی از این تغییرات، سوخت و ساز یا متابولیسم بدن است که به مرور کند می‌شود.

برای مثال با افزایش سن با همان میزان کالری مصرفی سال‌های گذشته، بدن به مرور دچار اضافه وزن می‌شود و چربی‌هایی به ویژه در ناحیه شکم قابل مشاهده است. در این سنین لاغر شدن بدن با سختی و تلاش بیشتری انجام می‌شود؛ اکنون سوال اساسی این است: سوخت و ساز بدن در چه سنی کند می‌شود؟

خبر خوب این است که سوخت و ساز بدن بسیار دیرتر از آنچه فکر می‌کنیم کند می‌شود؛ بنابراین حتی در سنین بالا نیز می‌توان به تناسب اندام و زیبایی فکر کرد.

این مطالعه بر اساس کوشش بیش از ۸۰ محقق در ۶۳ موسسه تحقیقاتی از آمریکا، اروپا، آسیا، آفریقا و خاورمیانه صورت گرفته و اطلاعات پزشکی بیش از ۶ هزار و ۵۰۰ نفر در ۴۰ سال بررسی شده است. جوان‌ترین شرکت کننده ۸ روز و پیرترین ۹۵ ساله بوده است؛ بنابراین به جرئت می‌توان گفت این مطالعه بزرگترین پژوهش در نوع خود است.

- نوزادان تا یک سالگی بیشترین میزان سوخت و ساز را دارند (حدود ۵۰ درصد بیشتر از بزرگسالان)
- پس از یک‌سالگی تا ۲۰ سالگی (در این دوران به مرور سوخت و ساز کاهش می‌یابد)
- ۲۰ تا ۶۰ سالگی، که در این دوران سوخت و ساز تقریبا ثابت می‌ماند و حتی در دوران بارداری نیز کاهش می‌یابد.
- از ۶۰ سالگی به بعد تا ۹۵ سالگی میزان سوخت و ساز حدود ۲۰ درصد کاهش می‌یابد. محققان احتمال می‌دهند کاهش سوخت و ساز به دلیل کاهش عملکرد اندام‌های حیاتی باشد. بر اساس مطالعاتی که در نیویورک تایمز منتشر شده، کلیه‌ها مسئول ۶۵ درصد از سوخت و ساز در حالت آرامش هستند.

بر خلاف تصورات عمومی که مردان کالری بیشتری می‌سوزانند، بر اساس این مطالعه هیچ تفاوتی در مصرف کالری بین زنان و مردان وجود ندارد؛ به همین دلیل باید به دنبال فاکتور‌های دیگری برای مقایسه متابولیسم زنان و مردان بود.

از طرفی محققان قبال تصور می‌کردند که سوخت و ساز زنان در دهه چهل زندگی و همزمان با شروع یائسگی کاهش می‌یابد؛ ولی این مطالعات نشان داد چنین تصوری مبنای علمی ندارد و زنان یائسه نیز سوخت و سازی مشابه مردان همسن دارند؛ بنابراین به عنوان نتیجه می‌توان گفت کاهش سوخت و ساز بدن با افزایش سن بسیار کندتر از تصور ما و در سنین بالاتری اتفاق می‌افتد و در هر سنی با افزایش فعالیت روزانه، کاهش کالری مصرفی و تبعیت از رژیم غذایی درست می‌توان به تناسب اندام دست یافت.

مطالعات جدید محققان دانشگاه کلرادو نشان می‌دهد فعالیت بدنی و ورزش در کاهش و تثبیت وزن موثرتر از رژیم غذایی به تنهایی است. بر اساس این مطالعه حفظ تعادل انرژی بدن با استفاده از فعالیت‌های بدنی و ورزش منظم بسیار موثرتر از رژیم‌های پیچیده و سخت غذایی است. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد بهترین روش برای جلوگیری از افزایش وزن در افرادی که وزن خود را کاهش داده اند، فعالیت بدنی مستمر و منظم است.

گرچه محدود کردن کالری وارد شده به بدن و رژیم غذایی سالم، غیرچرب و کم کالری در کاهش وزن بسیار موثر است؛ ولی برای حفظ وزن متناسب به ویژه پس از کاهش وزن، ورزش راهکار بسیار بهتری است. نتایج این مطالعه در نشریه Science منتشر شده است.