تجار بزرگ امارات در تهران

دنیای اقتصاد: اما درست پس از توافق‌های اولیه هسته‌ای در ژنو گام‌های عملی ایران که با سفر حسن روحانی به عمان و وزیر امور خارجه ایران به امارات تحقق پیدا کرد، یخ روابط شکسته شد و شکل‌گیری روابطی را به دنبال داشت که حاکی از گرم‌تر شدن مناسبات در منطقه بود. بخش خصوصی ایران نیز همگام با توافق اولیه ژنو همسوی سیاست خارجه نسبت به مقوله دیپلماسی اقتصادی حساسیت بیشتری از خود نشان داد، به طوری که ترافیک تجاری پارلمان‌های بخش خصوصی همه گواه درک همان شرایط بود. در سال جدید نیز رفت‌و‌آمد هیات‌ها برای ترسیم تصویر جدیدی از مناسبات تجاری و اقتصادی رویه عملی به خود گرفته است؛ بر این اساس در جدی‌ترین آنها، قرار است برای اولین بار در 8 سال اخیر، امروز (شنبه) بزرگ‌ترین هیات تجاری اماراتی در قالب پنج گروه صنایع غذایی، نفت و گاز، تجار خودرو، فعالان بانکی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری وارد ایران شود و ضمن دیدار با نمایندگان بخش خصوصی، ملاقاتی با دولتمردان نیز داشته باشد تا شاید در روابط تجاری دو کشور به خصوص روابط بانکی تجدیدنظر به عمل آید. حساسیت‌ها در این روابط به قدری اهمیت دارد که از این سفر به‌عنوان «طلیعه یک همکاری خوب در منطقه» یاد می‌شود؛ زیرا به واقع نتایج این سفر می‌تواند مسیر مناسبات بازرگانی ایران در منطقه را دستخوش تغییر قرار دهد.


سیاست خارجه ایران در یک سال اخیر در ذیل مفهوم «دیپلماسی سیاسی و اقتصادی» کارنامه قابل قبولی از خود به جا گذاشته است. آنچه از نظر کارشناسان به‌عنوان یک دستاورد از آن نام برده می‌شود، تغییر نگاه نسبت به ایران در جهان است. درست پس از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران و توافق‌های اولیه هسته‌ای ژنو، اظهار تمایل سرمایه‌گذاران و شرکت‌های اروپایی که در اوج آنها فرانسوی‌ها بودند، به حضور در ایران جدی شد. در همان زمان کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز نسبت به چنین تغییر و تحولاتی واکنش مثبت نشان دادند. ابتدایی‌ترین تغییر رفتار جهان عرب را می‌توان به همان حضور هیات عالی رتبه عمان (سلطان قابوس، پادشاه عمان) در مراسم تحلیف حسن روحانی مشاهده کرد.

همزمان پس از رویکرد جدید ایران در قبال پرونده هسته‌ای، سفر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه به امارات در آذر ماه به منزله توسعه روابطی بود که هدف از آن کاستن شکاف موجود بین کشورهای عربی با ایران تلقی شد. اگر چه در همان زمان، وزارت امور خارجه عربستان سعودی هم برای سفر ظریف به این کشور دعوت و ایران هم از آن استقبال کرد، اما شاید به دلیل ملاحظاتی تاکنون چنین دیداری صورت نگرفته است. بهبود مناسبات با جهان عرب تنها در این سطح ادامه پیدا نکرد. سفر حسن روحانی، رئیس جمهور در صدر یک هیات عالی به مسقط در اسفندماه (ماه مارس) نشان از حسن نیت و اراده تهران برای حل مسائل در منطقه داشت.

اما آنچه از برآیند تحرکات دیپلماسی ایران در قبال کشورهای خلیج فارس به چشم می‌آید این است که تهران دو پیام جدی به منطقه ارسال کرده است؛ اولین آنها این است که توسعه روابط در منطقه به ضرر هیچ‌کس نیست و دومین نیز، ارسال پیام دوستی و همکاری در منطقه است. البته در شرایط فعلی نیز تغییر نگاه را در لابه‌لای رفتار دیپلماسی کشورهای خلیج‌فارس بر سر مسائل مهم منطقه همچون تحولات سوریه یا بحرین یا پرونده هسته‌ای می‌توان به وضوح مشاهده کرد. در میان همین تحولات دیپلماسی در منطقه برخی کارشناسان سفر مقام عالی‌رتبه کویت به ایران را آخرین نشانه‌های گرم شدن روابط ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس می‌دانند. این در حالی است که حضور یک هیات 50 نفره اماراتی به ایران از امروز (شنبه 10‌خردادماه) که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین حضور هیات اماراتی در ایران طی 8سال اخیر یاد می‌شود، مهم‌تر از رویدادهای دیگر تلقی شده است. اهمیت حضور هیات اماراتی به ایران را با یک نگاه تاریخی و ضرورت رفتار عقلانی در منطقه، می‌توان بسیار مهم و حیاتی دانست، اما روابط با امارات به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران اهمیت این موضوع را دوچندان می‌کند. در این میان، سفر محمدجواد ظریف به امارات و دیدار با نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه و حضور در کمیسیون عالی اقتصادی دو کشور گویای تاکید بر بازسازی روابط اقتصادی و تجاری دو کشور است که طی سال‌های اخیر با تشدید تحریم‌ها موجی از رفتارهای یکجانبه و سختگیرانه اماراتی‌ها را به‌دنبال داشته است.

روند مبادلات تجاری ایران و امارات
نگاهی به آمار تراز بازرگانی ایران و امارات نشان از روابط سینوسی تجارت دو کشور دارد؛ به طوری که موازنه تجاری ایران با امارات در حالی در سال 1384 (به تناسب آن زمان) منفی بوده که در همین مدت در برابر صادرات 1544میلیون دلاری ایران، امارات 7672میلیون دلار به ایران صادرات داشت. در سال 90 در برابر صادرات 4515میلیون دلاری ایران، امارات 17428میلیون دلار صادرات به ایران داشت، این در حالی بود که متاثر از تشدید تحریم‌ها و سختگیری مسوولان اماراتی در سال 91 در برابر 3532میلیون دلار صادرات ایران، ارزش واردات ایران از امارات 10195میلیون دلار بود. در پایان سال 92 نیز در برابر 3559میلیون دلار صادرات ایران به امارات 10274میلیون دلار کالا به کشور وارد شده است. درباره سفر این هیات اماراتی به ایران اطلاعات حاکی از آن است که این هیات در حدود 50 نفر برآورده شده‌اند که هفت نفر از آنها شامل روسای اتاق‌های بازرگانی و مسوولان عالی‌رتبه اماراتی هستند.

همراهان هیات اماراتی، روسای شرکت‌هایی در زمینه محصولات مواد غذایی، نفتی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و برخی از تجار و رایزنان در حوزه خودرو هستند که بیشتر با نگاه سرمایه‌گذاری به ایران آمده‌اند.

البته حضور شرکت‌های نفتی و مواد غذایی در این هیات در حالی بیشتر به چشم می‌آید که براساس آخرین آمار گمرک در سال 92 در برابر مهم‌ترین صادرات ایران که روغن صنعتی با 480میلیون دلار بوده، امارات در همین مدت 1379میلیون دلار وسایل نقلیه موتوری به ایران صادر کرده است. از دیگر اقلام مهم صادراتی ایران به امارات نیز می‌توان به گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل، قیر نفت، پلی‌اتیلن و محصولات آهنی یا فولاد غیرممزوج اشاره کرد. این در حالی است که رایانه، شکر تصفیه‌نشده از نیشکر، محصولات آهن و فولاد غیرممزوج و قطعات گوشت بی‌استخوان یخ‌زده گاو از اقلام مهم وارداتی ایران از امارات بوده است.

دیدار با مسوولان دولتی
درباره بازدید هیات امارات به ایران گفته می‌شود که به‌دنبال حضور هیات ایرانی اتاق تهران به امارات، بعد از چند سال بالاخره هیات کاملی از امارات قرار است امروز (روز شنبه 10 خردادماه) به دعوت اتاق بازرگانی تهران وارد ایران شود.

به طوری که به گفته یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق بازرگانی تهران حضور این هیات در تهران بعد از توافق‌های هسته‌ای ایران در ژنو شرایط جدیدی در اقتصاد دو کشور به وجود آورده که نشان از فعال شدن مناسبات دارد. در این باره باید تاکید کرد حضور هیات اماراتی تنها به دیدار و گفت‌وگوی بخش خصوصی ختم نمی‌شود، بلکه این هیات عالی‌رتبه، دیدارهایی هم با وزیر امور اقتصادی و دارایی، وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس کل بانک مرکزی ایران خواهند داشت.

البته استراتژی بخش خصوصی طی یک‌سال اخیر حاکی از آن است که بیشتر روابط خارجه همراه با تاکید بر دیپلماسی اقتصادی بوده است. در استراتژی پارلمان‌های بخش خصوصی، اول ارتباط با کشورهای همسایه و منطقه مطرح است و بعد از آن کشورهای دوست و اسلامی و سپس ارتباط با دیگر کشورها مدنظر قرار می‌گیرد. در تکمیل صحبت‌ها پیرامون حضور هیات اماراتی در تهران باید به این موضوع هم اشاره کرد که یکی از اهداف عمده اتاق‌های بازرگانی توسعه روابط با کشورها و اعزام و قبول هیات‌های تجاری و اقتصادی است.

تاکید بر زمینه‌های همکاری مشترک بین دو کشور که به احتمال قوی در این دیدار بیشتر به آن توجه می‌شود، از مهم‌ترین اهداف این هیات اماراتی به ایران برشمرده شده است. حال با توجه به چالش‌های پیش روی مبادلات تجاری و نقل و انتقالات پولی بین دو کشور که پیش‌تر با سختگیری طرف اماراتی روبه‌رو بوده است، باید امیدوار بود گشایش نقل و انتقالات بانکی (در سال‌های اخیر با رفتارهای یکجانبه اماراتی همراه بوده و مشکلات زیادی را برای تجار ایرانی به وجود آورده) مساله مهمی است که قرار است در این دیدار درباره آن بحث و گفت‌وگو شود. این در حالی است که برخی شنیده‌ها حکایت از آن دارد که معاملات دو کشور به احتمال قوی پس از این دیدارها به صورت اسناد اعتباری (LC) از سر گرفته شود.

کارشناسان معتقدند حضور این هیات اماراتی در ایران یک ویژگی عمده را با خود یدک می‌کشد و آن این است که به تناسب تغییرات ایجاد شده در منطقه با رویکرد جدید دیپلماسی ایران، تاکنون در چنین سطحی روابط تجاری ایران با امارات گسترده و وسیع نبوده است. البته با روابط ایجاد شده، زمینه و بستر کار تجار و بازرگانان هم برای ایران و هم برای امارات فراهم شده است.

این نکته را هم نباید فراموش کرد که به طور سنتی و قدیمی «امارات» یکی از شرکای مهم ایران بوده است. در سال‌های اخیر تجارت دو کشور از راه‌های غیرمعقول با هزینه‌های بالایی روبه‌رو بوده و این در حالی است که به تاثیر از همین موضوع، بعد از تغییر نگاه مثبت دولتمردان، بخش خصوصی دو کشور نیز تصمیم گرفتند به فکر چاره‌جویی بیفتند تا دوباره روابط اقتصادی دو کشور با شرایط بهتر و عادی روبه‌رو شود. درباره مذاکرات این هیات اماراتی با ایران که با عنوان «طلیعه یک همکاری خوب در منطقه» از آن نام برده می‌شود، باید امیدوار بود با این سفر، از مراحل اداری و بوروکراسی پیچیده بازرگانی دو کشور کاسته شود.

هیات‌های بعدی؛ قطر و کویت
اگر چه سفر هیات اماراتی به ایران نشان از شرایط جدید و تغییر نگاه‌ها نسبت به ایران در منطقه دارد، اما این، تنها دیدار این روزهای بخش خصوصی نیست. براساس گفته برخی مقام‌های آگاه، هیات‌های «قطری» و «کویتی» نیز به‌عنوان دیگر هیات‌های دیدارکننده قرار است در هفته‌های آتی سفری جداگانه به ایران داشته باشند. البته کانون دیدار همتایان ایرانی و اماراتی از دید بازرگانان بر این موضوع متمرکز می‌شود که آنها امیدوارند در گفت‌وگو با هیات اماراتی سختگیری‌ها در روابط بانکی دو کشور حل شده و بتوان شاهد تاثیرات عملی در این نوع از دیدارها بود.

حال با توجه به نگاه جدید دو کشور و احتیاط‌ها در جهان عرب باید تاکید کرد دعوت و پذیرش دیدارها در هر سطحی از دو جهت می‌تواند مطلوب تلقی شود؛ اول اینکه پیغام دیپلماسی تهران در یک سال اخیر همواره به کشورهای حاشیه خلیج فارس این بوده که نسبت به تغییر شرایط حسن نیت دارد و دوم اینکه درصدد است با رفع نگرانی‌های به وجود آمده در سطح منطقه در سال‌های اخیر، بازیگری ویژه ایران در مناسبات منطقه را نشان دهد.