.svg)
آرتروز چگونه ایجاد میشود؟
پارسینه: آرتروز به معنای ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی است. در بیمار مبتلا به آرتروز، تغییر شکل و درد و محدودیت حرکت در مفصل بوجود می‌آید.
آرتریت Arthritis به معنای التهاب مفصل است و استئوآرتریت Osteoarthritis شایع‌ترین نوع آرتریت است.
در استئوآرتریت مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب میشود.
آرتروز Arthrosis یک کلمه یونانی به معنای مفصل است، ولی به معنای استئوآرتریت هم به کاربرده میشود.
در فارسی بجای کلمات استئوآرتریت و آرتروز از کلمه "ساییدگی مفصل" هم استفاده میشود.
مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم قرار می‌گیرند. مفصل باعث میشود قسمت‌های مختلف بدن نسبت به هم حرکت کنند و حرکت استخوان‌ها در مفصل به علت کششی است که از طریق عضلات به آن‌ها اعمال میشود.
دو انتهای استخوان‌ها در جایی که با هم مفصل می‌شوند، به وسیله پرده بافتی محکمی پوشیده شده است که به آن کپسول مفصلی می‌گویند.
در اطراف کپسول مفصلی، نوار‌های بافتی محکمی قرار دارند که به آن‌ها لیگامان یا رباط می‌گویند و مسئول پایدار کردن مفصل هستند.
غضروف، یک بافت سخت، ولی صاف و قابل انعطاف است که روی انتها‌های استخوان‌ها در محلی که در کنار هم قرار می‌گیرند را می‌پوشاند.
مقدار کمی از یک مایع غلیظ و لزج بین دو سر استخوان‌ها و در درون مفصل قرار گرفته است که سطح غضروف را لیز کرده و اصطکاک بین دو سطح مفصلی را کم می‌کند و به آن مایع سینوویال Synovial fluid یا مایع مفصلی می‌گویند.
مایع سینوویال توسط بافت سینوویال ساخته میشود. بافت سینوویال لایه‌ای از سلول هاست که سطح داخلی کپسول مفصل را فرش کرده است.
آرتروز چگونه ایجاد میشود؟
در طول روز و به علت فعالیت‌های بدنی، مفاصل بدن بطور مرتب در معرض ضربه قرار دارند و این ضربات مرتبا آسیب‌هایی را به آن‌ها بخصوص به غضروف مفصلی وارد می‌کنند.
بدن، این آسیب‌ها را تا جایی که می‌تواند ترمیم می‌کند. پس در طول زندگی مفاصل بدن دائما در یک فرآیند آسیب و ترمیم قرار دارند.
گاهی اوقات شدت آسیب‌های وارده به مفصل بیش از قدرت ترمیم بدن است و یا به عللی قدرت ترمیم بدن کاهش یافته و نمی‌تواند آسیب‌های معمولی را مرتبا ترمیم کند. در این موارد غضروف مفصلی به تدریج خراب‌تر و خراب‌تر میشود و این شروع آرتروز است.
در ابتدا سطح غضروف ریش ریش و لایه لایه میشود. با هر آسیبی مقداری از روی غضروف برداشته میشود، تا اینکه به تدریج کلفتی غضروف کم میشود. کم شدن کلفتی غضروف که در رادیولوژی به صورت کاهش فاصله مفصلی دیده میشود، از علائم اولیه شروع ساییدگی مفصل است.
علائم آرتروز
آرتروز علایم زیادی دارد، ولی سه علامت آن شایع‌تر و مشخص‌تر هستند.
اولی خشکی پس از استراحت است، به این معنی که گاهی اوقات وقتی مفصل به‌مدت طولانی بی‌حرکت مانده باشد و بخواهد فعالیت کند، درد خواهد داشت. شاید دیده باشید که بیماران مبتلا به آرتروز زانو، صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوند به سختی راه می‌روند، اما بعد از مدتی کم‌کم راه رفتنشان به حالت عادی بازمی‌گردد.
خشکی مفاصل بعد از یک دوره طولانی عدم فعالیت، بسیار شایع است، ولی به ندرت بیشتر از نیم ساعت طول می‌کشد.
دومین علامت کاهش انعطاف پذیری است؛ به‌همین دلیل بیماران مبتلا به آرتروز نمی‌توانند به راحتی مفاصل خود را خم و راست کنند و برای علامت بعدی هم می‌توان به درد در مفصل اشاره کرد.
توصیه میشود کسانی که بیشتر از دو هفته چنین علایمی را در مفاصل خود دارند حتما به پزشک مراجعه کنند.
عوامل ابتلا به آرتروز
- سن: با بالا رفتن سن، آرتروز هم بیشتر میشود. می‌توان گفت: ساییدگی مفصل، جزئی طبیعی از روند پیری است که در همه انسان‌ها با افزایش سن ایجاد میشود، ولی سن شروع آن در انسان‌های مختلف متفاوت است. این بیماری معمولا در افراد بالای ۴۰ سال دیده میشود.
- ژنتیک: در بعضی انسان‌ها بطور ژنتیکی و خانوادگی استعداد بروز آرتروز بیشتر است.
- چاقی: ساییدگی مفاصل ران و زانو در افراد چاق بیشتر و زودتر ایجاد میشود و این به علت نیرو‌های زیادی است که در افراد چاق به علت نیروی وزن به مفصل وارد شده و موجب تخریب زودرس آن میشود. به طور کلی هر چقدر وزن بالاتر باشد، مفاصل بزرگ (مثل زانوها) باید بار و فشار بیشتری را تحمل کنند و در نتیجه خطر ابتلا به آرتروز در آن‌ها بیشتر میشود.
چاقی حتی احتمال بروز آرتروز در دست‌ها را هم افزایش می‌دهد.
- جنسیت: آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان بروز می‌کند، ولی دلیل آن هنوز به درستی مشخص نشده است.
-آسیب قبلی به مفصل و ناهنجاری‌های مادرزادی استخوانی: عفونت‌های قبلی در مفصل، شکستگی‌هایی که قبلا در مفصل ایجاد شده است، آسیب‌های لیگامانی که بر اثر حوادث قبل در مفصل بوجود آمده و مفصل را ناپایدار کرده اند و یا تغییر شکل استخوان‌های اطراف مفصل می‌توانند موجب تشدید بروز آرتروز شوند.
- شغل: فعالیت‌های بدنی شدید به علت شغل خاص و یا انجام ورزش خاص می‌تواند ضربات بیش از حد تحمل مفصل برای ترمیم به آن وارد کرده و موجب بروز آرتروز یا ساییدگی مفصل شوند.
آرتروز در ورزشکاران حرفه‌ای که مدام در معرض ضربه خوردن هستند بسیار شایع است مثلا در فوتبالیست‌ها.
صدمات غیر ورزشی مثل تصادفات رانندگی هم زمینه را برای آرتروز مهیا می‌کند.
کنترل علائم آرتروز
در استئوآرتریت مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب میشود.
آرتروز Arthrosis یک کلمه یونانی به معنای مفصل است، ولی به معنای استئوآرتریت هم به کاربرده میشود.
در فارسی بجای کلمات استئوآرتریت و آرتروز از کلمه "ساییدگی مفصل" هم استفاده میشود.
مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم قرار می‌گیرند. مفصل باعث میشود قسمت‌های مختلف بدن نسبت به هم حرکت کنند و حرکت استخوان‌ها در مفصل به علت کششی است که از طریق عضلات به آن‌ها اعمال میشود.
دو انتهای استخوان‌ها در جایی که با هم مفصل می‌شوند، به وسیله پرده بافتی محکمی پوشیده شده است که به آن کپسول مفصلی می‌گویند.
در اطراف کپسول مفصلی، نوار‌های بافتی محکمی قرار دارند که به آن‌ها لیگامان یا رباط می‌گویند و مسئول پایدار کردن مفصل هستند.
غضروف، یک بافت سخت، ولی صاف و قابل انعطاف است که روی انتها‌های استخوان‌ها در محلی که در کنار هم قرار می‌گیرند را می‌پوشاند.
مقدار کمی از یک مایع غلیظ و لزج بین دو سر استخوان‌ها و در درون مفصل قرار گرفته است که سطح غضروف را لیز کرده و اصطکاک بین دو سطح مفصلی را کم می‌کند و به آن مایع سینوویال Synovial fluid یا مایع مفصلی می‌گویند.
مایع سینوویال توسط بافت سینوویال ساخته میشود. بافت سینوویال لایه‌ای از سلول هاست که سطح داخلی کپسول مفصل را فرش کرده است.
آرتروز چگونه ایجاد میشود؟
در طول روز و به علت فعالیت‌های بدنی، مفاصل بدن بطور مرتب در معرض ضربه قرار دارند و این ضربات مرتبا آسیب‌هایی را به آن‌ها بخصوص به غضروف مفصلی وارد می‌کنند.
بدن، این آسیب‌ها را تا جایی که می‌تواند ترمیم می‌کند. پس در طول زندگی مفاصل بدن دائما در یک فرآیند آسیب و ترمیم قرار دارند.
گاهی اوقات شدت آسیب‌های وارده به مفصل بیش از قدرت ترمیم بدن است و یا به عللی قدرت ترمیم بدن کاهش یافته و نمی‌تواند آسیب‌های معمولی را مرتبا ترمیم کند. در این موارد غضروف مفصلی به تدریج خراب‌تر و خراب‌تر میشود و این شروع آرتروز است.
در ابتدا سطح غضروف ریش ریش و لایه لایه میشود. با هر آسیبی مقداری از روی غضروف برداشته میشود، تا اینکه به تدریج کلفتی غضروف کم میشود. کم شدن کلفتی غضروف که در رادیولوژی به صورت کاهش فاصله مفصلی دیده میشود، از علائم اولیه شروع ساییدگی مفصل است.
علائم آرتروز
آرتروز علایم زیادی دارد، ولی سه علامت آن شایع‌تر و مشخص‌تر هستند.
اولی خشکی پس از استراحت است، به این معنی که گاهی اوقات وقتی مفصل به‌مدت طولانی بی‌حرکت مانده باشد و بخواهد فعالیت کند، درد خواهد داشت. شاید دیده باشید که بیماران مبتلا به آرتروز زانو، صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوند به سختی راه می‌روند، اما بعد از مدتی کم‌کم راه رفتنشان به حالت عادی بازمی‌گردد.
خشکی مفاصل بعد از یک دوره طولانی عدم فعالیت، بسیار شایع است، ولی به ندرت بیشتر از نیم ساعت طول می‌کشد.
دومین علامت کاهش انعطاف پذیری است؛ به‌همین دلیل بیماران مبتلا به آرتروز نمی‌توانند به راحتی مفاصل خود را خم و راست کنند و برای علامت بعدی هم می‌توان به درد در مفصل اشاره کرد.
توصیه میشود کسانی که بیشتر از دو هفته چنین علایمی را در مفاصل خود دارند حتما به پزشک مراجعه کنند.
عوامل ابتلا به آرتروز
- سن: با بالا رفتن سن، آرتروز هم بیشتر میشود. می‌توان گفت: ساییدگی مفصل، جزئی طبیعی از روند پیری است که در همه انسان‌ها با افزایش سن ایجاد میشود، ولی سن شروع آن در انسان‌های مختلف متفاوت است. این بیماری معمولا در افراد بالای ۴۰ سال دیده میشود.
- ژنتیک: در بعضی انسان‌ها بطور ژنتیکی و خانوادگی استعداد بروز آرتروز بیشتر است.
- چاقی: ساییدگی مفاصل ران و زانو در افراد چاق بیشتر و زودتر ایجاد میشود و این به علت نیرو‌های زیادی است که در افراد چاق به علت نیروی وزن به مفصل وارد شده و موجب تخریب زودرس آن میشود. به طور کلی هر چقدر وزن بالاتر باشد، مفاصل بزرگ (مثل زانوها) باید بار و فشار بیشتری را تحمل کنند و در نتیجه خطر ابتلا به آرتروز در آن‌ها بیشتر میشود.
چاقی حتی احتمال بروز آرتروز در دست‌ها را هم افزایش می‌دهد.
- جنسیت: آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان بروز می‌کند، ولی دلیل آن هنوز به درستی مشخص نشده است.
-آسیب قبلی به مفصل و ناهنجاری‌های مادرزادی استخوانی: عفونت‌های قبلی در مفصل، شکستگی‌هایی که قبلا در مفصل ایجاد شده است، آسیب‌های لیگامانی که بر اثر حوادث قبل در مفصل بوجود آمده و مفصل را ناپایدار کرده اند و یا تغییر شکل استخوان‌های اطراف مفصل می‌توانند موجب تشدید بروز آرتروز شوند.
- شغل: فعالیت‌های بدنی شدید به علت شغل خاص و یا انجام ورزش خاص می‌تواند ضربات بیش از حد تحمل مفصل برای ترمیم به آن وارد کرده و موجب بروز آرتروز یا ساییدگی مفصل شوند.
آرتروز در ورزشکاران حرفه‌ای که مدام در معرض ضربه خوردن هستند بسیار شایع است مثلا در فوتبالیست‌ها.
صدمات غیر ورزشی مثل تصادفات رانندگی هم زمینه را برای آرتروز مهیا می‌کند.
کنترل علائم آرتروز
۱- تغییر روش زندگی
از مهم‌ترین روش‌های کاهش علائم آرتروز تغییر روش زندگی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- کاهش شدت فعالیت‌های بدنی
- استفاده کمتر از پله و زمین‌های شیب دار در آرتروز زانو و مفصل ران
- استفاده از توالت فرنگی در آرتروز زانو و مفصل ران
- خوابیدن روی تشک کمی سفت در آرتروز ستون مهره‌ها
- بلند نکردن اجسام سنگین
- بلند کردن اجسام از روی زمین به شیوه درست
۲- ورزش
انجام نرمش‌های کششی و تقویتی می‌تواند تا حد زیادی قابلیت انعطاف مفاصل را حفظ کرده و آن‌ها را قوی نگه دارد. شنا و پیاده روی از نرمش‌های خوب هستند. آرتروز هر مفصل از بدن، نرمش‌های مخصوص به خود دارد که با یاد گرفتن آن‌ها می‌توان تا حدود زیادی درد را کاهش داد.
۳- کاهش وزن
اگر چاق هستید، کم کردن وزن می‌تواند تا حد زیادی درد ناشی از آرتروز را کم کند. حتی چند کیلو کاهش وزن هم تاثیرات مهمی در کم کردن علائم بیماری دارد. اگر وزن متعادل دارید، باز هم کم کردن وزن می‌تواند در کاهش علائم بیماری به شما کمک کند.
۴- وسایل کمکی
استفاده از وسایلی مانند بریس‌های (آتل) زانو، کفی‌های مخصوص کفش و زیاد چسب زدن به کشکک زانو برای کنترل حرکات آن می‌تواند در کاهش درد‌های زانو به علت آرتروز موثر باشد.
۵- عصا
به دست گرفتن عصا در دست مقابل اندام دچار آرتروز یا ساییدگی مفصل می‌تواند تا حدی درد ناشی از بیماری در مفصل ران و زانو را کم کند.
۶- گرما
گرم نگه داشتن مفصل مبتلا به آرتروز می‌تواند تا حدی درد ناشی از آن را کاهش دهد. این گرما می‌تواند با استفاده از لباس‌های ضخیم به دست آید و یا با استفاده از وسایلی مانند کیسه آب گرم یا حوله برقی.
۷- دارو
دارو می‌تواند درد و التهاب ناشی از آرتروز را کاهش دهد.
۸- عمل جراحی
از اعمال جراحی متفاوتی در درمان آرتروز استفاده میشود. درمان‌های جراحی معمولا برای بیمارانی به کار برده میشود که درد و ناراحتی آن‌ها به اقدامات درمانی قبلی پاسخ مناسبی ندهد.
منبع: تبیان
ارسال نظر