وقتی بحث بدپوششی و تجاوز جنسی در گوگل پلاس داغ می شود

پارسینه - مصطفی مسجدی آرانی: مطلب منتشر شده از وحید یامین‌پور در یکی از شبکه‌های اجتماعی بازتاب زیادی در فضای مجازی داشته است.

وحید یامین‌پور که دکترای حقوق جزا و جرم شناسی از دانشگاه امام صادق (ع) دارد، چند روز پیش در یک مطلب در شبکه اجتماعی گوگل پلاس مطلبی را منتشر کرده که بازتاب فراوانی در فضا مجازی داشته است. او در مورد جریان تجاوز گروهی اخیر در هند سخن گفته است.

«یک دختر 23 ساله هندی چندی پیش قربانی جنایت بزرگی شد. شش مرد یک به یک به او تجاوز کرده و سپس با یک میله آهنی روده بزرگ و کوچک او را بیرون می آورند. نهایتا او را برهنه و زخمی در کنار خیابان رها می‌کنند!

ماجرای تجاوز جوانان به دختران جوان قصه ای تکراری در دنیاست. نخستین بار در دوره دانشجویی از طریق استاد فرانسوی‌مان با پرونده‌هایی از این دست در دانشگاه‌های فرانسه آشنا شدیم. در جرم شناسی این دست اتفاقات را در حوزه ی «بزه‌دیده شناسی» victimology مطالعه می‌کنند. یعنی درباره نقش قربانی جرم در ارتکاب جرم علیه او حرف می‌زنند. ساده‌ترش اینکه می‌گویند بعضی وقت‌ها آدم خودش کارهایی می‌کند که نهایتا ارتکاب جرم روی خودش را تسهیل می‌کند.

چندی پیش در یکی از دانشگاه‌های فرانسه سه دانشجو به همکلاسی‌شان تجاوز کردند و دادگاه فرانسه بخاطر زننده و تحریک آمیز بودن لباس آن دختر دانشجو، در مجازات متجاوزین تخفیف داد!

در نظریه‌هایی مثل تئوری فشار مرتون می‌توان زمینه‌های این بحث‌ها را پیدا کرد. سوال این است که چرا دختران باید این اجازه را داشته باشند که به لحاظ روانی به مردان جوان فشار بیاورند و تمرکز، آرامش و خانواده آن‌ها را تهدید کنند؟ بدپوششی دختران جوان و رفتارهای تحریک‌آمیزشان ارتکاب جرایم شدید علیه آنان را تشدید می‌کند.

با بالا گرفتن آمار تجاوز به دختران در انگلستان و هلند و فرانسه و... دولت مقررات سخت گیرانه‌تری را درباره وضعیت حضور دختران در مجامع عمومی تصویب کرد. (مراجعه کنید به کتاب قوانین پوشش دختران در دانشگاه های امریکا و انگلیس.)

این معضلات یک راه بیشتر ندارد: حجاب. بدپوششی تجاوز دختران به آرامش روانی مردان است. نتیجه طبیعی این اقدام، تهدید شدن خود دختران است. نمی‌توان فضا را پر از تحریک و تنش کرد و آن‌وقت انتظار داشت هیچ کس خطا نکند. من درباره ی جزئیات این حادثه اطلاعی ندارم فقط بهانه‌ای بود برای طرح یک مساله.»

بررسی مساله بزه‌دیده‌شناسی و نیز نظریه فشار مرتون جای دیگری را می‌طلبد و تخصص بالاتری که این قلم توان آن را ندارد. اما درباره این مطلب باید نکاتی را گفت:

در مورد این یادداشت دو فرضیه می توان داشت. نخست اینکه یامین‌پور قصد آن را داشته تا یکی از عوامل تجاوز به جنسی را بیان کند بی آنکه ادعا کند که این عامل یعنی بدپوششی تنها عامل این جنایت است یا اینکه مدعی باشد که بدپوششی می‌تواند اثری بر «مسئولیت» و «مجازات» داشته باشد. در این صورت باید گفت که مطلب جدیدی بیان نشده است. بله. برخی از دانشمندان علوم اجتماعی و جزایی معتقدند که پوشش می‌تواند یکی از عوامل تحریک مجرم تجاوز جنسی باشد. آخرین تحول در این باره هم در کشوری مثل سوازیلند بود از زنان خواسته شده دامن کوتاه نپوشند تا مورد تجاوز قرار نگیرند. اما این تنها یک عامل است مثل گرمای هوا یا تاریکی که می‌تواند عامل تحریک کننده برای این مساله باشد.

اما از لحن کلام و قراینی نظیر مثال پرونده تجاوز فرانسه و این جمله که «نتیجه طبیعی این اقدام تهدید دختران است» برمی‌آید که نظر یامین پور فراتر از این است که بدپوشش را یک عامل فرض کند یا از اثرات آن چشم بپوشد. در این صورت باید گفت:

1. اگرچه بسیاری معتقدند که پوشش می‌تواند یکی از عوامل تحریک مجرم تجاوز جنسی باشد اما مسلما این موضوع تنها عامل محرک نیست. عوامل درونی بسیاری من جمله حس تسلط مرد بر زن و عوامل درونی بسیاری مثل وضعیت اقتصادی و خانوادگی بزهکار و بزه دیده است که چنین مساله‌ای را باعث می‌شود. در این میان تجاوز به زنان و دخترانی که پوشش مناسبی هم دارند مثال نقضی است بر علیت تامه پوشش با تجاوز. مساله‌ای که در بسیاری از کشورهای اسلامی و شرقی وجود دارد.

2. بدپوششی دختران نمی‌تواند عاملی برای «مسئولیت» و در نتیجه «مجازات» خود آنان باشد یا اینکه باعث تخفیف در مجازات مرتکبین شود. بدپوششی نمی‌تواند عاملی برای نادیده گرفتن جنایت فرد که مبتنی بر اختیار اوست باشد. افراد در جامعه مصلوب و دست بسته نیستند که به صرف تحریک دست به جرم بزنند، بلکه اختیاری دارند و می‌توانند با آن اختیار از موقعیت مجرمانه بیرون بیایند و دست به ارتکاب جرم نزنند. اگر معتقد به این مساله در حقوق جزا و جرم شناسی باشیم؛ اکثر مجرمان را نباید مجازات کنیم چرا که از سهل انگاری بزه دیدگان سوء استفاده کردند.

از دیدگاه فقهی و اسلامی هم درست است که اسلام به پوشش دستور داده اما به «چشم پوشیدن از دیگران» یا به تعبیر فقهی نامحرم هم دستور داده است.

3. البته آقای یامین‌پور همانطور که بیان کرده در مورد ابعاد ماجرا اطلاعی نداشته و از این بابت عکسی را هم منتشر کرده که مربوط به بزه دیده نیست اما او به کتاب قوانین پوشش در دانشگاه‌های آمریکا و انگلیس رفرنس داده است که کتاب معتبری نیست چرا که برخی از قوانین پوشش در مراسم‌های رسمی دانشگاه‌ها را به عنوان قوانین پوشش دانشگاه معرفی کرده در حالی که همگان فرق لباس رسمی با لباس معمول را می‌دانند.

مخلص کلام اینکه بدپوششی می‌تواند عاملی برای تجاوز معرفی شود اگر آن را تنها عامل و حتی مهم‌ترین بوجود آوردنده تجاوز ندانیم و ضمنا به این معتقد نباشیم که تحریک مجنی علیه یا بزه دیده می‌تواند عاملی برای رفع یا حتی تخفیف مجازات از سوی مرتکبین باشد. چرا که اثرات جنایت تجاوز بر امنیت فردی و اجتماعی زنان و سلامت و آینده بزه دیدگان مانع از انجام چنین کاری است.