دلواپسی از موفقیت دولت در مذاکرات هسته‌ای!

کیهان:جای قانون کجاست؟!

«جای قانون کجاست؟!»عنوان یادداشت میهمان روزنامه کیهان به قلم احمد شفیعی پور است که در آن می خوانید؛«اینترنت» و هر آنچه که از آن نشأت می گیرد، از قبیل پهنای باند، شبکه های اجتماعی و فیلترینگ گویی دغدغه جدی دولت را به خود اختصاص داده، چرا که بالاترین مقامات اجرایی کشور، از وزیران محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و ارتباطات گرفته تا شخص محترم رئیس جمهور، گاه و بیگاه، با مناسبت و بی مناسبت به «اینترنت» و متفرعات آن پرداخته و در مجامع عمومی و غیرعمومی از افزایش پهنای باند و پر و بال دادن به شبکه های اجتماعی و رفع فیلتر از این شبکه ها سخن گفته و از آنچه که «آزادی اینترنتی» می نامند، حمایت کرده اند.اینکه در شرایط نامساعد اقتصادی کشور و برخلاف مطالبات بارها اعلام شده مردم برای رفع مشکلات اقتصادی و معیشتی چرا موضوع شبکه های مجازی به صدر دغدغه های نمایندگان مردم در قوه مجریه صعود کرده است و اتخاذ و استمرار چنین رویکردی با چه انگیزه و اهدافی صورت می پذیرد موضوع این یادداشت نیست؛ آنچه که در ادامه می آید، توضیح مختصری ذیل همان فضا و نگاه مسئولین محترم قوه مجریه درباره اینترنت و شبکه های اجتماعی و فیلترینگ است.

1- مطابق قوانین لازم الاجرای کشور، مرجع نهایی و رسمی برای تصمیم گیری درباره فیلتر کردن تارنماهای اینترنتی، «کمیته تعیین مصادیق مجرمانه» است که مطابق قانون جرایم رایانه ای به رصد و فیلترینگ تارنماهای متخلف و مجرم مبادرت می نماید. وفق قانون، کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه، زیر نظر قوه قضائیه بوده که رئیس آن هم دادستان کل کشور است. لذا پرواضح است که به لحاظ قانونی، در نهایت قوه قضائیه صلاحیت تشخیص متخلفانه و یا مجرمانه بودن محتوای تارنماهای اینترنتی و آغاز تصمیم نسبت به آن را دارد. اصرار وزرای محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و ارتباطات و نیز ورود رئیس جمهور محترم به قضیه رفع فیلتر از شبکه های اجتماعی، تنها می تواند به عنوان یک پیشنهاد برای کمیته تعیین مصادیق مجرمانه در نظر گرفته شود و اگر غیر از این باشد، این اظهارنظرها و پیگیریها دخالت آشکار در امور مرتبط با قوه قضائیه و نقض صریح اصل 57 قانون اساسی است.

در ماده1 قانون جرایم رایانه ای هم آمده است: «هرکس به طور غیرمجاز به داده هایی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد». به تصریح این ماده، در شرایط فعلی که تارنمای فیس بوک با طی پروسه ای قانونی فیلتر شده است، استفاده وزرای محترم دولت از این شبکه فیلترشده، اقدامی مجرمانه بوده و تهییج مردم به استفاده از این شبکه های اجتماعی غیرقانونی نیز می تواند تحت عناوین حقوقی ای چون «معاونت در جرم» قابل پیگرد حقوقی باشد. نانوشته پیداست که نه وزرای محترم دولت که اینچنین واضح با عبور از فیلترینگ قانون را دور می زنند به دلیل این قانون شکنی مجازات خواهند شد و نه قصد راقم این سطور این است که مسئولین ارشد اجرایی کشور را محاکمه نماید - اگرچه این توضیح چیزی از وصف مجرمانه بودن این قبیل اقدامات نمی کاهد - اما حداقل نکته ای که باید به آن توجه داد و داشت این است که دولت محترم خود به عنوان مجری ارشد قانون، نبایستی به این وضوح اقدام به قانون شکنی نموده و مردم را هم به دور زدن قانون تشویق و تهییج کند، چرا که حداقل و بدیهی ترین مفسده اتخاذ چنین رویکردی، فرو ریختن قبح قانون شکنی در اذهان عمومی آن هم به دست دولتی است که با شعار قانونگرایی بر سر کار آمده و رئیس جمهور محترممان نیز بارها بر وجهه حقوقی خود تأکید داشته است.

2- واضح است که وزارت ارتباطات نمی خواهد یا حتی احتمالاً به لحاظ مالی نمی تواند - که البته این احتمال بعید می نماید - از سود سرشار حاصل از پیامک ها و مکالمات مردم بگذرد و گرنه تاکنون حامی فیلترینگ شبکه های ارتباطی ای چون وی چت نمی بود. نانوشته پیداست که با فعال و مرتب بودن و فراگیر شدن سرویس هایی چون وی چت، واتس آپ و وایبر، استفاده کنندگان از تلفن های همراه، به جای پرداختن هزینه به مخابرات، به طور رایگان از خدمات پیامکی و مکالمه ای این نرم افزارها استفاده می کنند. غالب شدن این رویه به معنای دست شستن وزارت ارتباطات از سود بسیار زیادی است که قطعاً مخالفت های این وزارتخانه را برای عادی سازی استفاده از این امکانات در پی دارد. اما، استفاده رایگان از شبکه های مورد اشاره، اگر تبعات زیانبار دیگری نداشت، صورت مسئله می توانست تغییر کند ولی مدیریت کنندگان بیرون این شبکه ها نیز بهره برداری تعریف شده خود را خواهند داشت که در بسیاری از موارد با مسائل اخلاقی، امنیتی و فرهنگی کشور مغایرت دارد.

از طرف دیگر، شرکت ارتباطات زیرساخت که متولی اولی گسترش پهنای باند در کشور است، با خرید پهنای پایین باند اینترنت از کشورهای خارجی، و به گفته یکی از اعضای شورای عالی فضای مجازی، فروش این پهنای باند تا سه برابر قیمت به شرکت های توزیع کننده اینترنت در داخل، سود عمده هنگفت را از این ماجرا می برد. نتیجه این وضعیت چنین می شود که شرکت ارتباطات زیرساخت سود شایانی را به خود اختصاص می دهد، شرکت های خارجی برای این سودبری و موج سواری بر اینترنت داخلی بسیار مشعوف هستند، اینترنت با پهنای باند پایین در اختیار مصرف کننده نهایی قرار می گیرد و البته رئیس جمهور محترم هم از پایین بودن پهنای باند اینترنت احساس نارضایتی می کنند!

3- اما آنچه از همه قابل توجه تر است، موضع گیری رئیس جمهورمحترممان است. ایشان در همایشی که شنبه برگزار شده است، گفته اند که «بنده به عنوان رئیس جمهور از شرایط پهنای باند اینترنت راضی نیستم». اگر دکتر روحانی واقعاً از وضعیت پهنای باند ناراضی هستند، به دستگاه های زیرمجموعه خود از جمله وزارت ارتباطات و شرکت ارتباطات زیرساخت دستور بدهند که از سود خود چشم پوشی نموده تا مردم از پهنای باند بالای اینترنت بهره مند گردند و شما هم از نگرانی به درآیید ! بنابراین، صورت واقعی مسئله با آنچه رئیس جمهور محترم کشورمان مطرح فرموده اند، تفاوت جدی دارد. چرا که از یک سو، اعلام نگرانی ایشان از کم بودن پهنای باند اینترنت به وزارت ارتباطات مربوط است که زیرمجموعه ریاست جمهوری است و از این روی، گلایه رئیس جمهور را باید انتقاد از دولت تلقی کرد. اما از سوی دیگر، تعیین مصادیق و حفظ مصالح عالیه مردم و نظام در این زمینه بر عهده کمیته تعیین مصادیق مجرمانه است که در حوزه مسئولیت قوه قضائیه قرار دارد و اظهارات ایشان چنانچه دستورالعمل تلقی شود، دخالت در امور قوای دیگر و مغایر با اصل 57 قانون اساسی است.

4- آنچه در خلال اغلب سخنرانی های مقامات دولتی درباره اینترنت و شبکه های اجتماعی، کرارا شنیده می شود و با قوت بر روی آن مانور می شود، لزوم گسترش آزادی بیان و شکستن انحصار اطلاع رسانی است! سخنانی که با چاشنی کردن کلماتی مثل محافظه کاری و انحصار طلبی و استبداد و... هیجان را در مخاطبان به اوج می رساند! و چنان وانمود می کنند که گویی در کشور تا پیش از این اساسا هیچ رسانه و خبری نبوده و مردم حتی درگوشی هم با هم صحبت نمی کردند! و اکنون و به ناگهان مردم با انفجار اطلاعات و جریان آزاد خبر مواجه شده اند! این ادعا آنقدر مضحک است که به یقین گویندگان آن هم در دل به آن می خندند! چرا که کسانی این سخنان را می گویند که دهان یک ملت را برای نقد و طرح سخن درباره بزرگترین رخداد سیاست خارجی کشور یعنی توافق ژنو بسته اند و حتی اجازه یک مناظره علمی در دانشگاه را نمی دهند! کسانی این ادعا را می کنند که با ساخت یک فیلم مستند - که تماما برگرفته از اسناد مکتوب و تصویری آ شکار و غیرمحرمانه است- برمی آشوبند و سخن از داغ و درفش و محاکمه می گویند! کسانی مدعی دلسوزی برای آزادی اطلاعات و جریان رسانه اند که منتقدان را بی سواد و بی شناسنامه می خوانند اخطار و هشدار و بستن سایت ها و روزنامه ها در ماه های نخست کاری این دولت گواه خوبی در صدق این سخنان است!

5- ادعای عدم اعتماد به جوانان در فضای مجازی و متهم نمودن نظام به جلوگیری از دسترسی آسان به اینترنت و اطلاعات در حالی مطرح می شود که به گواه آمار و ارقام معتبر، ضریب نفوذ اینترنت در کشور کم نبوده و از بسیاری از کشورها بیشتر است و نمی توان با این سخنان هیجانی، به مدیریت فرهنگی کشور پرداخت. بهتر است مقامات دولتی پاسخ بدهند که به غیر از چند سخنرانی همراه با عصبانیت در ایام فعالیتشان، کدام برنامه ریزی و حرکت فرهنگی را در راه اعتلای فرهنگ کشورمان در دستور کار قرار داده اند!؟ چه خوب است فهرستی چند سطری درباره این برنامه ها ارائه و صراحتا به مردم گفته شود، این دولت قصد دارد این چند گام را برای فرهنگ شما بردارد! آیا چنین فهرستی وجود دارد؟! آیا اساسا به جز اینترنت و فیس بوک چیز دیگری را هم جزو فرهنگ می دانید!؟ لطفا در فهرست احتمالی تان از دعوت از شاعران بدنام و بدسابقه، اجازه نشر آثار نویسندگان مرتد و توهین کننده به سیدالشهدا(ع)، بازگشایی انتشارات ضددین و ترویج اباحی گری و... هم نام ببرید تا مردم بفهمند که به جز اینترنت، کارهای فرهنگی دیگری هم در دست دارید!

دراین باره گفتنی زیاد است، از دغدغه مراجع و علما تا تعجب مردم در هنجارشکنی های این روزها! اما واقعیت آن است که هر چه سخنرانی ها هیجانی تر و عصبی تر می شود، ضعف برنامه ریزی و نفوذ خیانتکاران بیش از پیش آشکار می شود و فاصله دلسوزان و متدینین از متولیان برنامه های ضدفرهنگی بیشتر! و تازه اگر با همه وجود به بهانه جریان آزاد اطلاعات غرق در اینترنت و شبکه های اجتماعی بشوید، به دهکده ای پا گذاشته اید که کدخدایش آمریکاست! همان که با افتخار از متحدان نزدیکش جاسوسی می کند! و البته شاید برخی زندگی زیر سایه کدخدا را آرزو دارند!

جمهوری اسلامی:اقتصاد و رفع موانع توافق هسته ای

«اقتصاد و رفع موانع توافق هسته ای»عنوان سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی است که در آن می خوانید؛تفکیک دو مقوله اقتصاد و سیاست در دنیای امروز از جمله ناممکن ها است. این انفکاک ناپذیری غیرقابل انکار هم در حوزه داخلی و هم در عرصه بین المللی به وضوح مشهود است.

امروز بسیاری از مناسبات و اولویت های دیپلماتیک دولت ها در برقراری، گسترش یا حتی محدودسازی روابط با دیگر کشورها براساس راهبردهای اقتصادی و تجاری آنان تعیین می شود.

از سوی دیگر، سطح روابط و سرمایه گذاری های متقابل نیز تا حدود زیادی متأثر از ثبات یا تنش در روابط بین کشورها و یک منطقه است.
اهمیت و نقش این تأثیر و تأثر را می توان در تغییر شکل تاکتیک ها و روش هایی که دولت ها برای اعمال فشار بر یکدیگر از آنها استفاده می کنند مشاهده کرد. استفاده از ابزار تحریم های اقتصادی برای تحت فشار قرار دادن کشوری برای وادار ساختن آن به تن دادن به خواسته های کشور یا کشورهای دیگر، مصداق بارز این شیوه از نبردهای اقتصادی است.

اعمال تحریم های اقتصادی علیه کشور ما یا آنچه طی ماه های اخیر در جهان تنش های غرب و روسیه بر سر اوکراین شاهد آن هستیم، نمونه های بارزی از گسترش و افزایش دامنه جنگ های اقتصادی با اهداف سیاسی است.

نکته مهمی که در این باره باید به آن توجه داشت، تفاوت هایی است که نبردهای اقتصادی از نظر آثار و پیامدها برای طرف های درگیر به دنبال دارد؛ نبرد اقتصادی نیز مانند هر جنگ دیگری با پایان یافتن درگیری ها به پایان نمی رسد و آثار آن تا مدت ها بر پیکره اقتصاد، اجتماع و روحیات مردم کشورهای درگیر باقی می ماند و چه بسا برای مدت های مدید روابط ملت ها را تحت تأثیر قرار دهد.

نکته اساسی دیگر در مورد نبردهای اقتصادی، دامنه وسیع اثرگذاری آنها است. به عنوان مثال می توان به جنگ اقتصادی غرب علیه ایران اشاره کرد؛ اگرچه در جریان این نبرد، طرف اصلی کشور و مردم ایران بوده و هستند اما دامنه تأثیر آن، سایر کشورهای منطقه را نیز شامل می شود.

افزایش ریسک اعتباری کشورهای منطقه مانند عربستان تحت تأثیر تنش ها و درگیری های اقتصادی ایران با غرب، مصداق بارزی از این اثرگذاری است چنانکه طبق جدیدترین گزارش ها، ریسک اعتباری عربستان سعودی پس از گام نهادن ایران و 1+5 در مسیر توافق از سوی نهادهای رسمی محاسبه و اعلام ریسک اعتباری، کاهش یافته است. افت تبادلات و ضرر شدید تجار و فعالان اقتصادی دوبی در پی اعمال تحریم های بانکی و کشتیرانی علیه ایران از جمله مصادیق دیگر، گستره نبردهای اقتصادی است. بنابر آمارهای رسمی ارزش تبادلات دوبی و ایران در سال 2012 میلادی و در پی تشدید تحریم ها بیش از 31 درصد کاهش یافت و این یعنی موجی از رکود در صنایع مرتبط با تجارت در این شیخ نشین براین مبنا اصلاً دور از ذهن نیست که حصول یک توافق پایدار همه جانبه و مورد رضایت طرفین در ماجرای فناوری هسته ای ایران، نه تنها مورد علاقه کشورهای درگیر بلکه خواسته تمامی منطقه است.

برهمین اساس در برهه زمانی کنونی که مطابق پیش بینی ها، مذاکرات هسته ای در حساس ترین مرحله به دست اندازهایی برخورد کرده است، به نظر می رسد تلاش پیدا و پنهان اکثر قدرت ها و بازیگران منطقه ای، رفع این دست اندازها و هم افزایی برای حصول توافق است. آن گونه که از شواهد و قرائن پیداست، باور عمومی و پیش بینی های قابل اتکا بر این است که این مذاکرات پیش از موعد توافق اولیه یعنی 29 تیر ماه به نتیجه می رسد و طرف های مذاکره بر یک مخرج مشترک مورد رضایت، توافق می کنند. در این فضا باید فعالان سیاسی و اقتصادی داخلی هم این پیام را درک کنند که در آینده ای نه چندان دور شاهد از بین رفتن موانع تبادلات سرمایه و کالا و... از مجاری شفاف و قانونی خواهیم بود و دوره سوءاستفاده از تحریم ها به پایان می رسد. بنابر این نباید از سنگ اندازی های کاسبان تحریم ناامید شد بلکه باید منافع ملی را پیگیری کرد.

رسالت:آیا مذاکرات به نتیجه می رسد؟

«آیا مذاکرات به نتیجه می رسد؟»عنوان سرمقاله روزنامه رسالت به قلم محمد کاظم انبرلویی است که در آن می خوانید؛11سال است وارد یک گفتگوی تودر تو با غرب شده ایم. 11 سال پیش که هیچ مدیر کلی از دوایر وزارت خارجه کشورهای اروپایی حال آمدن به تهران را نداشت یک دفعه سه وزیرخارجه از سه قدرت برتر اروپایی به تهران آمدند و مذاکرات فشرده ای را با مقامات ایرانی در مورد محدود کردن یا بهتر بگوییم تعطیلی فعالیت های صلح آمیز هسته ای انجام دادند. از آن زمان تاکنون یک نمایشنامه مضحک با بازیگرانی مضحک تر در عرصه دیپلماسی خارجی غرب با ایران کلید خورد که هنوز تماشاچیان خاص خود را دارد. آن زمان ما وارد تکمیل شدن چرخه سوخت نشده بودیم.

غنی سازی 5/3 درصد، 5درصد و 20درصد را هم نداشتیم. برای اعتمادسازی کارهایی کردیم که در نوع خود بی سابقه بود اما طرف غربی اصلا توجهی به این اقدامات نداشت. علی رغم اینکه آمدند درب تاسیسات هسته ای ایران را پلمب کردند، به هیچ یک از وعده های خود عمل ننمودند و ایران را در کنار سه کشور، محور شرارت لقب دادند. دولت هشتم دید که کلاه گشادی سرش رفته است در آخرین روزها اعلام کرد آنان ما را فریب دادند و لزومی ندارد به توافقات پایبند باشیم. دانشمندان جوان ما شجاعانه پلمب تاسیسات هسته ای را شکستند و در مدت کوتاهی با غنی سازی 5/3 درصد و سپس 5درصد و در نهایت 20درصد وارد باشگاه هسته ای جهان شدیم.

غرب که دید از مذاکرات طرفی نمی بندد با آنکه هیچ گاه مذاکرات تعطیل نشد، دست به ترور دانشمندان هسته ای ایران زد و خداوند آن گونه رقم زده بود که برخی دانشمندان هسته ای ایران پاداش این خدمت بزرگ را که شهادت و فوز عظیم بود دریافت کنند. این شهادت ها چهره زشت و کثیف دشمنان ما را عریان تر نشان داد.همان وقت که پیشرفت های هسته ای ایران به سرعت ادامه داشت و مذاکرات هم پابه پای آن پیش می رفت،در سرمقاله های متعدد عرضه داشتیم که غرب بویژه آمریکا از مذاکرات به عنوان اهرمی برای زمان گرفتن استفاده می کنند و آنها می خواهند اول سرعت پیشرفت ها را کاهش دهند و سپس آن را متوقف کنند.

از سوی دیگر آنها به مذاکرات به عنوان راه حل برطرف کردن مناقشات نگاه نمی کنند چون روی محدود کردن قدرت موشکی ایران و نیز حقوق بشر به عنوان دو اهرم دیگر حساب باز کرده اند.

حتی گفته شد اگر گفتگوها پیرامون این دو هم به نتیجه برسد، ممکن است آنها مطالب دیگری عنوان کنند. از جمله اینکه حوزه های علمیه باید تعطیل شود و تدریس دروس علوم سیاسی در دانشگاهها در باب تبیین فلسفه سیاسی اسلام هم باید متوقف شود. چون اسلام فلسفه سیاسی غرب و لیبرالیسم را به حاشیه برده است و بزرگ ترین تهدید فکری برای غرب است. حال ببینیم ریشه این رفتار غرب با ایران اسلامی چیست؟

مسئله آنها فعالیت صلح آمیز هسته ای ما نیست چون ابله ترین سیاستمدار در جهان می داند که ما هرگز به سمت ساخت بمب نمی رویم. مسئله آنها حقوق بشر در ایران هم نیست چون خود آنها مرتکب جنایاتی در جهان و منطقه شده اند که نمی توانند به عنوان یک مدعی وارد این عرصه شوند.

مسئله آنها حتی موشک های دوربرد ایران نیست چون کسی که بر انبوهی از سلاح های کشتارجمعی تکیه زده است و هر روز گزینه نظامی را به رخ ملت ایران می کشد، نمی تواند به عنوان دادستان بین المللی، کیفرخواستی علیه ملت ایران بنویسد.

پس هدف آنها چیست و چه نقشه ای را دنبال می کنند؟
کشف هدف و نقشه آنها خیلی مشکل نیست، کافی است دیپلمات های ما هوشمندی نشان دهند و حوصله خواندن اخبار غیرمحرمانه و عادی را داشته باشند. آنها بارها گفته اند هدف در مرحله اول، «تغییر رفتار» ایران و در مرحله دوم، «تغییر ساختار» سیاسی است و این را در همه عرصه های جنگ سخت و نرم و دیپلماتیک دنبال می کنند.

منظور آنها از «اعتمادسازی» چیزی است که فرآیند تغییر رفتار و تغییر ساختار در نظام حکومتی ایران را طی کند.آنها در ایران دنبال دوستانی هستند که آنها را در این فرآیند کمک کنند. از منافقین و سلطنت طلب ها کاری ساخته نیست. از ردیف کردن هنرمندان و فیلسوفانی که به غرب پرستی عادت کرده اند و کاروان گوگوش تا سروش را مدیریت می کنند هنری برنمی آید. مارکسیست های آمریکایی دوران کهولت و پیری را می گذرانند. آنها دنبال جریانی در داخل هستند که اصل و نسب درست و درمانی داشته باشد تا با بزک کردن آنها ماموریت تغییر رفتار و ساختار را به درستی انجام دهد.

غرب شانس خود را در این فریبکاری در فتنه 88 در پدیداری جنبش سبز امتحان کرد. آنها انقلاب را می خواهند با جنبش سرکوب کنند.

این ماموریت، اول انقلاب به منافقین سپرده شده و لذا نام خود را جنبش مجاهدین خلق نهادند و یک زنباره فاسد و خود فروخته را مثل رجوی در راس آن گذاشتند و خون هزاران بی گناه را بر زمین ریختند.

دولت یازدهم با نقد سیاست خارجی دولت نهم و دهم اکنون دارد شانس خود را برای رفع تهدیدها و دفع تحریم ها آزمایش می کند. درست 6 ماه پیش توافقی در ژنو کردند و آن را فتح الفتوح نامیدند. مهم ترین قله این فتوحات هم پذیرش حق غنی سازی ایران از طرف 1+5 بود که بلافاصله آمریکایی ها اعلام کردند از این خبرها نیست و ما هیچ حقی را برای ایران به رسمیت نشناختیم. از آن زمان تاکنون 4دور گفتگو صورت گرفته است و قرار بود در دور چهارم که چهارشنبه گذشته صورت گرفت وارد نوشتن متن پیش نویس توافق جامع شوند.

اما متاسفانه - شاید هم خوشبختانه- اعلام شد مذاکرات هیچ نتیجه ای نداشته است. آقای سید عباس عراقچی در برنامه شنبه شب خود چند خبر مهم را به اطلاع ملت رساند؛

- اختلافات هنوز به قوت خود باقی است.
- هنوز آماده نوشتن متن نیستیم.
- دو طرف رازداری شدید را در مذاکرات دنبال می کنند.
- اختلاف نظر وجود دارد. در مورد هیچ کدام به تفاهم نرسیدیم.
- خطوط قرمز دو طرف در برخی موارد با هم تلاقی دارند.
- اگر به توافق نرسیم فاجعه ای رخ نمی دهد. علت آن را با جزئیات به مردم می گوییم.
- اگر توافق نشد در پایان شش ماه در مورد تمدید چاره اندیشی می کنیم.
- دور بعدی مذاکرات 26 تا 30 خرداد است.

در خصوص اظهارات آقای عراقچی مطالب زیر گفتنی است؛
1- توافق ژنو در سوم آذر و اندکی مانده به گزارش 100روزه رئیس جمهور به مردم حاصل شد. این توافق 6ماهه بوده است. اول خرداد موعد 6 ماه تمام می شود. هنوز در مورد تمدید مدت آن توافق تصمیمی گرفته نشده است. چطور آقایان توافق کرده اند دور بعدی مذاکرات 26 خرداد باشد؟البته گفته می شود تاریخ اجرای توافق از 30 دی ماه بوده و مبنای مدت محاسبه توافق شش ماه از همین تاریخ است.

2- گفته شده است که اختلافات هنوز به قوت خود باقی است و در مورد هیچ کدام به تفاهم نرسیدیم.اگر واقعا این طور است سخن گفتن از نگارش متن توافق جامع چه محلی از اعراب داشت؟ متن را موقعی می نویسند که همه اختلافات حقوقی دو طرف حل شده است. دقت روی استخدام کلمات برای ارائه مقاصد دو طرف انجام می گیرد. حال آنکه ما پس از 11 سال گفتگو همچنان در نقطه اول هستیم.

3-گفته شد دو طرف رازداری شدید را در مذاکرات دنبال می کنند. در حالی که یک طرف همچنان رازدار است اما طرف مقابل پس از هر گفتگو و پیش از هر مذاکره به اسرائیل می رود و سفره دلش را برای اشغالگران قدس باز می کند، از آنها دستور می گیرد و به مذاکرات برمی گردد. قبل از وین 4 هم همین اتفاق در عدم رازداری طرف مقابل افتاد. آیا وقت آن نرسیده است طرف ایرانی راز دلش را برای ملت بازگو کند و بگوید به آنها در این ادوار سخت مذاکرات چه گذشته است؟

4- شنیده شده است وزیرخارجه ما در مذاکرات، شجاعانه در برابر زیاده خواهی های آنها ایستاده است، حتی در مقابل آنان با فریاد و صدای بلند از حقوق ملت ایران دفاع کرده است. آیا ضرورت ندارد بخشی از این صداها را از زیر سقف گفتگو بیرون آورند و به دلواپسی ملت ایران در این دور از گفتگوها پایان دهند؟

5- ایران در این 6ماه به همه تعهدات خود عمل کرده است. طرف غربی به هیچ یک از تعهدات خود عمل نکرده است. مسئولیت خسارت و زیان های ناشی از عمل به تعهدات یک سویه را چه کسی می خواهد بپذیرد؟

آیا بهتر نبود رئیس جمهور در نقد دیپلماسی خارجی کشور در دولت های نهم و دهم قدری محتاطانه حرف می زد و دستاوردهای هسته ای را ارزان در مذاکرات از دست نمی داد ؟

6- بالاخره سئوال آخر اینکه؛ «آیا مذاکرات به نتیجه می رسد؟»
پاسخ این سئوال برای شمار زیادی از نخبگان و مردم ایران روشن است. آیا برای رئیس جمهور و تیم مذاکره کننده هنوز روشن نیست . ما در هزاره سوم میلادی زندگی می کنیم؟ هر دولت و هرملتی که به آمریکایی ها اعتماد کرد خسارت دید. رفتار کاخ سفید که تابعی از متغیر رفتار صهیونیست هاست هیچ گاه قابل پیش بینی نیست. این رفتار مشروعیت خود را از دست داده است. تنها ملت هایی که روی پای خود ایستادند توانستند به حیات خود ادامه دهند.
چون نمی شود به غرب و بویژه آمریکایی ها اعتماد کرد. لذا به نتایج هیچ مذاکره ای نباید خوشبین بود.

سیاست روز:دستیابی به توافق اصلا آسان نیست

«دستیابی به توافق اصلا آسان نیست»عنوان سرمقاله روزنامه سیاست روز به قلم سیاوش کاویانی است که در آن می خوانید؛شدیدترین و فلج کننده ترین تحریم های غرب علیه جمهوری اسلامی ایران در حوزه نظامی، دفاعی و فناوری صلح آمیز هسته ای انجام شده است. اما بیشترین پیشرفت های ایران در همین حوزه ها بوده است.

گمان آنها این بود که این تحریم ها باعث خواهد شد تا ایران به زانو درآید و تن به خواسته های آنها بدهد. اما آنگونه که غرب پیش بینی می کرد اتفاق نیفتاد.

ایران تجربه ۸ سال دفاع مقدس را در حالی سپری کرد که در آن زمان هم شدیدترین تحریم ها علیه ایران پیاده می شد. اما در همان زمان هم پیروزی با آن گستره حمایت از صدام برای ایران رقم خورد و پایانی ناخوشایند برای او داشت. پایانی تلخ و ناگوار که می توان گفت انتقام الهی از او گرفته شد.

شرایط دوران دفاع مقدس در ایران اسلامی به واقع نعمتی بود بس وسیع و بی پایان که می شد از آن بهره های مادی و معنوی بیشتری برد اما برخی سیاست ها باعث شد تا غفلت از آن دوران باعث شود تا نتوانیم حظ کامل از آن ببریم.
بگذریم که چه بر سر آن دوران و پس از آن آمد. اما هر چه بود طلیعه ای نورانی برای کشور بود که می توانست فرهنگی بی رغیب و بی نظیر باشد برای نسل های آینده تا بتوانند از آن بهره ببرند.

غیرت ایران و ایرانی با سازش و تن دادن به ذلت و خواری سازگاری ندارد و اگر کسانی هم پیدا می شوند که سعی دارند کرنش ایرانی را در مقابل زورگویی و زیاده خواهی های دشمن ببینند از سر ناتوانی و عجز و سرسپردگی آنهاست. قلیل هستند و اندک و البته راه به جایی نخواهند برد.

اکنون هم آزمونی برای ایران اسلامی رقم خورده است تا از این گردنه پر پیچ و خم و سنگلاخ عبور کند و با حفظ عزت و شرف ایرانی خود، ثابت کند که باز هم با اتکا به پیشینه درخشان ایران اسلامی خود ایستادگی خواهد کرد و هر آنچه که دسیسه و توطئه علیه اش چیده می شود، قرار نیست همچون برخی کشورها و مردمان تن به زیاده خواهی های دشمن بدهد.

موضوع فعالیت های هسته ای ایران بهانه ای شده است برای آمریکا و غرب تا فشار وارد کند. چند سالی است که این فشارها ادامه دارد. تحریم های گسترده و غیر قانونی و غیر انسانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران به همین خاطر است.دستیابی به یک توافق نهایی میان دو طرف که هر دو منتفع باشند با توجه به زیاده خواهی های آمریکا غیر قابل تصور می نماید. خوشبینی در جریان مذاکرات هسته ای غیر قابل تصور است. خوشبین نسبت به چه رفتاری؟ آیا می توان نسبت به دشمن خوشبین بود؟

تحولاتی که در دنیا در حال وقوع است نشان دهنده وقایعی است که خبر از اتفاقات مهم دارد. ایران اسلامی نقش مهمی در این اتفاقات دارد و خواهد داشت. این تحولات باعث خواهد شد تا جبهه دشمن جایگاه و پایگاه نداشته خود را هم هر چه بیشتر از دست بدهد به همین خاطر است که در پی مهار جمهوری اسلامی ایران برآمده است.

آمریکا، جریان گفت وگوهای هسته ای با ایران را راهی برای برون رفت از مشکلات عدیده ای می پندارد که اکنون به شدت گلوی آن را گرفته و می فشارد.

گزینه نظامی که همواره از روی میز بودن آن سخن می گوید بلوفی بیش نیست که اگر چنین نبود درنگی در آن نمی کرد. همانگونه که در برخی کشورهای دیگر اقدام نظامی راهکار او شد برای حل مشکلاتش که البته بغرنج تر هم شد.

آمریکا اکنون درگیر مسائلی همچون اوکراین، سوریه، افغانستان، پاکستان، عراق، ایران و حزب الله لبنان است. مسائل و مشکلات داخلی و اقتصادی که در آمریکا وجود دارد کتمان کردنی نیست. افول رئیس جمهوری که با شعار تغییر بر سر کار آمد اکنون در نظرسنجی هایی که منابع آمریکایی انجام داد ه اند به خوبی دیده می شود.

موضوع هسته ای ایران آنقدر هم پیچیده نیست که بخواهد وقت و انرژی زیادی را از دو طرف بگیرد. اتفاقاً بسیار ساده و سهل است. ایران بر اساس قوانین آژانس بین المللی انرژی اتمی فعالیت هسته ای دارد. فعالیت های هسته ای ایران هم بر اساس همان گزارش های دو پهلوی آژانس صلح آمیز بوده است.

بازرسان آژانس و دوربین های آنها ۲۴ ساعته این فعالیت ها را رصد می کنند. هیچ مدرک و سندی هم که نشان دهد ایران در پی ساخت سلاح هسته ای است وجود ندارد. به همین خاطر است که موضوع توانمندی های نظامی و دفاعی به ویژه توانمندی موشکی ایران را مطرح می کنند. در حالی که موضوع مذاکرات ایران و ۱+۵ تنها هسته ای است. این زیاده خواهی چیزی جز ایجاد مشکل و مانع بر سر توافق هسته ای نیست چون ایران انعطاف خود را بر سر موضوع هسته ای نشان داده است و بهانه از دست غرب گرفته شده و اکنون آنها به دنبال بهانه دیگری هستند.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور قدرتمند و تاثیر گذار در معادلات منطقه ای و بین المللی چیزی جز حقوق قانونی خود مطالبه نمی کند. اما آیا در این میان ایران از برخی مواضع و مطالبات قانونی خود کوتاه خواهد آمد یا این که آمریکا کمی نرمش نشان خواهد داد تا به یک توافق رسید؟

آمریکا اکنون در سوریه با یک شکست جدی روبرو شده است و عامل این شکست را هم ایران می داند. رویای سرنگونی دولت بشار اسد ظرف چند ماه، اکنون به ۳ سال درازا کشیده است. سوریه هم یکی از مسائلی است که آمریکایی ها در پی آن هستند تا بتوانند با فشارهایی که در مذاکرات هسته ای به ایران وارد می کنند، موضوع را به نفع خود با سرنگونی اسد پایان دهند. اما این خواسته هم شدنی نیست. رویارویی ایران و آمریکا در منطقه حتی از رویارویی آمریکا و روسیه بر سر اوکراین مهمتر و حساس تر است. کشورهای اسلامی منطقه اکنون تحت تأثیر جمهوری اسلامی ایران هستند و این موضوع برای آمریکا بسیار ناخوشایند و دردآور است.

به همین خاطر است که باید گفت این آمریکاست که باید در مقابل جمهوری اسلامی ایران به خاطر مواضع به حق و قانونی اش کوتاه بیاید و دست از زیاده خواهی های خود بردارد. تنها راه ممکن همین است. به همین خاطر است که علیرغم برخی خوشبینی ها که اعتقاد دارند دستیابی به توافق ممکن و آسان است، اصلا آسان نیست.

وطن امروز:آیا وین 4 یک نقطه عطف بود؟

«آیا وین 4 یک نقطه عطف بود؟»عنوان سرمقاله روزنامه وطن امروز به قلم مهدی محمدی است که در آن می خوانید؛ یکم- مسلما این تعبیر که مذاکرات وین 4 شکست خورده، اشتباه است. یک مذاکره دیپلماتیک، زمانی شکست خورده محسوب می شود که بر تداوم آن توافق نشود یا طرفین به این جمع بندی برسند که حتی در صورت تداوم هم قادر به توافق نخواهند بود. اکنون هیچ کدام از این دو اصل برقرار نیست. هم بر سر زمان مذاکرات بعدی در انتهای خرداد تفاهم شده- و من اعتقاد دارم مذاکره دوجانبه، محرمانه و اضطراری بیشتری هم در این میان انجام خواهد شد- و هم اینکه هر دو طرف گفته اند به رغم دشواری کار هنوز تصور می کنند احتمال رسیدن به توافق تا پایان تیرماه آینده وجود دارد. آنچه اتفاق افتاده این است که مذاکرات وین 4 به محقق شدن انتظاری که از آن وجود داشت یعنی آغاز نگارش متن توافق جامع منجر نشده است. سوال این است که اولا چرا این اتفاق رخ نداده و ثانیا حال که دو طرف دریافته اند نوشتن یک متن مورد توافق آنقدرها هم ساده نیست، در آینده باید منتظر چه چیزی بود؟

دوم- مذاکره کنندگان ایرانی برای نخستین بار درباره چرایی عدم پیشرفت در مذاکرات اندکی صریح بوده اند. محمدجواد ظریف در توئیتر خود نوشته مذاکرات پیشرفت نکرد چون طرف مقابل براساس توهماتش مذاکره می کند. عباس عراقچی هم در تلویزیون گفت: علت عدم پیشرفت مذاکرات زیاده خواهی آمریکا بوده است. همین که تیم ایرانی از رویه کلیشه ای ابراز اعتماد به طرف آمریکایی یا تلاش برای توجیه اقدامات خصمانه آن علیه ملت ایران دست برداشته، خود پیشرفت بزرگی است. اجازه بدهید به یاد بیاوریم از ابتدا هم هدفگذاری کلان مذاکرات از دید سیاستگذاران اصلی کشور همین بود که یا به یک توافق خوب برسیم یا اگر نشد، اصول تفکر مقاومتی و روحیه و رویه بی اعتمادی به آمریکا در جامعه ایرانی احیا شود و قدرت بگیرد. در واقع اگر به سمت هر کدام از این دو هدف حرکت کنیم، ایران برنده بازی خواهد بود. اکنون تیم مذاکره کننده ایرانی خود می گوید آمریکا متوهم و زیاده خواه است و تا وقتی که شیوه مذاکره خود را اصلاح نکند، پیشرفتی رخ نخواهد داد. ارسال این پیام به جامعه که آمریکا قابل اعتماد نیست از سوی ظریف و عراقچی (اگرچه آقای روحانی هنوز ساکت است) به عقیده من دارای ارزش راهبردی است و اگر به اندازه کافی صادقانه باشد- که ان شاءالله هست- خود به خود مسیر مذاکرات را اصلاح خواهد کرد.

سوم- اینکه مذاکرات در زمینه نگارش متن توافق جامع پیشرفت نکرده به عقیده من دارای دو دسته علت است: علت های راهبردی و علت های تکنیکی .

همه آنچه را که می توان «علت راهبردی عدم پیشرفت در مذاکرات وین 4» خواند، در چند جمله قابل خلاصه سازی است. مهم ترین علت این است که رفتار دولت آقای روحانی و شیوه مذاکره تیم فعلی بویژه در توافق ژنو و مجموعه آدرس های آشکار و پنهانی که در این مدت به غرب ارسال شده، جملگی حاوی این پیام بوده است که اصلی ترین و راهبردی ترین هدف برای دولت روحانی لغو تحریم هاست و از آنجا که روحانی و دولتش از این حیث خود را در اضطرار می بینند و آشکارا گفته اند که در صورت تداوم تحریم ها توان اداره اقتصاد کشور را ندارند، بنابراین طرف غربی تصور می کند اگر به اندازه کافی سرسخت باشد، می تواند هر امتیازی را از تیم ایرانی دریافت کند. در یک جمله آمریکایی ها تصور می کنند دولت روحانی آنچنان نیازمند توافق است که در نهایت هیچ توافقی را با این استدلال که یک توافق بد است، رد نخواهد کرد. به همین دلیل تصور می کنم منطقی است اگر انتظار داشته باشیم دورانی از عدم پیشرفت پی در پی در مذاکرات ایران و 1+5 آغاز شود. آمریکایی ها تلاش خواهند کرد با نشان دادن دورنمای تشدید تحریم ها در صورت عدم توافق با ایران، مقاومت دولت روحانی را در مقابل زیاده خواهی های خود درهم بشکنند.

پیش از این بارها گفته ایم (و هر بار هم البته در پاسخ ناسزایی جدید از آقای روحانی شنیده ایم) که یک توافق خوب با دشمنی همچون آمریکا، شکل نخواهد گرفتمگر اینکه این دشمن عمیقا درک کند محاسبات راهبردی ایران تابعی از شدت فشارها نیست و ایران سناریوهایی حاضر و آماده برای شرایط تشدید تحریم ها و عدم توافق دارد. هرگونه گره خوردگی بیش از حد مسائل اقتصادی به تحریم ها و تحریم ها به مذاکرات، تنها نتیجه ای که به بار می آورد این است که طرف مقابل را سرسخت تر، مطالبات آن را بیشتر و مابه ازاهای پیشنهادی اش را کمتر می کند. در واقع و به طور خلاصه، آقای رئیس جمهور باید بداند وضعیت فعلی مذاکرات محصول برآوردی است که آمریکا از محاسبات راهبردی دولت ایران دارد. به محض اینکه این برآورد تغییر کند- که قبل از انتخابات در حال تغییر بود- شیوه مذاکره آمریکا هم متحول خواهد شد. کافی است روحانی ثابت کند لغو یا عدم لغو تحریم ها برایش مهم نیست و عملا نشان بدهد توان اداره کشور حتی در صورت تشدید تحریم ها را هم دارد؛ آن وقت خواهد دید گشایش های فوری در مذاکرات رخ خواهد داد.

اما علت های تکنیکی هم کم اهمیت نیست. نخستین علت تکنیکی عدم پیشرفت در مذاکرات وین 4 این است که هر دوطرف فعلا موضع حداکثری خود را بیان کرده اند. این منطق مذاکراتی از این دست است که مذاکره با بیان مواضع حداکثری شروع می شود ولی هر دو طرف می داند جا برای چانه زدن وجود دارد و تازه پس از آن است که چانه زنی میلیمتری درباره جزء به جزء موارد آغاز می شود. بنابراین کاملا طبیعی است دور اول کمی تلخ و تند باشد ولی می توان انتظار داشت لااقل درباره آن دسته از مسائلی که دو طرف درباره نحوه حل آن اجمالا تفاهم دارند، نگارش متن توافق نهایی بزودی شروع شود اما دسته ای از مسائل وجود دارد که ظاهرا درباره آنها راه حلی که هم تهران آن را بپذیرد و هم واشنگتن هنوز به دست نیامده است. منطقی این است که تصور کنیم درباره این دسته از مسائل چانه زنی تا دقیقه آخر مذاکرات وین 6 ادامه خواهد داشت و اگر بنا باشد تفاهمی انجام شود این تفاهم در لحظه آخر اتفاق خواهد افتاد.

علت تکنیکی دوم این است که این مذاکرات اساسا بر پایه توافق ژنو انجام می شود که آشکارا یک توافق بد بوده است. توافق ژنو ایران را به مثابه یک استثنا در نظر می گیرد، حق غنی سازی برای ایران قائل نیست مگر آن مقدار که غربی ها بپذیرند و می گوید درباره هیچ چیز توافق نخواهد شد مگر اینکه درباره همه چیز توافق شده باشد. به عقیده من، تیم ایرانی باید صادقانه این موضوع را بپذیرد که اگر امروز مذاکرات درباره توافق جامع به مشکل برخورد کرده از جمله به این علت است که توافق ژنو پایه ای نیست که بتوان یک توافق خوب را بر آن استوار کرد. دوستان مذاکره کننده که امروز می گویند آمریکا متوهم و زیاده خواه است باید به یاد داشته باشند این همان آمریکایی است که توافق ژنو از دل مذاکرات محرمانه با آن بیرون آمد. من پیش از این گفته ام و تصور می کنم تیم مذاکره کننده دیر یا زود چاره ای جز پذیرش این امر نخواهد داشت که تنها راه و بهترین راه رسیدن به یک توافق خوب با 1+5 خلاص شدن از شر الزامات و محدودیت هایی است که توافق ژنو مقرر کرده است. اگر بناست با ایران به عنوان یک استثنا برخورد نشود، حقوق ایران به رسمیت شناخته شود و تکالیفش هم زیاده خواهانه و متوهمانه معین نشود، باید توافق نهایی را بر شالوده ای جدید جز توافق ژنو استوار کرد.

اکنون می توان درباره سومین علت تکنیکی عدم پیشرفت در مذاکرات بحث کرد. اگرچه منابع غربی در این دو روز سعی کرده اند بگویند اختلاف اصلی میان دو طرف درباره مساله «ظرفیت غنی سازی» است که ایران می تواند در طول گام نهایی حفظ کند ولی شواهد نشان می دهد موضوع عمیق تر از این است.

رسانه ها گزارش داده اند تیم ایرانی در مذاکرات وین 4 براساس 5 خط قرمز زیر مذاکره کرده است:
یکم- تحقیق و توسعه قابل مذاکره نیست.
دوم- همه تحریم ها باید در توافق نهایی به یکباره (و نه تدریجی) لغو شود.
سوم- درباره ظرفیت غنی سازی که ایران می تواند در گام نهایی حفظ کند، تنها نیاز ایران ملاک است نه چیز دیگر.
چهارم- ماهیت آب سنگین رآکتور اراک باید حفظ شود.
پنجم- در این مذاکرات مطلقا به مباحث دفاعی ایران ورود نخواهد شد.

درباره منطق این خطوط قرمز بزودی و در یادداشتی جداگانه بحث خواهیم کرد ولی اگر این گزارش ها درست باشد- که ظاهرا هست- می توان گفت تیم ایرانی اصول راهنمای یک توافق خوب را یافته است. به شرط اینکه الگوی مذاکراتی تیم ایرانی به نسبت توافق ژنو تغییر کند و به گونه ای باشد که غرب دریابد این اصول واقعی است نه تاکتیک چانه زنی و همچنین به شرط اینکه دولت و تیم مذاکره کننده از عواقب یک یا چند بار شکست مذاکرات هراسان نباشند، یک توافق خوب با آمریکایی که اساسا چاره ای جز توافق کردن ندارد، دور از دسترس نیست.

جوان:بن بست یا نقطه آغاز

«بن بست یا نقطه آغاز»عنوان سرمقاله روزنامه جوان به قلم عباس حاجی نجاری است که در آن می خوانید؛عدم حصول توافق در نشست وین 4 اگرچه ممکن است به بن بست روند مذاکرات هسته ای ایران با گروه 1+5 تعبیر شود و حتی در عرصه رسانه های داخلی با بایکوت خبری رسانه های مدعی حمایت از دولت مواجه شود اما واکنش منطقی و قابل انتظار تیم مذاکره کننده هسته ای در این مذاکرات را می توان مرحله جدیدی در روند تعامل دستگاه دیپلماسی کشور با گروه 1+5 و مهره شاخص آن گروه یعنی امریکا ارزیابی کرد.

عدم حصول توافق در نشست وین 4 اگرچه ممکن است به بن بست روند مذاکرات هسته ای ایران با گروه 1+5 تعبیر شود و حتی در عرصه رسانه های داخلی با بایکوت خبری رسانه های مدعی حمایت از دولت مواجه شود اما واکنش منطقی و قابل انتظار تیم مذاکره کننده هسته ای در این مذاکرات را می توان مرحله جدیدی در روند تعامل دستگاه دیپلماسی کشور با گروه 1+5 و مهره شاخص آن گروه یعنی امریکا ارزیابی کرد.

امریکایی ها از قبل این دور از مذاکرات را سخت ارزیابی کرده و مدعی شده بودند که تیم مذاکره کننده ایرانی باید در این نشست تصمیمات سختی بگیرد، چرا که مبتنی بر مراحل گذشته مذاکرات و دستاوردی که آنها از توافقنامه اولیه (آذر 92) داشتند، تصورشان این بود که این بار هم با فضاسازی های حاشیه ای قادر خواهند بود متن توافقنامه نهایی را در چارچوب منافع راهبردی خود تنظیم کنند اما به رغم انتظار آنها، تیم مذاکره کننده هسته ای مبتنی بر خطوط قرمز طراحی شده در مراجع تصمیم گیری نظام و البته به پشتوانه حمایت های رهبری و مردم توانست «دلاورانه» در این مرحله «دلواپسی های» منتقدین داخلی را پاس داشته و با پافشاری بر منافع ملی جمهوری اسلامی ایران سه اصل «عزت، حکمت و مصلحت» را در عمل تحقق بخشد.

در مورد چرایی ورود ایران و امریکا به عرصه مذاکرات هسته ای و اهداف هر یک پیش از این سخن گفته شده است اما در سطح کلان امریکایی ها برای توافقنامه سه دستاورد عمده را پیش بینی کرده بودند:

1- دستاورد حداقلی آنها، این بود که از این مسیر توجیهی برای القائات قبلی خود در مورد انحراف ایران از روند فعالیت های صلح آمیز هسته ای بیابند. در این زمینه اگرچه ایران بارها بر عدم انحراف فعالیت های هسته ای خود تأکید و حتی مقام معظم رهبری رفتن به سمت تولید بمب اتم را خلاف شرع دانسته بودند، اما ایران از روند مذاکرات برای اثبات سلامت فعالیت های گذشته هسته ای استفاده کرد و توانست توهم ایجاد شده در زمینه انحراف ایران از فعالیت های صلح آمیز هسته ای را در هم شکسته و تا همین مرحله به رغم سیاه نمایی های نظام سلطه، اعتماد منطقه ای و بین المللی را بازیابد.

2- دومین دستاورد مورد انتظار امریکایی ها از این مذاکرات مبتنی بر خط القایی گذشته که انتخابات یازدهم ایران نتیجه تحریم ها و فشار ها بود، در پی این بوده و هستند که این روند را به بستری برای تغییر رفتار و حتی تغییر ساختار جمهوری اسلامی ایران تبدیل کنند، به همین دلیل است که در آستانه سفر سوزان رایس و وندی شرمن به سرزمین های اشغالی در آستانه نشست وین 4، رایس در دیدار با نتانیاهو «بر تلاش باراک اوباما برای دستیابی به توافق با ایران تا پایان سال جاری، یعنی قبل از آنکه شرایط سیاسی داخلی ایران ، روند امور را عوض کند» تأکید کرده بود، در این زمینه اگرچه ناگفتنی های زیادی وجود دارد اما روند شتابناک برخی از رسانه های وابسته داخلی بر ضرورت تسلیم در برابر زیاده خواهی های دشمنان و غافلگیری و سکوت آنها نسبت به نتیجه مذاکرات از این همگرایی ها حکایت دارد و البته تردیدی نیست که ایستادگی تیم مذاکره کننده بر اصول و خطوط قرمز نظام این سناریوی مورد انتظار غربی ها را هم به محاق برد.

3- سومین دستاورد مورد انتظار امریکایی ها به روند تحولات منطقه ای و جهانی بازمی گردد. تحولات اخیر منطقه و ناکامی های امریکا در تنظیم تحولات بر اساس راهبرد های کلان امنیت ملی امریکا و در نقطه مقابل توفیقات ایران دراین عرصه، ایران را به بازیگری اصلی در تحولات منطقه تبدیل کرده است که نادیده گرفتن آن امکان پذیر نیست. به همین دلیل امریکایی ها با پیگیری این مذاکرات و تلاش برای تحمیل دیدگاه های خود در این توافقنامه درصدد ایجاد یک «قاعده» جدید در تعاملات منطقه ای بوده و بهره برداری طبیعی آنها هم از این روند القای تسلیم ایران بود. مبتنی بر آن رسیدن به یک ساز و کار جدید منطقه ای و تأمین امنیت رژیم صهیونیستی که ارکان آن بر تضعیف و از بین بردن توان دفاعی و مهار موقعیت منطقه ای ایران بود، دور از انتظار نبود که در این هدف نیز ناکام ماندند.

بر این اساس نشست وین 4 را نباید برای ایران بن بست تلقی کرد، چراکه مبتنی بر درس های گذشته و نقشه راه تیم مذاکره کننده که قالب خطوط قرمز بعضاً در رسانه ها به آن اشاره رفته است، تیم ایرانی با اتکا به حمایت مردم و رهبری نظام و پشتیبانی دستگاه های اجرایی و سیاستگذاری و البته تحمل نقد منتقدان دلسوز داخلی باید مسیر آینده را با درایت و ابتکار پیش برد که البته لازمه آن عمل مسئولان دستگاه های اجرایی به توصیه رهبری است. معظم له در جریان بازدید از نمایشگاه هوافضای سپاه، در هفته گذشته در این زمینه یادآور شدند: من همواره طرفدار ابتکار در سیاست خارجی و مذاکره بوده و هستم و توصیه همیشگی من به مسئولان این بوده که در سیاست خارجی و مبادلات بین المللی هر چه تلاش و ابتکار وجود دارد به کار بندند اما نباید نیازمندی های کشور و برخی مسائل همچون تحریم ها، به مذاکره گره زده شود.

مبتنی بر این مؤلفه ها و با توجه به نیاز امریکایی ها به رسیدن به یک توافق تا انتخابات میان دوره ای کنگره از تیم هسته ای ایران انتظار می رود این روند را مبتنی بر تاکتیک نرمش قهرمانانه، هوشمندانه تا تحقق اهداف راهبردی نظام دنبال کند.

حمایت:اهداف پنهانی یک رزمایش

«اهداف پنهانی یک رزمایش»عنوان یادداشت روز روزنامه حمایت است که در آن می خوانید؛مانور مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی از دیروز شروع شده است. این مانور در حالی برگزار می شود که آمریکا سالانه بیش از 3 میلیارد دلار از بودجه خود را به کمک های تسلیحاتی و مالی از این رژیم اختصاص می دهد. هر چند که آمریکا و صهیونیست ها با برگزاری این رزمایش برآنند تا همگرایی و توان نظامی خود را به رخ دیگران بکشند اما بررسی ریشه ای تحولات نکات دیگری را نیز آشکار می سازد. آمریکایی ها در ماه های اخیر تسلیحات نظامی جدیدی از جمله جنگنده ها و سیستم موشکی موسوم به گنبد آهنین را به صهیونیست ها داده اند. بخشی از این رزمایش را ارزیابی کارآیی و نقاط ضعف این تسلیحات تشکیل می دهد به ویژه اینکه پاسخ های موشکی مقاومت غزه به تجاوزات صهیونیست ها در هفته های پیش ناکارآمدی گنبد آهنین را آشکارتر ساخته است.

نکته مهم آنکه رژیم صهیونیستی در درون با چالش های بسیار سیاسی و اقتصادی مواجه است چنانکه برخی منابع از تشدید اعتراض های اجتماعی و حتی احتمال سرنگونی کابینه بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، خبر داده اند. بر این اساس برگزاری رزمایش مشترک آمریکا با این رژیم نوعی رفتار تبلیغاتی مبنی بر نمایش توانایی دیپلماتیک نتانیاهو برای تقویت روابط آمریکا است که می تواند بر تقویت موقعیت داخلی نتانیاهو تأثیرگذار باشد. مسئله دیگر در قبال این رزمایش را اوضاع جاری در منطقه تشکیل می دهد. کارنامه منطقه نشان می دهد که آمریکا و صهیونیست ها در رسیدن به اهداف خود دستاورد چندانی نداشته اند به گونه ای که در عرصه مقابله با مقاومت شکست های سنگینی را متحمل شده اند. تحولات سوریه و لبنان نمود عینی این شکست ها هستند.

در این شرایط آمریکا و صهیونیست ها با برگزاری رزمایش مشترک نظامی از یک سو برآنند تا بر این شکست ها سرپوش بگذارند و به زعم خود توانایی نظامی شان را نمایش دهند. آنها چنان وانمود می کنند که هر زمان اراده کنند توان اقدام نظامی را دارند حال آنکه تحولات سوریه نشان داد که آمریکا و مهره های منطقه ای اش توان هیچ اقدام نظامی علیه مقاومت را ندارند و ادعاهای آنها بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد. از سوی دیگر آنها با نمایش توان نظامی خود طرح احیای روحیه شکست خورده گروه های تروریستی برای ادامه جنگ افروزی و کشتار در سوریه را پیگیری می کنند؛ گروه هایی که در برابر ارتش سوریه ناکام مانده اند و در حال تسلیم شدن هستند.

آمریکا و صهیونیست ها با تقویت حمایت های مالی و تسلیحاتی به دنبال ادامه این روند و نگاه داشتن تروریست ها در میدان جنگ هستند تا از رسوایی شکست سنگین تر در سوریه جلوگیری نمایند.

به هر تقدیر می توان گفت که رزمایش مشترک آمریکا و صهیونیست ها نه نشانه قدرت آنها بلکه بیشتر برگرفته از چالش های درونی و منطقه ای آنان است که با ایجاد فضای تبلیغاتی و رسانه ای به دنبال پنهان سازی آنها هستند.

آفرینش:مردم را الگوی خود قرار دهید

«مردم را الگوی خود قرار دهید»عنوان سرمقاله روزنامه آفرینش به قلم حمیدرضا عسگری است که در آن می خوانید؛انگار که دراین کشور از دیرباز تا کنون دیواری کوتاه تر از دیوار مردم پیدا نشده تا هرکسی از دوست و دشمن، اجنبی و خودی، از آن بالا بروند و خواسته های خود را فریاد بزنند.

آنها که حامی دولتند خود را خدتمگزار ملت می دانند، آنها که منتقد دولتند فریاد برباد رفتن حقوق ملت را بلند می کنند و دشمنان خارجی نیز به دنبال حقوق تضییع شده ملت توسط حکومت هستند!!.

واقعا جای سوال است؛ ملتی که این همه هوادار و حامی داخلی و خارجی دارد چرا همیشه در دوره های مختلف تاریخ مورد ظلم بوده و دود تمام کشمکش های داخلی و خارجی اشکشان را درآورده است؟!. چرا با این همه دلواپس که هر روز برسر مسئله ای چماق های زبانشان برسریک دیگر فرود می آید، دردی از سیل گرفتاری های مردم حل نمی شود؟!.

اگرامروز سیاسیون برسر مسئله هسته ای به جان هم افتاده اند و روند کنونی مذاکرات را برباد رفتن دستاورد های هسته ای می پندارند و دلواپس حقوق ملت هستند، و یا عده ای دیگر از آن به عنوان دستاورد قرن یاد می کنند، باید درنظر داشته باشند که فشارتحریم ها فقط بردوش مردم بوده و بس!.

اگر امروز هدفمندی یارانه ها دست مایه ای برای حمله به دولت تبدیل شده و یا به زعم مسولان اجرایی با شیب ملایم و در راستای بهبود وضع اقتصادی انجام گرفته است، نباید فراموش کرد که تحمل تورم و گرانی آن با شیب های نا ملایم درطی این چند سال تا کنون فقط برعهده مردم بوده و بس!

اگر امروز دشمنان خارجی نتوانسته اند تعرضی به این آب و خاک داشته باشند و دخالت هایشان در امورات کشور موثر نبوده، فقط به یمن حضور همیشگی این مردم در صحنه های مختلف سیاسی و اجتماعی بوده وبس!

مشکل اینجاست که همیشه گروه های داخلی و خارجی ابتدا منافع خود را درنظر می گیرند و دراین راه اگر توانستند با استفاده از ابزار ملت و بهانه قرار دادن آنها به نتیجه برسند، شاید برای فریب افکارعمومی(فریب خود!) اقداماتی تظاهری را انجام دهند. اما اگر به این مقصود نرسند، حاضرند با هیاهوی خود تمام نظم جامعه درعرصه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را زیر و رو، و برچهره تمام مخالفان خود چنگ اندازی کنند تا به آنچه ازدست داده اند و یا به دنبال آن هستند برسند.

متاسفانه این رویه غلط همواره مورد استفاده قرار گرفته و به یک فرهنگ ناشایست مبدل شده و مختص به حزب و گروه خاصی نیست، چون در تمام جناح ها افراط گرایان حضور دارند و درپی منافع خود هستند.

اما اینکه چرا به آنها فرصت ارز اندام داده می شود، توقعی است که ازسوی جامعه مطرح است. بالاخره هرجناح و گرایش سیاسی برای خود رهبرو زعمایی دارند، انتظار می رود تا عقلای آنها عنان این تندروی ها را بگیرند و بیش از این هزینه به دوش ملت و کشور اضافه نکنند.

اما سخن آخر اینکه سیاسیون ازهر حزب و گروه و جناح توجه داشته باشند که امروز شرایط کشوربه لحاظ مذاکرات هسته ای بسیار حساس است و برخلاف شما، مردم کشور این حساسیت را تشخیص داده اند و به این درک رسیده اند که باید با تحمل فشارهای خارجی این فرصت را به تیم مذاکره کننده بدهند تا گشایشی درفضای سیاسی و اقتصادی کشور حاصل شود.

اما بازهم برخلاف شما سیاسیون، مردم متوجه این موضوع هستند که براساس نیازهای کشور و با توجه به کارایی خدمتگزاران نظام باید آنها را انتخاب و درموردشان تصمیم گیری کرد و الویت را به حفظ و توسعه منافع ملی داد، نه منفعت گروهی و حزبی!.

پس بهتر است بی جهت وجهه و آبروی خود را نزد افکارعمومی خدشه دار نکنید و خواسته یا ناخواسته برای رسیدن به اهدافتان، مردم را درتنگناهای سیاسی و اقتصادی قرار ندهید.

شرق:توافق جامع در چند جلسه؟

«توافق جامع در چند جلسه؟»عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم غلامعلی خوش رو است که در آن می خوانید؛توافقی که بین ایران و کشورهای «1+5» موسوم به ژنو انجام شد، گام بلندی در جهت حل و فصل موضوع هسته ای ایران بود که به ناحق به موضوع مهم سیاسی و امنیتی تبدیل شد. ایران پس از انتخاب دکتر حسن روحانی به ریاست جمهوری، نشان داد که می خواهد سیاست تعامل با جهان را در پیش بگیرد و تلاش کرد تا به دنیا نشان دهد دنبال حل و فصل مسایل مربوط به منطقه و موضوعاتی که در مورد ایران مطرح شده، است. یکی از موارد هم این بود که دولت نشان داد آماده است اگر نگرانی در مورد برنامه هسته ای ایران وجود دارد، رفع کند؛ البته با محترم شمردن حق ایران به عنوان یک عضو ان پی تی و بهره مندی کامل ایران از حقوقی که عضویت در این معاهده بین المللی برایش ایجاد کرده است.

در این چارچوب مذاکرات هسته ای در دولت یازدهم آغاز شد و به توافق موقتی رسیدند و اکنون در مرحله دوم مذاکرات و تلاش برای رسیدن به برنامه جامع قرار داریم تا ایران به عضوی مانند دیگر اعضای ان پی تی تبدیل شده و تحریم ها و فشارها علیه برنامه هسته ای اش هم لغو شود.

البته این فرآیند بسیار سخت است و اعضای گروه مذاکره کننده در بخش حقوقی، سیاسی و فنی، حداکثر تلاش برای تحقق حداکثر منافع کشور را به کار گرفته اند.

طبیعتا از آنچه در جلسه آخر مذاکرات در وین رخ داده، اطلاعات زیادی منتشر نشده است، اما گفته شد برنامه این بوده که نگارش توافق جامع آغاز شود. در این شرایط قبل از نگارش متن، بحث های کلی انجام می شود تا نظرات دوطرف مذاکره روشن باشد و سعی می شود تا نظرات دوطرف به هم نزدیک شود. مشخص است که بین ایران و کشورهای «1+5» موارد اختلاف زیاد است و نظرات در مورد این موضوعات هم متفاوت است. با توجه به طولانی شدن مذاکرات در سال های گذشته و موضوعاتی که مطرح بوده، مشخص است که نمی توان انتظار داشت این مذاکرات در چند جلسه به نتیجه برسد بلکه باید صبوری و متانت به خرج داد و منافع ملی کشور را لحاظ کرد تا به توافقی جامع برسیم.

البته باید یادآوری کنم موضوع مذاکرات هم بسیار پیچیده است، اگر بخواهم به ابعاد مختلف آن اشاره کنم، باید بگویم که از یک سو مساله تحریم ها قرار دارد که به نظر ما به ناحق علیه ایران وضع شده و ابعاد مختلفی دارد. تحریم های شورای امنیت تحت فصل هفت منشور سازمان ملل، تحریم های آمریکا و تحریم های یک جانبه کنگره این کشور که هر شرکتی که با ایران معامله داشته باشد را تحریم می کنند، این یک عمل ناعادلانه و نقض مقررات بین المللی است. موضوع دیگری که مذاکرات را پیچیده و سخت می کند این است که چطور باید تحریم ها رفع شود.

رفع تحریم های کنگره و شورای امنیت روال طولانی دارد که اگر سازوکار آن در توافق نهایی دیده نشود، ممکن است برای حل و فصل آن با مشکل مواجه شویم. از دید ایران، مساله روشن است. اگر طرف غربی دنبال این است که ایران در موضوع هسته ای خود شفافیت بیشتری به خرج دهد، ایران در این مورد مشکلی ندارد اما اگر آنها دنبال مطرح کردن موضوعاتی مانند «برچیدن» فعالیت هسته ای ایران باشند، این خواسته غلط و ضد «ان پی تی» است. ایران برای اثبات صلح آمیز بودن فعالیت هسته ای خود، هیچ مشکلی ندارد، از یک سو فتوای «حرام» شمردن ساخت و نگهداری بمب را دارد که خود گویای این مطلب است. اما اگر آنها می خواهند که برنامه هسته ای ایران، به تدریج حذف شود در عین حال تحریم ها هم ادامه پیدا کند، ظلم مضاعف است.

از سوی دیگر کشورهای «1+5» در جلسات مختلف مذاکرات، موضوعات جدیدی را به عنوان موضوع مذاکره پیش می کشند، در حالی که مذاکره کنندگان ایرانی از ابتدا که وارد مذاکره شدند، چارچوب مذاکراتی خود را اعلام کردند؛ شفافیت در مورد صلح آمیز بودن برنامه هسته ای و رفع نگرانی در مورد این برنامه و مبتنی بر قواعد بین المللی بودن آن. مذاکره کنندگان ایرانی با حسن نیت وارد مذاکره شدند تا با وجود سختی ها و فشارهای داخلی و خارجی نشان بدهند که نمایندگانِ ملتی صلح جو هستند که به حق و حقوق خود پایبند است، مشروط به اینکه دیگران هم حق و حقوقش را پایمال نکنند.

اما اینکه طرف غربی هر موضوع بی ربطی را پیدا کند و به برنامه هسته ای ایران وصل کند، موجب طولانی شدن مذاکرات و سخت تر کردن شرایط می شود و نشانه عدم صداقت آنهاست. طرف غربی باید بداند که ایران با حسن نیت وارد مذاکره شده و در مقابل آنها باید مطابق چارچوب های بین المللی و متمرکز بر مساله هسته ای مذاکره کنند.

مردم سالاری:لواپسی از موفقیت دولت در مذاکرات هسته ای!

«لواپسی از موفقیت دولت در مذاکرات هسته ای!»عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم مرتضی مبلغ است که در آن می خوانید؛اخیرا هرچه دولت یازدهم تلاش بیشتری برای حل مشکلات کشور و تحقق وعده های خود انجام می دهد، تحرکات مخالفان هم برای به حاشیه کشاندن دولت بیشتر می شود. این عده درست می گویند که دلواپس هستند اما آنها در نوع و موضوع دلواپسی خود مغالطه می کنند. آنها دلواپس این هستند که دولت در مذاکرات هسته ای موفق شود و گشایشی در روابط خارجی کشور ایجاد شود و آنها در مقابل این پرسش بزرگ افکار عمومی قرار گیرند که آنها در هشت سال گذشته باتوجه به آن همه اختیارات، امکانات و پشتیبانی که داشتند چرا مشکلات کشور را نه تنها حل نکردند بلکه معضلات کشور را تشدید کردند؟ در واقع آنها برای اینکه ناکارآمدی شان در این هشت سال برای مردم روشن نشود، به تخریب دولت روی آورده اند.

آنها پس از برگزاری همایش دلواپسیم پیشنهاد داده اند که مناظره ای به صورت غیرعلنی در مجلس شورای اسلامی بین تیم مذاکره کننده جلیلی و ظریف برگزار شود.در حالیکه مسوولان سیاست خارجی کشور برطبق وظایف خود در حال پیشبرد پرونده هسته ای کشور هستند، پیشنهاد بی ربط برگزاری مناظره را مطرح می کنند. برگزاری مناظره در جای خود بسیار خوب و راهی برای حل مشکلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه مناسب است اما چنین پیشنهادی در مقطعی که مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 در حال انجام است، در واقع به انحراف کشاندن اصل مناظره است.

البته طبق گفته رییس جمهور منافع عده ای با رفع تدریجی تحریم ها به خطر افتاده است بنابراین این عده به تخریب دولت روی آورده اند و دلواپس منافع شخصی خود هستند. این نکته را باید در نظر گرفت که رهبری به مسوولان سیاست خارجی کشور اجازه مذاکرات هسته ای را داده اند و در واقع مذاکرات نیز با نظر ایشان در حال انجام است اما مخالفان دولت که ادعای پیروی از ولایت را نیز دارند، بدون توجه به نظرات رهبری به تخریب و تضعیف تیم مذاکره کننده هسته ای روی آورده اند. در واقع می توان گفت که تناقضات زیادی در گفتار و کردار این افراد وجود دارد و اگر حرف و عمل این ها یکسان بود کشور دچار این مشکلات عدیده نمی شد.این افراد برخلاف شعارهای خود به دنبال دستیابی به منافع شخصی خود هستند و سوابق بی قانونی آنها از حد گذشته است و اگر سری به دیوان محاسبات و سازمان بازرسی زده شود، میزان بی قانونی آنها مشخص می شود. در این بین دولت باید راه خود را با درایت ادامه دهد و تحت تاثیر جریان های مخرب قرار نگیرد و واکنشی نشان ندهد.در عین حال دولت باید برای مردم روشن کند که این تحرکات از چه ماهیتی برخوردار است و پشت صحنه این اقدامات چه کسانی و با چه اهدافی هستند.

البته رییس جمهور از فرهیختگان و دانشگاهیان نیز استمداد طلبیده است اما باید به این نکته اشاره کرد که برای جذب همکاری دانشگاهیان باید رابطه ای دوسویه بین دولت و دانشگاه ایجاد شود.در واقع دولت و نخبگان و دانشگاهیان باید به صورت متقابل به یکدیگر یاری برسانند.از یک سو دولت باید مشکلات و موانع پیش روی دانشگاهیان را از بین ببرد و با کسانی که در راه فعالیت دانشگاه مشکل ایجاد کرده اند برخورد کند و با تمام قوا به دفاع از دانشگاه برخیزد و از سوی دیگر دانشگاه هم در کنار دولت قرار گیرد تا با همکاری یکدیگر، مشکلات کشور به تدریج حل شود و کشور در مسیر پیشرفت گام بردارد.

ابتکار:چرایی انباشت معوقات بانکی

«چرایی انباشت معوقات بانکی»عنوان سرمقاله روزنامه ابتکار به قلم هادی وکیلی است که در آن می خوانید؛مطابق گفت معاون اول رئیس جمهور هم اکنون معوقات بانکی به رکورد هشتاد هزار میلیارد تومان رسیده است. با نگاهی به گذشته متوجه می شویم که این اعداد همواره سیر صعودی و پلکانی داشته و هشدار و انذار هم هیچگاه از سرعت نجومی معوقات نکاسته است. هیچ تضمینی وجود ندارد که این رقم شش ماه دیگر به مرز صد هزار میلیارد تومان نرسد.هر جا که موج خبری ضرورت مبارزه با مفاسد اقتصادی به راه می افتد، به ناگاه آمارمعوقات بانکی خودنمایی می کند و مسئولان مختلف از عزم جدی خود در برخورد با پدیده معوقات بانکی سخن می گویند. ولی گذر زمان نشان می دهد که سرعت معوقات همچنان تندتر و تندتر می شود و رقم معوقات هر روز درشت و درشت تر می گردد. حالا سؤال این است که چرا کسی توان متوقف کردن این قطار را ندارد. با این آمار معلوم شده است که حجم معوقات (یک ششم) کل تسهیلات نظام بانکی کشور را در بر گرفته است. به عبارتی یک ششم تسهیلات بانکی نصیب تعدادی معدود شده است و عملاً هم قابل برگشت نیست و به اصطلاح، به فایل معوقات بانکی اضافه گردیده است.

جالب است که همان تعداد اندک پرونده های مفاسد اقتصادی که تاکنون تشکیل شده و تعداد انگشت شماری تحت این عنوان بازداشت شده اند، بدهی های بانکی آن ها پاشنه آشیل مفاسدشان می باشد. حال باید پرسید چرا این پرونده هر روز قطورترمی شود و صندوق بانک ها هر روز خالی تر و جیب عده ای با پول مردم هر روز پرتر می گردد؟ آیا ثروت بانکها برای بدهکاران، قدرتی فراتر از قدرت دولت ساخته است و کسی قادر به مهار بدهکاران نیست و یا مسئله در جایی دیگر است برای پاسخ به این پرسش توجه به نکات زیر لازم است:

1- بی شک حجم تسهیلات پرداخت شده از عهده یک بانک خارج است. کسانی که مشمول لطف تسهیلات سنگین می شوند، دارای قدرت لابی فراتراز نظام مالی کشور هستند. اگر این امکان وجود داشت که راه های دسترسی بدهکاران دانه درشت به تسهیلات سنگین بررسی شود، آنگاه نوع ارتباط و دست های حامی پشت پرده روشن می شد و زنجیری از عوامل که در نظام مالی و حتی دستگاه های نظارتی حضور دارند قابل کشف بود.

2-حجم مهمی از معوقات کنونی نه به دلیل توزیع تسهیلات بین شرکت ها و اشخاص جدید است، بلکه انباشت تسهیلات بر روی تسهیلات قبلی برای بدهکاران پیشین می باشد. به تعبیری بدهکاران نه فقط تحت فشار جهت بازگرداندن معوقات نیستند، که مشمول لطف جدید در اعطای تسهیلات جدید نیز شده اند. برخی از تسهیلات به بهانه خارج ردن شرکت و کارخانه از رکود صورت می گیرد، ولی بخش مهم و سریالی تسهیلات جدید به دلیل آشنایی بدهکاران با راهکارهای برخورداری از تسهیلات جدید و تسلط شان بر روش های سوءاستفاده است.

3- اصولاً وضعیت اقتصاد کشور به سمتی رفته، که گرفتن تسهیلات و پس ندادن آن به یک فرمول سرمایه گذاری آسان تبدیل شده است. وقتی نرخ تورم بالاتر از نرخ سود تسهیلات باشد، گرفتن تسهیلات و سرمایه گذاری کردن در هر بخشی ارزش افزوده بسیار بالایی برای سرمایه گذار، دارد.

4- راهکار مهار غارت منابع مالی مردم توسط عده ای معدود، شعار دادن وخط و نشان کشیدن نیست. اگر عزمی وجود داشته باشد و منافع مشترک در بین نباشد می توان جلوی این وضع هولناک را گرفت. آیا نمی توان مشتریان بانک ها را طبقه بندی کرد و بدهکاران درشت را در لیست سیاه قرار داد. آیا نمی توان نامشان را در سیستم مالی کشور ثبت کرد، تا امکان گرفتن تسهیلات و خدمات جدید برایشان ممنوع شود؟ آیا نمی توان اختیار تسهیلات را سطح بندی کرد و سطحی از تسهیلات را فقط دراختیار شورای پول و اعتبار قرارداد و احراز صلاحیت گیرندگان تسهیلات در سطوح بالا را بر عهده کمیته ای متشکل از نمایندگان دستگاه های مختلف قرارداد؟ آیا نباید ارائه تسهیلات جدید را منوط به تسویه تسهیلات قبلی کرد و اجازه انباشتگی معوقات را نداد؟ آیا نمی توان سود تسهیلات را برای بدهکاران و کسانی که معوقات دارند، پلکانی کرد به گونه ای که نرخ سود تسهیلات معوق شده افزون بر نرخ تورم گردد و انگیزه استنکاف بدهکاران را کاهش دهد. و هزار پرسش دیگر که پیش روی مسئولان است، ولی هیچکدام پاسخ درخوری نمی یابند. غول معوقات همچنان بر نظام مالی و بانکی کشور سایه انداخته و توده مردم در حسرت گرفتن وام های خرد و رفع نیازهای اولیه، چشم انتظار پاسخ مسولانند.

مردم انتظار دارند بخشی از پرونده های بدهکاران بانکی در اختیار رسانه ها قرار گیرد تا چگونگی دستیابی آنان به مبالغ نجومی روشن شود؛ شاید از این طریق قدمی در جهت شفاف سازی نظام مالی برداشته شود.

دنیای اقتصاد:تبعات بازی با سود بانکی

«تبعات بازی با سود بانکی»عنوان سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد به قلم دکتر پویا جبل عاملی است که در آن می خوانید؛بلایندر از بزرگان حوزه پولی، در یکی از مقالاتش می گوید: رابطه بانک مرکزی با بازار پول نباید مانند بچه ای باشد که به دنبال مادرش روان است. نهاد پولی باید بر بازار پول اثرگذارد و نرخ های بهره را به سوی مطلوب کشد تا بتواند هدف ثبات قیمتی را جامه عمل بپوشاند. شاید تصور شود که چنین هدایتی از سوی بانک مرکزی به معنای نقض مکانیسم بازار است؛ اما پاسخ این است که با خلق بانک مرکزی، دیگر معنای بازار آزاد پولی به شکل قدیمی خویش نیست و برای این نهاد در همه کشورها ابزاری تعریف شده که قدرت اثرگذاری بر نرخ بهره بازار را داشته باشد.

بنابراین از همان آغاز تشکیل بانک مرکزی، دیگر بازار آزاد پولی به معنای کلاسیک آن از بین رفته و تنها مساله ای که نهاد پولی برای حفظ مکانیسم بازار باید مراعات کند، آن است که مانند دیگر بازیگران و با استفاده از مکانیسم قیمتی، در بازار بازی کند و دستور قیمتی ندهد و نخواهد با بخشنامه کف و سقف تعیین کند.

از این رو، پیرو نبودن بانک مرکزی و اثرگذاری بر سطوح تعادل قیمتی بر اساس مکانیسم بازار پول، پایه اصلی است که بانک مرکزی بر مبنای آن شکل یافته است. بدون این پایه، بانک مرکزی فاقد ابزار کافی برای رسیدن به هدف ثبات قیمتی در اقتصاد کلان است.

در حالی که با تدبیر بانک مرکزی و با دادن علامت های مختلف به سیستم بانکی در پیش از سال جاری، نرخ سود بانکی به سویی رفت که با سیاست های پولی در شرایط تورمی سازگار بود، فشار لابی های مختلف که با انواع و اقسام اظهارنظر های سیاسی و حتی سخنان افراد و گروه های مرجع اجتماعی همراه بود، موجب شد تا نهاد پولی از اقدام مناسب خویش چشم بپوشد.

بی تردید اگر قدری دیگر تحمل می شد، با کاهش تورم، نرخ بهره آرام آرام افت می کرد؛ اما آنانی که وجودشان به رانت است، اتفاقا تا زمانی که تورم بالا است می توانند از نرخ بهره پایین کسب سود کنند و فریاد هیهات تولید زنند.

همچنان که بارها و بارها گوشزد شده، این نرخ بهره واقعی منفی ضمن آنکه همواره کمبود منابع مالی را به ارمغان می آورد، موجب افزایش مطالبات معوقه، رانت و فساد اقتصادی می شود و بالاتر از همه اینها، مبنای ارزش گذاری پروژه ها و فعالیت های اقتصادی را مختل می کند و کل اقتصاد کلان را به چالش می کشد. از سوی دیگر، این کاهش در نرخ سود سپرده ها بیش از همه به زیان سپرده گذاران خردی است که حداقل 80 درصد حساب ها را ازآن خود دارند.

آنانی که به جز سیستم بانکی مأمنی برای پول خود نمی شناسند؛ اینان همان قشر آسیب پذیری هستند که به سختی پس انداز می کنند و پس انداز آنها رانتی می شود به نفع آنانی که خوب می دانند چگونه با نرخ بهره پایین، تسهیلات دریافت کنند. آری، نرخ بهره واقعی منفی ظلمی بس مضاعف برای قشر آسیب پذیر و نعمتی برای بدهکاران سیستم بانکی است. این را نه آنکه مقامات اقتصادی ندانند که خود وزیر محترم اقتصاد از آن دست افرادی بود که پیش از وزارت آثار ضد عدالتی نرخ بهره واقعی منفی را تبیین می کرد. بگذریم از تبعات منفی دیگر در بازار هایی چون مسکن که هنوز چند هفته ای از کاهش نرخ بهره نگذشته دیگر کمتر کسی حاضر است خانه به رهن دهد و همین امر هشدارهایی را از وزارت مسکن به همراه داشته است.

با تمام فشارهایی که کارشناسان از آن مطلع هستند، نهاد پولی باید مقاومت کند یا حداقل عدم رضایت خویش را از آنچه به وقوع پیوسته، نشان دهد و بی تردید اقتصاددانان با تمام توان از آنها حمایت خواهند کرد. البته در مقام سیاست گذاری باید تمام طرف های تاثیرگذار را به نحوی راضی کرد و این محدودیت بزرگی است که کارشناسان به آن آگاهی دارند، اما باید پذیرفت که کاهش کنونی نرخ بهره، تناسبی با نرخ های تورم میانگین، نقطه به نقطه و بالاتر از همه نرخ تورم انتظاری ندارد (البته نرخ تورم انتظاری جامعه و نه بانک مرکزی، که توجه به این مورد در تحلیل ها بسیار حساس و مهم است و باید مانند نهاد های پولی دیگر کشورها، اقدامی در جهت برآورد تورم انتظاری انجام داد). از این رو، تدبیر دیگری لازم است تا مجددا این تناسب برقرار شود.