دست دوستی عربستان به سوی ایران دراز شد

به گزارش نامه نیوز، سرمای روابط تهران-ریاض به سوی گرمایی محتاطانه در حال از بین رفتن است، روی کار آمدن دولتی اعتدال گرا گرچه رویای برادر بزرگتری سعودی ها را بر باد داده است اما نزدیک شدن کشورهای دوست و همراه عربستان به ایران زنگ خطر را برای آنها به صدا درآورده است، شاید از همین روست که در بحبوحه اختلافات دو کشور بر سر موضوعاتی چون سوریه و مذاکرات هسته ای، سعودی ها دست دوستی خود را به سوی ایران دراز کرده اند تا در کورس رقابت کشورهای خلیج فارس در نزدیک شدن به ایران از دیگر کشورهای عرب منطقه عقب نمانند.

روز گذشته بود که سعود الفیصل وزیر امورخارجه عربستان از دعوت رسمی کشورش از محمدجواد ظریف برای سفر به این عربستان خبر داد. امری که تا پیش از نیز جسته و گریخته از سوی دو کشور مطرح می شد اما به طور رسمی مورد تایید مقامات دو کشور قرار نگرفته بود.

سایه جنگ سرد بر سر ایران و عربستان!
روابط 3 دهه‌ای ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی گرچه ظاهرا در آرامش سپری شده است اما تنش‌های گاه و بیگاه و پنهانی بین دو قدرت و رقیب منطقه‌ای، سایه جنگ سرد را بر روابط بین دو کشور حاکم کرده است. منازعاتی که یک سر آن را باید در نوع حکومت‌های متفاوت دو کشور مسلمان نشین منطقه جستجو کرد، آنجا که عربستان به عنوان کشوری سنی مذهب و ایران به عنوان کشوری با بیشترین جمعیت شیعی، حامیان و متحدان زیادی را گرد خود جمع کرده‌اند. سوی دیگر اختلافات هم در رقابت‌های نفتی و اقتصادی و تاثیرگذاری دو کشور بر تحولات و برخی جنگ‌های منطقه ای بوده است. طی چند سال اخیر اما دو موضوع مذاکرات هسته ای و جنگ سوریه روابط دو کشور را بیش از همیشه دستخوش تنش کرده است.

روابط تهران - ریاض در دو دولت سازندگی و اصلاحات گرچه با تنش کمتری و در فضایی به نسبه دوستانه سپری شد، اما دوران احمدی نژ دورانی متفاوت از روابط بین دو کشور بود، سایه سنگین انقلاب‌های منطقه ای نوعی واگرایی را بین دو کشور ایجاد کرد.

پیروزی حسن روحانی، که با وعده تنش زدایی در عرصه سیاست خارجی و دوستی با کشورهای همسایه قدم به پاستور نهاده بود، نشانه های روشنی از تغییرات در سیاست خارجی را نوید می داد. نشانه هایی که در عمر چندماهه دولت یکی پس از دیگری نمایان شده است و روحانی در مسیر بهبود روابط با غرب و همسایگان ایران قدم برداشته است. رویکرد آشتی جویانه روحانی نسبت به کشورهای همسایه خصوصا کشورهای حوزه خلیج فارس، سبب شده است که مقامات عربی منطقه از کشورهای عمان و کویت تا قطر و امارات یکی پس از دیگری روانه تهران شوند.

این رویکرد آشتی جویانه دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم اما زلزله بزرگی را در جایگاه عربستان در منطقه به راه انداخت، سعودی‌ها که طی چندسال گذشته فضای جولان دادن را مناسب دیده و در سایه حمایت آمریکا و اسرائیل فضای تند و منفی را علیه ایران در منطقه ایجاد کرده بودند، با روی کار آمدن دولت جدید ایران گویی رویای دیرین خود را بر باد رفته دیده‌اند.

لبخند روحانی به سعودی‌ها
روحانی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در نخستین کنفرانس مطبوعاتی اش به به روابط با ریاض اشاره و از افتخار خود در امضای نخستین پیمان همکاری امنیتی با این کشور یاد کرد. او همچنیین گفت ایران و عربستان می توانند در حل مسائل مهم منطقه ای مانند امنیت خلیج فارس، نقش مثبتی ایفا کنند. سخنانی که با واکنش طرف سعودی روبرو شد و آنها نیز از ریاست جمهوری روحانی استقبال کردند و آمادگی خود را برای همکاری و همراهی با دولت جدید ایران اعلام داشتند. پادشاه عربستان نیز با صدور پیامی خطاب به روحانی ضمن تبریک موفقیتش، از تلاش وی برای بهبود روابط تهران - ریاض ابراز خرسندی کرد.

گرمای روابط تهران- ریاض اما دوامی کوتاه داشت، توافقنامه هسته‌ای ژنو روابط دو کشور را در کوتاه مدت به مسیر پر از دست‌انداز گذشته بازگرداند. عربستان به عنوان چشم ناظر و بینای آمریکا در منطقه طی سال‌های گذشته از قِبَل روابط متشنج ایران و آمریکا از یک سو و تحریم‌های غرب علیه ایران سود و منافع زیادی را کسب کرده بود. سعودی ها در مناقشه هسته ای ایران نیز با جریان غربی مبنی بر محکومیت ایران و اعمال تحریم‌‌های سخت‌گیرانه همراهی کرده و از برنامه هسته‌ای ایران به عنوان یک تهدید برای منطقه نام می‌بردند و خواستار مقابله با آن و تشدید تحریم‌ها بودند.

تغییر نگاه غرب به مواضع هسته ای ایران اما گویی آب سردی بر آمال و آرزوهای سعودی ها برای قدرت برتر منطقه ای شدن و ربودن کورس رقابت از ایران بود. سعودی‌ها نگران هستند که توافق هسته ای اخیر به گرم تر شدن روابط تهران - واشنگتن پس از 30 سال خصومت کمک کند تا ایران در منطقه قدرتمندتر شود.

از همین رو بود که عربستان در طی چند دور مذاکرات هسته ای گذشته در کنار اسرائیل و فرانسه عملا به کارشکنی در روند مذاکرات روی آورد تا شاید بتواند سنگ بزرگی در مسیر رسیدن به توافقنامه نهایی باشد. کم تاثیر بودن این قسم اقدامات منفی از سوی عربستان، در نهایت آنها را وادار کرده است که دست دوستی به سوی ایران دراز کنند. امری که به نظر می رسد نه تنها خواسته مقامات دو کشور بلکه خواسته دیگر کشورهای منطقه و حتی آمریکا و غرب است. چه آنکه بسیاری از کارشناسان و سیاستمداران راهکار حل برخی تنش های منطقه ای از جمله سوریه را در همکاری و نزدیکی ایران و عربستان به عنوان دو کشور تاثیرگذار منطقه می دانند.

ایران و عربستان معادلات سیاسی در سوریه را برهم خواهند زد؟
در کنار مساله هسته‌ای ایران، موضع جمهوری اسلامی در قبال بحران سوریه و حمایت از بشار اسد به تنش های اخیر بین دو کشور دامن زده است. عربستان که با سقوط طالبان در افغانستان و سقوط صدام و روی کار آمدن دولت شیعی در عراق و قدرت گرفتن حزب الله در منطقه چنته قدرت ایران را قوی تر از خود دیده است تلاش مضاعفی را برای سقوط بشار اسد از دولت های همراه ایران در منطقه آغاز کرده است. این درحالیست که روابط ایران و سوریه رابطه‌ای محکم و شدید طی سال‌های بعد از انقلاب بوده است.

کارشناسان بین المللی براین باورند برای هر مرحله از آتش بس در سوریه، ایران و عربستان سعودی باید کنار هم نشسته و با یکدیگر مشورت کنند. مذاکرات دوجانبه میان ایران و عربستان سعودی، ضرورتی است که می تواند به آتش بس در سوریه منتهی شد. بنا به گفته این دسته از کارشناسان ایران و عربستان سعودی باید در مذاکراتی دو جانبه و همگرایی و تعامل با یکدیگر گامی در جهت نزدیک شدن به کاهش خشونت‌ها در سوریه و جلوگیری از شروع چهارمین زمستانی که طی آن میلیون‌ها سوری در چادر پناه می‌گیرند، بردارند. امری که می تواند به جنگ نیابتی در سوریه پایان دهد.

هاشمی و ظریف؛ پل ارتباطی تهران - ریاض
اما دعوت رسمی مقامات عربستان از ظریف برای سفر به این کشور در حالی روز گذشته رسانه ای شد، که طی روزهای اخیر خبر سفر آیت الله هاشمی به عربستان نیز از سوی رسانه های عرب زبان مطرح شده بود. چه آنکه به اذعان کارشناسان داخلی و خارجی آیت الله هاشمی چهره ای مناسب برای پل زدن بین ایران و عربستان و ترمیم روابط دو کشور است. رییس جمهور سابق ایران که از قضا در جهان عرب دارای محبوبیت زیادی است، در دیدار اخیر خود با سفیر عربستان در ایران خواستار آشتی و بهبود روابط دو کشور و بهره گیری از ظرفیت های دو کشور برای حل مشکلات منطقه ای از جمله سوریه شد.

در همین راستا روزنامه السفیر لبنان چند روز پیش ضمن اشاره به سفر احتمالی آیت الله هاشمی به عربستانمدعی شد که مقامات تهران و ریاض تماس ها و ملاقات هایی را بدور از نگاه رسانه ها دنبال می کنند که از جمله نتایج آن می تواند پایان دادن به ماجرای حمص در سوریه باشد.