تفاوت بنزین یورو ۴ با بنزین‌های دیگر

در دنیای امروز آلودگی‌های زیست‌محیطی به عنوان عامل اصلی ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها ازجمله بیماری‌های سرطانی معرفی شده است.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، براساس تحقیقات انجام شده از سوی مرکز تحقیقات سرطان، بنزن ازجمله ترکیباتی است که در فهرست خطرناک‌ترین مواد سرطان‌زا قرار دارد. این در حالی است که براساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست ذرات با قطر کمتر از 2.5 میکرون ـ که بنزن و مواد آروماتیک هم در این گروه قرار می‌گیرند ـ از مهم‌ترین عوامل ایجاد آلودگی هوا در کلانشهرها هستند.

از این رو سازمان حفاظت محیط زیست با هدف کاهش آلودگی هوا و حفظ سلامت مردم، اصلاح سوخت توزیعی در کشور و توزیع سوخت استاندارد یورو4 را در دستور کار خود قرار داده است. بدون تردید بهبود کیفیت سوخت خودروها اعم از بنزین و گازوئیل در بهبود شرایط کیفی هوای کلانشهرها و در نتیجه سلامت ساکنان این شهرها نقش بسیار مهمی دارد.

پیش به سوی یورو 4

به گزارش ایرنا، براساس مصوبه هیات وزیران توزیع بنزین با استاندارد یورو‌4 در تبریز از ابتدای مرداد امسال، در اصفهان و شیراز از ابتدای مهر امسال و در شهرهای اهواز و مشهد از ابتدای آذر صورت گرفته است. براساس همین خبر توزیع بنزین با استاندارد یورو‌4 در شهرهای اراک، کرج و تهران نیز اجرایی شده است.

دکتر علی‌احسان نظربیگی، مدیر گروه ارزیابی‌های تخصصی نفت خام و فرآورده‌ها در پژوهشگاه صنعت نفت در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: بنزین و گازوئیل از پرمصرف‌ترین سوخت‌هاست. بر همین اساس روز به روز تلاش می‌شود استانداردهایی که درباره سوخت مورد نیاز خودروها در نظر گرفته می‌شود مورد بازنگری قرار گیرد تا استانداردهای سختگیرانه‌تری برای بنزین و گازوئیل به عنوان سوخت مصرفی خودروهای درون‌شهری و برون‌شهری اعمال شود. هدف از در نظر گرفتن استانداردهای سختگیرانه این است که در نهایت مصرف این سوخت‌ها برای بشر و محیط زیست با آلودگی کمتری همراه باشد.

استانداردهای آلایندگی یورو (از یک تا 6) حداکثر مقدار مجاز برای انتشار گازهای آلاینده ناشی از سوخت بنزین و گازوئیل را تعریف می‌کند. نظر بیگی با اعلام این موضوع می‌افزاید: افزایش عدد یورو در استاندارد سوخت به معنی اعمال سختگیری‌های بیشتر است. وقتی بنزین و گازوئیل در موتور خودرو می‌سوزد گاز خروجی از لوله اگزوز خودرو می‌تواند موجب آلودگی محیط شود. هر چه فرآیند تصفیه سوخت بهتر انجام شده باشد مواد ناخالص بیشتری از ترکیب سوخت حذف می‌شود و بر این اساس استاندارد سوخت بالاتر خواهد بود.

ملاک‌ها چیست؟

نظر بیگی با اشاره به ویژگی‌های مهمی که درباره سوخت بنزین مورد توجه است این طور توضیح می‌دهد: یکی از این مشخصه‌ها عدد اکتان است. در استانداردهای قبلی عدد اکتان پایین‌تر بود، اما در استانداردهای جدید عدد اکتان بالاتر مطرح است. یعنی هرچه عدد اکتان سوخت مصرفی در خودروها بالاتر باشد این سوخت از استاندارد بالاتری برخوردار است.

در کشور ما استاندارد یورو‌4 به عنوان استاندارد مطلوب مطرح است. در بیشتر پالایشگاه‌های کشور براساس استاندارد یورو‌4 سوخت تولید می‌شود در بعضی پالایشگاه‌هایی که هنوز موفق به تولید سوخت با استاندارد یورو‌4 نشده‌اند طرح‌هایی برای تولید سوخت مطابق با استاندارد یورو‌4 مطرح شده است. براساس استاندارد یورو 4، عدد اکتان بنزین باید بین 91 تا 95 باشد. عدد اکتان نشان‌دهنده آرام سوزی و خشک‌سوزی سوخت مصرفی است.

مشخصه‌ای که در اعمال استاندارد برای سوخت مصرفی در خودروها مورد توجه است مقدار بنزن موجود در سوخت است. بنزن ماده‌ای سرطان‌زا و بسیار خطرناک است. براساس استاندارد یورو‌4 میزان بنزن مجاز در سوخت بنزین حداکثر یک درصد است.

به گفته مدیر گروه ارزیابی‌های تخصصی نفت خام و فرآورده‌ها، یکی از مشخصات و ویژگی‌هایی که در سوخت بنزین حد مجازی برای آن در نظر گرفته شده مواد آروماتیک و حلقوی است که براساس استاندارد یورو‌4 مقدار مجاز در‌نظر گرفته شده برای این گروه از ترکیبات حداکثر 35 درصد است. الفین از دیگر ترکیبات شیمیایی است که برای آن محدوده استانداردی در نظر گرفته شده است. در بنزین با استاندارد یورو‌4 حداکثر 18 درصد الفین به عنوان حد مجاز در نظر گرفته شده است.

از دیگر ویژگی‌های بسیار مهم برای سوخت بنزین مصرفی در خودرو‌ها میزان گوگرد موجود در آن است که براساس استاندارد یورو‌4 میزان گوگرد نباید بیش از 50ppm باشد: (ppm واحد در یک میلیون). این در حالی است که در استانداردهای قبلی میزان مجاز در نظر گرفته شده برای گوگرد موجود در سوخت خودرو‌ها 100 تا 200 یا حتی 600ppm در نظر گرفته می‌شد. استاندارد یورو‌4 از جمله استانداردهای سختگیرانه است که در تعیین این استاندارد حد مجاز در نظر گرفته شده برای بسیاری از ترکیبات بیماری‌زا که به افزایش آلودگی در شهرهای بزرگ منجر می‌شود تغییر پیدا کرده است.

نظر بیگی معتقد است در مورد سوخت گازوئیل سختگیری‌ها در مقایسه با سوخت بنزین به مراتب کمتر است. زیرا بیشتر خودروهایی که در محدوده شهرها تردد می‌کنند بنزین سوز هستند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مورد نظر برای گازوئیل میزان سولفور موجود در سوخت است که براساس استاندارد یورو‌4 میزان سولفور موجود در گازوئیل نباید بیش از 50ppm باشد. مشخصه‌های دیگری نیز در تعیین استاندارد برای گازوئیل مورد توجه است که در مقایسه از اهمیت کمتری برخوردار است.

روزی 70 میلیون لیتر بنزین

در ایران هر روز بیش از 70 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود. نظر بیگی با اعلام این خبر می‌افزاید: میزان بنزین مصرفی در شهر تهران حدود 15 تا 20 میلیون لیتر در روز برآورد شده است که معادل بنزین مصرفی در 15 استان است. این در حالی است که در زمان تعطیلات و با آغاز فصل سفر، مصرف بنزین افزایش پیدا می‌کند. به این ترتیب هر روز حجم زیادی از مواد آلاینده وارد محیط زیست می‌شود. بنزن، گوگرد و مواد آروماتیک مهم‌ترین آلاینده‌هایی است که بسیار خطرناک و سرطان‌زا بوده و می‌تواند سلامت شهروندان را به خطر اندازد. از این روصنعت نفت و پالایشگاه در تلاش هستند از توان خود برای تولید بنزین مطابق با استاندارد یورو‌4 بهره گیرند. البته بسیاری از پالایشگاه‌ها اکنون براساس استاندارد یورو‌4 بنزین تولید می‌کنند و بعضی از پالایشگاه‌ها نیز در حال نصب تجهیزات هستند تا بتوانند به این استاندارد دست پیدا کنند.

به گفته این پژوهشگر، مهم‌ترین آلاینده‌هایی که در نتیجه سوختن بنزین در خودروها وارد محیط زیست می‌شود عبارتند از دی‌اکسیدگوگرد، اکسیدهای کربن، گوگرد و نیتروژن، ترکیبات حلقوی و بنزن. این ترکیبات وارد محیط زیست شده و پیامدهایی به همراه دارد که مهم‌ترین این پیامدها آلودگی هواست. باید توجه داشت که فقط توجه به استانداردسازی سوخت کفایت نمی‌کند، بلکه باید این استانداردسازی در فرآیند تولید خودروهای جدید نیز مورد توجه قرار گیرد. بخشی از آلاینده‌ها در نتیجه ناقص‌سوزی سوخت در موتور خودرو ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر باید موتور خودرو با سوخت مصرفی تطابق داشته باشد، زیرا در غیر این صورت موتور خودرو درست کار نمی کند و همچنان شاهد انتشار بیش از اندازه آلاینده‌ها در محیط خواهیم بود.

کاهش آلودگی هوا نیازمند همکاری است

کاهش آلودگی هوا و پیامدهای آن هدفی است که دستیابی به آن مستلزم همکاری سازمان‌ها و نهادهای مختلف است. دکتر نظر بیگی ضمن تاکید بر این ضرورت می‌گوید: یکی از این نهادها وزارت نفت است که وظیفه تولید بنزین و سوخت مناسب و رعایت استانداردهای بین‌المللی در تولید سوخت را بر عهده دارد. خودروسازها از دیگر سازمان‌هایی هستند که در رسیدن به این هدف نقش مهمی ایفا می‌کنند. خودروسازها باید خودروهایی با موتور مناسب تولید کنند. خودروهای جدید باید مجهز به موتوری باشد که بتواند با بنزین استاندارد یورو‌4 کار کند. اگر در موتور خودرو اشکالات یا نواقصی وجود داشته باشد نمی‌تواند با این سوخت کار کند. برای خودروهای قدیمی که موتورشان با این سوخت سازگاری ندارد می‌توان از مبدل‌های کاتالیستی استفاده کرد که روی اگزوز خودرو قرار می‌گیرد و گازهای آلاینده را تصفیه می‌کند. توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی از دیگر راهکارهایی است که می‌تواند مسیر رسیدن به این هدف را هموار سازد. باید توجه کرد عامه مردم نیز نباید چنین تصور کنند که در محقق شدن این هدف نقشی ندارد. آنها می‌توانند با همکاری در زمینه‌های مختلف، محیط زیست را از این معضل نجات دهند.

بنزین بدون رنگ است

شاید بسیاری تصور کنند رنگ بنزین می‌تواند شاخصی برای شناسایی نوع و استاندارد بنزین تولید شده باشد، اما جالب است بدانید رنگ بنزین هیچ اثری در تعیین نوع استاندارد آن ندارد. اساسا بنزین بدون رنگ است و تولیدکنندگان با هدف ارزیابی بنزین تولید شده در پالایشگاه به آن رنگدانه اضافه می‌کنند. بنابراین ممکن است حتی بنزین یورو‌4 براساس انتخاب تولیدکننده به رنگ‌های متفاوتی عرضه شود. رنگ بنزین نشان‌دهنده کیفیت بنزین نیست. بلکه این قراردادی بین تولیدکننده‌هاست که رنگ بنزین را مشخص می‌کند و در کیفیت هیچ تاثیری ندارد.

البته گاهی نیز تولیدکنندگان براساس قراردادی تصمیم می‌گیرند؛ برای مثال بنزین مطابق با استاندارد یورو‌4 را به رنگ سبز یا صورتی به جایگاه‌ها عرضه کنند.

استانداردهای آلایندگی یورو برای سوخت خودرو

استاندارد آلایندگی یورو که از یورو 1 شروع شده و اکنون به یورو 6 رسیده است، حداکثر مقدار مجاز برای انتشار گازهای آلاینده خودروهای جدید که در اتحادیه اروپا فروخته می‌شود، تعریف می‌کند. به گزارش پژوهشگاه صنعت نفت، در این استانداردها انتشار اکسیدهای نیتروژن، هیدروکربن‌ها، هیدرو کربن‌های بدون متان، مونوکسید کربن و ذرات معلق در نظر گرفته شده است. مقادیر مجاز در این استاندارد براساس میزان وزن آلودگی خروجی به تفکیک آلاینده (برحسب گرم) بر مسافت طی شده (بر حسب کیلومتر) و بر اساس گروه خودرو و نوع سوخت مصرفی بیان می‌شود.

استاندارد یورو 4

استاندارد سوخت یورو‌4 اروپا سال 2005 تعریف شده است. سوخت دارای این استاندارد باید حداکثر دارای 35 درصد مواد آروماتیک، 18 درصد ترکیبات الفین، یک درصد بنزن، 2.7 درصد اکسیژن و 50ppm سولفور باشد. این سوخت به طور کامل بدون سرب است و عدد اکتان آن نیز بین 91 تا 95 است.

استاندارد یورو 5

استاندارد یورو 5 اروپا سال 2009 معرفی شد. بر اساس این استاندارد سوخت یورو 5 حداکثر دارای 35 درصد مواد آروماتیک، 18 درصد الفین، یک درصد بنزن، 2.7 درصد اکسیژن و 10ppm سولفور است. این سوخت بدون سرب است و عدد اکتان آن بالاتر از 95 است.