شاه سلطان حسین به ۱۳رجب رسمیت بخشید

حجت الاسلام رسول جعفریان نوشت:

همان طور كه آگاهیم در باره روز ولادت و وفات برخی از معصومین (ع) اختلاف نظر وجود دارد. دلایل این اختلاف باید در جای خود مورد بحث قرار گیرد.
در این زمینه شهرت یك تاریخ، یا رسمیت بخشیدن به یك تاریخ از طرف یك حكومت ـ كه ممكن است بر اساس شهرت باشد ـ تواند كه تاریخ معینی را به صورت رسمی در آورده و تواریخ دیگر را از دور خارج كند. این در حالی است كه امكان بحث تاریخی و علمی در باره تواریخ دیگر وجود دارد و بسا آنها درست باشد.

در اینجا یك تجربه جالب را مرحوم سید عبدالحسین خاتون آبادی ـ از نویسندگان عصر صفوی ـ از دوره شاه سلطان حسین بیان كرده كه خواندنی است. این تجربه در این باره است كه شاه شیعه، از اختلاف نظر در این باره خشنود نبوده و دلش می خواست روزی معین به عنوان روز ولادت امام علی علیه السلام رسمیت یابد و عید رسمی اعلام شود.
وی برای این كار علمای اصفهان را گردآورد و به عبارتی، یك مجمع علمی تشكیل داد. در این مجمع، به دستور شاه، مقرر شد تا هر كسی بر اساس منابع و مدارك و‌ آنچه قبول دارد، نظرش را روی كاغذی بنویسد.

این كار انجام شد و در نهایت اكثریت علما و دانشمندان حاضر روز 13 رجب را پذیرفتند.
شاه نیز به عقیده اكثریت احترام گذاشت و همان روز را به عنوان روز ولادت پذیرفت و رسمی كرد.
این رسمیت سبب شد تا روز 13 رجب شاخص شده و به عنوان روز عید پذیرفته شود. خاتون آبادی با ادبیات همان روزگار می نویسد: و این عید، از مخترعات شاه سلطان حسین بن شاه سلیمان است. سپس فهرست علمای برجسته حاضر را هم بیان می‌كند.
پیش از نقل متن خاتون آبادی لازم است به اقوالی كه در باره روز ولادت امام علی علیه السلام هست اشارتی داشته باشم:

مشهور چنان است كه تولد آن حضرت روز 13 رجب در سال سی‌ام عام الفیل است. شیخ مفید در ارشاد، سید رضی در خصائص امیر المؤمنین، شیخ طوسی در تهذیب و مصباح المتهجد (از ابن عیاش) این روز را نقل كرده‌اند.
روایتی از صفوان جمال از امام صادق علیه السلام روز ولادت را هفتم شعبان می داند.
شیخ مفید در كتاب مسار الشیعه روز 23 شعبان را روز ولادت امام علی علیه السلام می داند.
مسعودی در اثبات الوصیه نیمه رمضان را روز ولادت امام دانسته است.

اما متن خاتون آبادی در باره اقدام شاه سلطان حسین در باره رسمیت دادن به عید 13 رجب كه زان پس نیز شاهان و امیران شیعه، این روز را به رسمیت شناخته و بار عام داشتند.

فائده مهمه

و أیضا از وقایع تجدید عید مولود حضرت سیّد الأوصیاء بود.
پادشاه [شاه سلطان حسین] از علماء تفتیش نمود روز تولّد حضرت أمیر المؤمنین علیه السّلام را.
و چون خلافی مذكور شد از علّامى شیخ الاسلام أمیر محمّد صالح خواتون آبادى و او را اعتقاد روز هفتم شهر شعبان المعظّم بود بمقتضاى حدیثى.
و قائلى معلوم نبود بجهت آن قول.
و حضرت علّامة العلمائى آقا جمال و حضرت أعلم العلماء أمیر محمّد باقر مدرّس [خاتون آبادی] هر دو را اعتقاد این بود كه سیزدهم‏ رجب روز ولادت با سعادت آن حضرت است.
پادشاه فرمود كه ایشك آقاسى باشى همه علماء اعلام و مدرّسین و متوسطین را اجتماع فرمودند در خانه میرزا باقر صدر خاصّه و بعد از منازعات [علمی]، آقا جمال و میر محمّد باقر ـ سلّمهما اللّه ـ و قریب هشتاد نفر ترجیح دادند كه روز ولادت آن حضرت سیزدهم رجب است.
و شیخ الاسلام و پسرش میر محمّد حسین و دامادش ملا عبد الكریم هفتم شعبان را روز ولادت آن حضرت گمان كردند.
و هر كس اعتقاد خود را نوشته محصّل امر مزبور بنظر اشرف رسانید.
و این مجمع در شنبه یازدهم شهر رجب منعقد شد، و پادشاه والا جاه ترجیح مُجمعٌ علیه داده، سیزدهم را عید قرار داد و شب تا صبح بطریق سایر اعیاد نوبه را فرو كوفتند و آن روز را مجلس ساختند.
و قول هفتم [شعبان] را كه از قدماء و متأخرین قائلى نداشت و مستند آن بغیر حدیثى نبود، اعتبار ننمودند.

چنانچه قول به اینكه ولادت با سعادت در هفتم ذى حجّه است یا در چهاردهم رمضان است، نیز به غیر حدیثى دیگر سندى نداشت و كسى اعتبار نكرده بود. پس هر سه قول در یك مرتبه است، لهذا ترجیح قول اول دادند.
و این عید از مخترعات شاه سلطان حسین بن شاه سلیمان بن شاه عباس ابن شاه صفى ابن سام میرزا ابن شاه عباس ابن شاه خدابنده ابن شاه طهماسب ابن شاه إسماعیل است نفعه اللّه به فی الدارین.
حضّار مجلس اجلاس از علماء: آقا جمال، أمیر محمّد باقر شیخ الاسلام، ملا بهاء الدین [فاضل هندی]، ملا محمّد حسین لنبانى، ملا محمّد حسین [شیخ الاسلام] و ملا محمّد كاظم پسران ملا شاه محمّد تبریزى، و ملا محمّد هادى و ملا محمّد جعفر اولاد ملا محمّد باقر خراسانى [محقق سبزواری] و نظایر این جماعت. و میرزا داود متولّى و میرزا سیّد محمّد قاضى، و میرزا محمّد طاهر خلیفه سلطانى و شیخ محمّد سبزوارى و سیّد محمّد حسین مشهدى.


وقایع السنین و الاعوام، ص 562