اميدواری به خدا

پارسینه-گروه فرهنگی: آیت الله حسین انصاریان- حيات ابدى و زندگانى جاودانه و حقيقىِ سراى باقى در گرو اميد به رحمت و مغفرت خداوند است؛ زيرا اميدوارى بر دو گونه است:1- اميد به امور مادى و ابزارى؛ مانند شغل، همسر، فرزند، علم، پول و ... كه هر يك‏ در موقعيت زمانى و مكانى ويژه‏اى در خدمت انسان هستند.2- اميد به امور معنوى و اعتقادى؛ مانند رحمت، مغفرت، لطف، كرامت، شفاعت و... گرچه اميد مشرك و كافر به سنگ و چوب و بت و مال دنياست؛ ولى تنها اميد به رحمت و آمرزش پروردگار، پديده‏اى ابدى است كه سلامتى حيات باقى انسان را تأمين مى‏نمايد و ابديت حقيقتى است كه روح آن اميد و اطمينان نفس است و خداوند متعال اين صفت را از ويژگى‏هاى مؤمنان و مهاجران و مجاهدان راه‌حق‌برمى‏شمرد و مى‏فرمايد:إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ وَجهَدُواْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ أُوْلئِكَ يَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ» «1»يقيناً كسانى كه ايمان آورده و آنان كه هجرت كرده و در راه خدا به جهاد برخاستند، به رحمت خدا اميد دارند؛ و خدا بسيار آمرزنده و مهربان است.اين گروه رزمنده و فرمانبر رسول اللّه صلى الله عليه و آله به خاطر داشتن استوارى در ايمان و هجرت و جهاد مشمول عنايت‏ها و آمرزش الهى مى‏گردند و اگر مرتكب خطاهايى بشوند به خاطر ارزش‏هايشان مورد بخشش قرار مى‏گيرند. پس هدف اميد را بايد به سوى خداى منّان قرار داد كه نجات در آن است.حضرت على عليه السلام در اين باره مى‏فرمايد:إِجْعَلُوا كُلَّ رَجائِكُم لِلَّهِ سُبْحانَهُ وَ لاتَرْجُو أَحَداً سِواهُ، فَإِنَّهُ ما رَجا أَحَدٌ غَيْرَ اللَّهِ تَعالى‏ الَّا خابَ. «2»هر چه اميد داريد به خداى سبحان داشته باشيد و به كسى جز او اميد مبنديد؛ زيرا هيچ كس به غير خداى متعال اميد نبست مگر آن‌كه ناكام ماند. زيرا اميدهاى دروغين انسان را گرفتار ترس حقيقى مى‏كند و به درهاى بسته‏اى برمى‏خورد كه چاره‏اى غير از بازگشت به سوى حق ندارد.

اميد و رجا در كلام نراقى‏

مرحوم ملا احمد نراقى در فصل بيان صفت رجا مى‏نويسد:«ضد يأس از رحمت خدا اميدوارى به اوست كه آن را صفت رجا گويند و رجا عبارت است از انبساط سرور در دل به جهت انتظار امر محبوبى و اين سرور و انبساط را وقتى رجا و اميدوارى گويند كه آدمى بسيارى از اسباب رسيدن به محبوب را تحصيل كرده باشد ... و اگر كسى بعضى اسباب را تحصيل نكرده كه حصول محبوب مشكوك فيه باشد آن را آرزو و تمنى گويند، مثل آن‌كه تخم را به زمين قابلى افكنند اما در آب دادن كوتاهى و تقصير نمايند. طريقه تحصيل آن اين است كه در اسباب اميدوارى تأمل كند و آنها را بر دل خود نقش و تكرار كند و پيوسته متذكر آنها بوده باشد، پس ملاحظه نمايد در نعمت‏هاى فراوان و كرامت‏هاى بى‏پايان كه در دنيا به بندگان خود نموده...» «3» در نكوهش صفت نااميدى همين بس كه آدم را از دوستى خدا كه سرآمد همه فضايل و بالاترين آنهاست، باز مى‏دارد؛ زيرا تا كسى به كسى اميدوار نباشد او را دوست نمى‏دارد. پس گمان نيك به خدا موجب فراگيرى رحمت خداوند مى‏گردد.در روايت آمده است:«مردى در بنى اسرائيل مردم را از رحمت و لطف خداوند نااميد مى‏كرد و آنان را مى‏ترساند؛ در روز قيامت خدا به او خواهد فرمود: امروز من تو را از رحمت خود محروم مى‏كنم همچنان كه بندگان مرا از من نااميد ساختى.» «4»

مدعيان دروغين اميدوارى‏

حضرت على عليه السلام درباره مدعيان دروغين اميدوارى مى‏فرمايد:يَدَّعِى بِزَعْمِهِ أَنَّهُ يَرْجُو اللَّهَ، كَذَبَ وَ الْعَظيمِ! ما بالُهُ لايَتَبَيَّنُ رَجاؤُهُ فى‏ عَمَلِهِ؟ فَكُلُّ مَنْ رَجَا عُرِفَ رَجاؤُهُ فى‏ عَمَلِهِ إلَّا رَجاءَ اللَّهِ تَعالى‏ فَإِنَّهُ مَدْخولٌ وَ كُلُّ خَوْفٍ مُحَقَّقٌ إِلَّا خَوْفَ اللَّهِ فَإِنَّهُ مَعْلولٌ. يَرْجُو اللَّهَ فِى الْكَبيرِ وَ يَرْجُو الْعِبادَ فِى الصَّغيرِ، فَيُعْطِى الْعَبْدَ مالا يُعْطى‏ الرَّبَّ فَما بالُ اللَّهِ جَلَّ ثَناؤُهُ يُقَصَّرُ بِهِ عَمَّا يُصْنَعُ بِهِ لِعبادِهِ؟ أَتَخافُ انْ تَكُونَ فى‏ رَجائِكَ لَهُ كاذِباً اوْ تَكُونَ لاترَاهُ لِلرَّجاءِ مَوضِعاً وَ كَذلِكَ انْ هُوَ خافَ عَبْداً مِنْ عَبيدِهِ اعْطاهُ مِنْ خَوْفِهِ ما لايُعْطى‏ رَبَّهُ، فَجَعَلَ خَوْفَهُ مِنَ الْعِبادِ نَقْداً وَ خَوْفَهُ مِنْ خالِقِه ضِماراً وَ وَعْداً. وَ كَذلِكَ مَنْ عَظُمَتِ الدُّنْيا فى‏ عَيْنِهِ وَ كَبُرَ مَوْقِعُها مِنْ قَلْبِهِ، آثَرَها عَلَى اللَّهِ تَعالى‏ فَانْقَطَعَ الَيْها وَ صارَ عَبْداً لَها. «5»براساس گمانش مدّعى اميد به خداست. به خداى بزرگ قسم دروغ گفته، چرا حالت اميدواريش در كردارش پيدا نيست؟! زيرا هركه را به چيزى اميد است اثر اميدش در عملش ديده مى‏شود مگر اميدى كه مردم به خدا بسته‏اند كه داراى عيب است و هر بيمى در امورى مادى محقق و ثابت است مگر بيم از حق كه در اغلب مردم بى‏پايه است! در كارهاى بزرگ به خدا اميد دارند و در كارهاى كوچك به بندگان اميد مى‏بندند، اما آن چنان كه حقِ بندگان را رعايت مى‏كنند حق خدا را مراعات نمى‏نمايند. چه شده كه حق خداوند كمتر از حق بندگان رعايت مى‏شود؟! آيا مى‏ترسى در اميدى كه به حق دارى‏ دروغگو باشى؟ يا او را آن چنان كه بايد سزاوار اميد نمى‏دانى؟! اگر از يكى از مردم بترسند تا حدى از او حساب مى‏برند كه در آن حد از خدا حساب نمى‏برند. بنابراين ترس از بندگان را نقد و ترس از خدا را نسيه و وعده غيرقابل عمل قرار داده‏اند. همچنين كسى كه دنيا در نظرش عظيم جلوه كند و موقعيّت آن در دلش وانمودى بزرگ داشته باشد، دنيا را بر خدا مقدم دارد و از هر چه غير دنياست بريده و نهايتاً برده دنيا گردد.به هر حال هر اميدوارى جوينده دستگيره نجات است تا در پرتو آن به رحمت حق برسد و هر ترسانى از آنچه هراسان است مى‏گريزد و سرانجام به دره هلاكت سقوط مى‏كند. [وَ اقْضِ حَاجَتِي وَ أَنْجِحْ طَلِبَتِي وَ اغْفِرْ ذَنْبِي وَ آمِنْ خَوْفَ نَفْسِي إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ وَ ذَلِكَ عَلَيْكَ يَسِيرٌ آمِينَ رَبَّ الْعَالَمِينَ.]و حاجتم را روا كن و خواسته‏ام را برآور و گناهم را بيامرز، و ترسم را ايمنى ده. همانا تو بر هر چيز توانايى، و امورى كه از تو خواستم، روا كردنش براى تو آسان است. دعايم را مستجاب كن اى پروردگار جهانيان!

پی‌نوشت‌ها:

(1)- بقره (2): 218.(2)- غرر الحكم: 196، حديث 3861.(3)- معراج السّعادة: 149، فصل در بيان صفت رجا.(4)- معراج السّعادة: 148، صفت سوم يأس از روح اللّه و نااميدى از رحمت خدا.

(5)- نهج البلاغه: خطبه 159.

منبع:شفقنا