حساسیت دارویی چیست و چگونه به وجود می‌آید؟ + درمان

اگر در مورد علت بروز علائم خود احساس سردرگمی می‌کنید و نمی‌دانید که مصرف کدام دارو برای شما مشکلی ایجاد نمی‌کند، حتماً با پزشک متخصص آلرژی تماس بگیرید.

علائم حساسیت دارویی

اولین باری که یک دارو خاص را مصرف می‌کنید، ممکن است علائم حساسیت دارویی را احساس نکنید. چرا که بدن اقدام به تولید آنتی بادی کرده است. در نتیجه بار دومی که دارو را مصرف می‌کنید، سیستم ایمنی بدن آن را به عنوان عامل مهاجم شناسایی کرده و در نتیجه برای دفاع در برابر آن مواد شیمیایی خاصی را تولید می‌کند.


این علائم شامل:

دانه‌ها یا جوش‌های پوستی و کهیر
خارش
خس‌خس سینه و سایر مشکلات تنفسی
ورم
تهوع
احساس گیجی و سرگیجه

آنافیلاکسی که یک واکنش شدید و ناگهانی مرگبار است و باعث قطع تنفس و شوک می‌شود. واکنش‌های دارویی در این حالت ممکن است همزمان چند اندام و سیستم بدن را درگیر کند. برای مثال فرد به صورت همزمان هم دانه‌های پوستی و هم مشکلات تنفسی را تجربه کند. این واکنش در هر بخشی از بدن می‌تواند ایجاد شود.

بیش‌ترین حساسیت دارویی مربوط به پنی سیلین (penicillin) است. حساسیت به پنی سیلین به معنی حساسیت به سایر آنتی بیوتیک‌های مشابه مانند آموکسی سیلین (amoxicillin) نیست.

حتی اگر یکبار تست پنی سیلین انجام شود و مشکلی نباشد باید جهت تزریق‌های بعدی مجددا تست حساسیت انجام شود چرا که ممکن‌است در دوز‌های بعدی بدن واکنش نشان دهد
آنتی بیوتیک‌های حاوی دارو‌های سولفا مانند سولفامتوکسازول - تری متوپریم (sulfamethoxazole-trimethoprim) و آزیترومایسین - سولفیسوکسازول (erythromycin-sulfisoxazole) گاهی منجر به بروز آلرژی دارویی می‌شوند. دارو‌های غیر آنتی بیوتیکی حاوی سولفا بسیار کم خطر هستند.

دارو‌هایی که معمولا باعث حساسیت می‌شوند

پنی سیلین و آنتی بیوتیک‌های مرتبط
آنتی بیوتیک‌های حاوی سولفونامید‌ها (sulfonamides)
دارو‌های ضد تشنج (Anticonvulsants)
آسپرین، ایبوپروفن و دیگر دارو‌های غیر استروئیدی ضد التهابی
دارو‌های شیمی درمانی

تشخیص حساسیت دارویی


تشخیص حساسیت دارویی گاهی سخت است. حساسیت به پنی سیلین تنها نوعی از آلرژی‌ها است که به صورت دقیق با آزمایش پوستی قابل تشخیص است. برخی از علائم حساسیت دارویی مانند کهیر، جوش یا دانه‌های پوستی و آسم با علائم گروه دیگری از بیماری‌ها شباهت دارند.

پزشک متخصص آلرژی این سوالات را با بیمار مطرح خواهد کرد:

فکر می‌کنید چه دارو‌های منجر به واکنش آلرژیک در شما شده اند؟
چه زمانی مصرف دارو را آغاز و چه زمانی آن را متوقف کرده‌اید؟
چه مدت بعد از مصرف دارو متوجه علائم خود شده‌اید؟ و چه مشکلاتی را تجربه کرده‌اید؟
علائم تا چه مدت وجود داشتند و چه زمانی از بین رفتند؟
آیا هیچ گونه داروی دیگری در این مدت مصرف کرده‌اید؟
آیا دارو‌های گیاهی، ویتامین‌ها و یا املاح معدنی مصرف کرده‌اید؟

پزشک بعد از پرسیدن این سوال‌ها در مورد دیگر حساسیت‌های دارویی از شما سوالاتی خواهد پرسید. بهتر است که در هنگام ملاقات با پزشک دارو‌ها را با خود به همراه داشته باشید. اگر هر کدام از این دارو‌ها باعث بروز آلرژی شده باشد، پزشک می‌تواند آن‌ها را با نمونه‌های دیگر جایگزین کند.

در جریان معاینه پزشک مشکلات ناشی از حساسیت دارویی و دلایل غیر آلرژیک را بررسی خواهد کرد. بسته به دارویی که باعث حساسیت دارویی شده، پزشک آزمایش پوستی و در موارد محدودی آزمایش خون تجویز خواهد کرد.
نتایج آزمایش خون کمک می‌کند تا یک واکنش تاخیری شدید (severe delayed reaction) شناسایی شود، این مورد معمولاً زمانی انجام می‌شود که پزشک نگران درگیری همزمان چند سیستم بدن با مواد آلرژن باشد.

این واکنش‌های نادر تحت عنوان رش‌های دارویی به همراه ائوزینوفیلی (drug rash with eosinophilia) و علائم سیستمیک و یا DRESS syndrome شناخته می‌شوند.

مدیریت و درمان حساسیت دارویی


اگر به حساسیت دارویی مبتلا هستید:

پزشک خود را در جریان حساسیت خود به دارویی خاص و علائمی که تجربه می‌کنید قرار دهید.

در مورد دارو‌های مرتبطی که نباید مصرف کنید با پزشک خود صحبت کنید

در مورد دارو‌هایی که می‌توانید به جای دارو‌های ایجاد کننده‌ی آلرژی جایگزین کنید از پزشک خود مشورت بگیرید

برای اینکه در مواقع اضطراری، حساسیت دارویی شما برای کادر درمان مشخص باشد، گردنبند و یا دستبند‌های مخصوص هشدار به همراه داشته باشید.

آنافیلاکسی چیست؟

آنافیلاکسی واکنشی شدید و مرگبار است که به صورت همزمان دو و یا چند اندام و سیستم بدن را درگیر می‌کند. برای مثال فرد به صورت همزمان ورم و مشکلات تنفسی و یا استفراغ و کهیر را تجربه می‌کند. در این شرایط باید هر چه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیرید.

اگر همراه بیماری هستید که دچار حساسیت دارویی شده است، حتماً داروی مصرفی و مقدار مصرف آن را به کادر درمان اطلاع دهید.

اگر حساسیت دارویی فرد شدید نباشد و او را در معرض خطر مرگ قرار ندهد، پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:

تجویز آنتی هیستامین برای کم کردن واکنش آلرژیک

تجویز داروی ضد التهابی غیر استروئیدی همچون ایبوپروفن (ibuprofen) یا آسپرین (aspirin) یا یک کورتیکواستروئید (corticosteroid) برای کاهش التهاب

حساسیت زدایی دارویی

اگر هیچ داروی جایگزینی برای آنتی بیوتیکی که فرد به آن آلرژی دارد وجود نداشته باشد فرد باید مورد حساسیت زدایی دارویی (desensitization) قرار گیرد.

در این روش بالاترین مقدار دارو به بیمار داده می‌شود تا زمانی که او بتواند مقدار دوز مورد نیاز به همراه کم‌ترین عوارض جانبی را تحمل کند. این روش معمولاً در بیمارستان و زیر نظر مستقیم کادر درمان انجام می‌شود، به همین دلیل در صورت بروز مشکل به سرعت برطرف خواهد شد.

این روش تنها در صورتی موثر خواهد بود که شخص به صورت روزانه نیاز به مصرف دارویی خاص دارد. اگر فرایند حساسیت زدایی متوقف شود - برای مثال زمانی که دوره شیمی درمانی متوقف می‌شود - شخص در صورت نیاز دوباره به دارو باید تحت حساسیت زدایی دارویی قرار گیرد./ دکتر دکتر