روش تقویت هوش نوزاد

چند نسل پیش، خیلی درباره فعالیت مغزی نوزادان فکر نمی‌شد. درباره واکنش‌هایی از قبیل واکنش گونه که باعث می‌شود نوزاد هنگام نوازش کردن گونه‌اش سر خود را برگرداند، چیزهایی می‌دانیم. اما بیشتر والدین، پزشکان و محققان، مغز نوزاد را چیزی بیش از یک لوح سفید نمی‌دانستند که آماده نگاشته شدن از سوی محیط بود.

هر چه بیشتر نوزادان را مورد مطالعه قرار می‌دهیم، بیشتر متوجه فعالیت چشمگیر مغز و حواسشان در سن خیلی کم می‌شویم. در مراحل آخر بارداری حتی می‌توانید به برخی از ویژگی‌های شخصیتی آن‌ها پی ببرید (از مادر جدیدی که حس می‌کند نوزاد در شکمش فوتبال بازی می‌کند یا حر کات آکروباتیک انجام می‌دهد بپرسید!) برخی از سرنخ‌های رشد مغز نوزاد آشکار هستند و برخی دیگر پنهان. در حالی که روان‌شناسان و پزشکان محقق برای مطالعه مغز نوزاد از انواع تجهیزات الکترونیکی پیچیده استفاده می‌کنند، شما می‌توانید با چیزهای کوچکی مانند یک دسته کلید، رژ لب و کمی صبر و حوصله به برخی از‌‌ همان اطلاعات دست یابید.

در زیر کارهایی را ارائه کرده‌ایم که می‌توانید با انجام آن‌ها، راه‌های شگفت آوری را مشاهده کنید که نوزادتان می‌تواند از مغزش برای رویارویی با چالش‌های زندگی استفاده کند. من این کار‌ها را بازی‌هایی می‌دانم که شما دو نفر می‌توانید با هم انجام دهید. بازی‌های سنین پائین بسیار ساده هستند، اما اگر بدانید که باید به دنبال چه چیزی باشید، اطلاعات زیادی را در اختیارتان قرار می‌دهند.

سن: نوزاد

خیلی پیش‌تر از آنکه نوزادتان قادر به صحبت کردن باشد، حالت‌های چهره و واکنش‌های فیزیکی او چیزهای زیادی از ویژگی‌های شخصیتی و رشد حس تشخیص او به شما نشان می‌دهند. چیزی که زبان تن منتقل می‌کند، سرشت نوزاد است که بازتاب ویژگی‌های شخصیتی و حساسیت اوست. برای مثال در حالی که همه نوزادان گریه می‌کنند، برخی از آن‌ها خیلی زود شروع به گریه می‌کنند و یا دیر‌تر از سایر نوزادان ساکت می‌شوند. درک خلق و خوی نوزاد کار مراقبت از او را برایتان ساده‌تر می‌کند. مثلاً اگر بدانید که کودکتان فرد حساسی است، می‌توانید مانع از قرار گرفتن او در برابر محرک‌های زیاد شوید.

کودکتان را در حالی که دست چپ خود را زیر او قرار داده‌اید و با دست راستتان سرش را نگه داشته‌اید، در آغوش بگیرید. آرام نامش را بگویید. به ماهیچه‌ها و ظاهر او دقت کنید. اگر منقبض شده، پشتش را به عقب خم کرد یا آب دهانش را بیرون داد، نشان می‌دهد که احساس ناراحتی می‌کند. در این صورت محرک‌های اطراف او را کاهش دهید. برای مثال نور را کم کنید و رادیو را خاموش کنید. صدایتان را در حد نجوا پایین آورده و بار دیگر نام او را بگویید.

به احتمال زیاد سرش را به سمت شما خواهد چرخاند. این یک عمل واکنشی است که حتی در محیط تاریک اتفاق می‌افتد و به شما نشان می‌دهد چرخش سر او تنها راهی برای تشخیص منبع صدا از طریق چشمانش نیست. اگر دقت کنید خواهید دید که حرکت نوزادتان با کودکان بزرگ‌تر متفاوت است؛ او به جای اینکه سریع واکنش دهد، چند ثانیه صبر می‌کند و بعد آرام سرش را می‌چرخاند.

اگر کودکتان راحت است به صحبت کردن با او ادامه بدهید. به او بگوئید که چه قدر باهوش و زیبا است.

با گفتن این واقعیت که مغز او تا سال دیگر دو برابر شده و تا شش سال دیگر دوباره دو برابر می‌شود، او را خوشحال کنید. در حال صحبت کردن به چشمان او دقت کنید، آیا چشم از اطراف برداشته و به چهره شما خیره می‌شود؟ (در غیر این صورت نگران نباشید، شاید خسته باشد. در روز دیگری این کار را امتحان کنید). در حالی که با او صحبت می‌کنید، صورتتان را به سمت چپ او حرکت بدهید، به احتمال زیاد با چشمانش شما را دنبال خواهد کرد. این دست آورد مهمی است. محققان نشان داده‌اند که نگاه نوزادان ۲ روزه به مادرشان با نگاه کردن آن‌ها به سایر خانم‌ها متفاوت است. در این زمان کوتاه نوزادتان پی برده است که شما چه کسی هستید.

نوزاد می‌بیند و انجام می‌دهد

سن: ۸ هفته

در طول چند هفته اول شاید متوجه شوید که کودکتان به اراده خودش به چهره شما نگاه می‌کند. در صورت مشاهده این وضعیت بازی جدیدی را امتحان کنید؛ زبانتان را بیرون بیاورید. به احتمال زیاد نوزادتان همین کار را انجام خواهد داد. سپس ابرو‌هایتان را چین و چروک بدهید. حدود ۵۰% نوزادان در این سن از شما تقلید خواهند کرد.

می‌توانید سایر حالت‌های چهره را نیز امتحان کنید. برای مثال لب پایینتان را جلو بدهید، چشم و دهانتان را کاملا باز کنید. در هر حالت او نیز حالت چهره‌اش را تغییر داده و از حالت شما تقلید خواهند کرد.

در صورت تمایل به مشاهده شواهد بیشتر درباره میزان دقت نگاه کودکتان به شما، عنصر دیگری را به این بازی بیافزاید. صبر کنید که کودکتان هوشیار و بیدار شود. شروع کنید به حرف زدن با او و چشم‌هایش را تماشا کنید که به شما خیره شده است. سپس یک دفعه حرف‌هایتان را قطع کنید و صورتتان را بی‌حرکت نگاه دارید.

عکس العمل او را تماشا کنید. به احتمال زیاد با چشم‌هایش صورتتان را برانداز خواهد کرد، نگاهش را از چشم‌هایتان به سمت دهانتان خواهد برد و دوباره آن‌ها را ورانداز می‌کند. سپس اخم کرده و شاید لب پایینش را با ناراحتی جلو بدهد. پس از آن دستش را تکان می‌دهد، چیزهای مختلفی را امتحان می‌کند تا پاسخی از سوی شما دریافت کند.

این نشان می‌دهد با اینکه حرف‌های شما را نمی‌فهمد، احساس می‌کند بخشی از مکالمه شما است. همچنین به شما نشان می‌دهد که چقدر در زندگی او مهم هستید و چقدر با اعمال و حالت‌های چهره شما موافق است. واکنش و طبیعت او به عنوان کاوشگر فعال فعالیت‌های اجتماعی نشان می‌دهد که او فقط نظاره گر تعاملات اطرافش نیست.

قانون بقاء اشیا

سن: ۴ماهه

برای انجام این بازی به یک پتوی نوزاد و یک چیز عجیب و هیجان انگیز که کودکتان تمایل دست زدن به آن را داشته باشد، نیاز دارید (من معمولاً از یک دسته کلید استفاده می‌کنم). اگر این دسته کلید براق را به او نشان دهید به احتمال زیاد دستش را به سمت آن دراز کرده و آن را برخواهد داشت. اما اگر کلید‌ها را به او نشان داده و سپس آن‌ها را زیر پتو پنهان کنید، دست از جست جوی آن‌ها برمی دارد. ظاهراً کلید‌ها ناگهان نابود شدند.

این نشان می‌دهد که این تصور پیچیده که اشیاء حتی هنگامی که خارج از دید هستند، هنوز وجود دارند (چیزی که روان‌شناسان آن را «بقاء اشیاء» می‌نامند) درحال حاضر برایش مفهومی ندارد. او در ده ماهگی به این مفهوم پی می‌برد. در این سن اگر شی ء جالبی را زیر پتو قرار دهید، برای پیدا کردن آن مانع را کنار خواهد زد و آن را پیدا خواهد کرد و در می‌یابد که اشیاء و افراد می‌توانند پنهان بوده و در عین حال وجود داشته باشند!

کودک در آیینه

سن: ۱۰ ماهه

این یکی از بازی‌های مورد علاقه من است. چون بازی خیلی ساده‌ای بوده و اطلاعات زیادی در اختیارم قرار می‌دهد. همه بچه‌ها دوست دارند که به خودشان در آیینه نگاه کنند. اما چه چیزی می‌بینند؟ چند سال پیش دکتر جیان بروکز گان (Jeanne Brooks-Gunn) و دکتر مایکل لوئیس (Michael Lewis) راه بسیار جالبی برای پاسخ به حداقل بخشی از این سوال یافتند. این کار را می‌توانید زمانی که نوزادتان ۱۰ ماهه است امتحان کنید و سپس هر چند ماه یک بار آن را تکرار کنید. تنها چیزی که نیاز دارید یک آیینه و یک رژ لب است.

به کودکتان اجازه بدهید که حدود یک دقیقه در آیینه به خودش نگاه کند. سپس او را از مقابل آیینه بردارید و کمی رژلب به بینی یا گونه او بمالید و دو باره او را در مقابل آیینه قرار دهید. اکثر نوزادان زیر ۱۲ ماهه هیچ توجهی به این لک روی صورتشان نمی‌کنند. تعداد کمی از آن‌ها لبخند زده یا اخم می‌کنند که این نشان می‌دهد متوجه چیز متفاوتی روی صورتشان شده‌اند.

نوزادان کمی بزرگ‌تر، اغلب توجه دقیقی به این لک می‌کنند، ممکن است دستشان را به سمت آیینه ببرند. این نشان می‌دهد که هنوز نمی‌دادند که دارند به بازتاب تصویر خودشان در آیینه می‌نگرند. تا سن ۱۸ ماهگی حدود نیمی از نوزادان به بازتاب تصویر خودشان پی می‌برند. این نشان می‌دهد که آن‌ها نه تنها می‌فهمند که این لک نباید روی صورتشان باشد، بلکه می‌دانند که تصویر درون آیینه تصویر خودشان است.

در تمام این بازی‌ها مهم است به یاد داشته باشید که کودکانی که دارای رشد طبیعی هستند، تفاوت بسیار زیادی با هم دارند. یک نوزاد حساس به هیچ وجه «بهتر» یا «بد‌تر» از یک کودک زود جوش نیست. به همین نحو کودکی که چند هفته زود‌تر از کودک دیگری به لک روی صورتش دست می‌زند، لزوماً باهوش‌تر از یک کودک دیگر نیست.

نوزادان آن قدر چیزهای زیادی را سریع یاد می‌گیرند که با استعداد‌های جدید و مهارت‌های تقریباً روزانه‌شان شما را شگفت زده می‌کنند. از آنجا که شما کار‌شناس کودک خود هستید، می‌توانید از این به عنوان نقطه شروع طرح بازی‌های خودتان استفاده کنید و از ماجراجویی حیرت انگیز تماشای رشد مغز او لذت ببرید.

منبع: پارسه گرد