روحانی هم درگیر شد!

علمای علوم سیاسی اعتقاد دارند در زمینه توسعه سیاسی، همسایگان نقش مهمی در پیشرفت یک کشور دارند و عقب ماندگی یک منطقه می‌تواند زمینه ساز عقب ماندگی یک کشور را فراهم کند، نظریه‌ای که می‌شود مصداق آن را در خاورمیانه و ایران دید.

ایران در تمام ادوار خود چه بعد از انقلاب و چه قبل از آن، با یک مشکل بزرگ همراه بود، آنهم همسایگانی که هم از نظر امنیتی، اجتماعی و فرهنگی زمینه ساز بروز مشکلات فراوانی برای کشور ما بودند و هم از نظر امنیتی بحران‌های فراوانی را بوجود آوردند. نمونه بارز این همسایگان، کشور عراق است که زمینه مشکلات فراوانی را برای ایران بوجود آورده است و تغییرات گسترده‌ای در زمینه سیاست خارجی و داخلی ایران ایجاد کرده است.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در حالی که انقلاب نوپا در حال نهاد سازی بود، عراق با یورش همه جانبه به مرزهای جنوبی ایران، جنگ تمام عیاری را علیه ایران آغاز کرد. این جنگ می‌توانست زمینه ساز یک بحران اجتماعی بزرگ در ایران باشد. ظهور یک جنگ برای کشوری که تازه انقلاب را تجربه کرده است می‌توانست پایان کار باشد اما ایران با توجه به نوع انقلابش و مدیریتی که زمینه ساز حضور گسترده مردم در جبهه‌ها شد زمینه ساز دفاع را به وجود آورد.

در سال‌های ابتدایی جنگ، ایران به دلیل دو گانگی در مدیریت میان رئیس جمهور یعنی بنی صدر، و نیروهای نظامی و سیاسی، دچار شکست‌های سنگینی شد حتی عراق با فتح خوزستان و حصر آبادان، پیروزی را نزدیک می‌دید، اما با تغییر قدرت در ایران و ایجاد یکپارچگی در ایران، نیروهای نظامی ایران توانستند، حصر آبادن را بشکنند و شهر خوزستان را نیز آزاد کنند، تا ورق جنگ به سود ایران برگردد.

حمله عراق و دفاع مشروع ایران هشت سال طول کشید و بعد از آن دو کشور با پذیرش قطعنامه 598 زمینه پایان جنگ را فراهم کرد. جنگ هشت ساله در کنار تمام خسارت‌های مادی‌اش از جمله از بین رفتن زیرساخت‌ها و تخریب شهرهای جنوبی، خسارت‌های معنوی بسیاری را بر ایران تحمیل کرد. شهادت بسیاری از جوانان ایرانی، جانباز و مجروح شدن بسیاری از رزمندگان نمونه‌ای از این مشکلات بود. بحران‌های اجتماعی ایجاد شده از این جنگ را نیز می‌شود به این حمله همسایه غربی کشورمان اضافه کرد.

اولین بحران انقلاب اسلامی به صورت جدی آنهم در این سطح، توسط یکی از همسایگان ایجاد شد، بحرانی که می‌توانست زمینه مشکلات بیش از این را برای ایران فراهم کند. اما این تنها مشکل سازی عراق برای ایران نبود و حمله این کشور به کویت، زمینه ساز یک اختلاف داخلی در ایران شد.

ایران که فصل تازه‌ای از دوران خود را بعد از امام خمینی و رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای آغاز کرده بود، پس از حمله آمریکا به عراق و بیرون کردن این کشور از کویت، اعلام بی‌طرفی کرد، بی طرفی که از سوی برخی از جناح‌های داخلی مورد قبول واقع نشد. عده‌ای با مدیریت جناح چپ اعتقاد داشتند که در این جنگ ایران باید در کنار عراق و در مقابل آمریکا با غرب بایستند. این سیاست برخلاف تصمیم دولت و سران نظام بود. دولت سازندگی به ریاست هاشمی رفسنجانی اعتقاد داشت، بی طرفی در این جنگ بهترین گزینه ممکن برای کشور است و ایران نباید وارد این نزاع بی حاصل شود.

برخی از عناصر داخلی این راه را انفعالی در مقابل با استکبار جهانی«آمریکا» دانستند و آن را محکوم کردند. جناح چپ بازهم با مدیریت مجمع روحانیون مبارز پای به عرصه گذاشت و با صدور بیانیه خواستار مقابله با آمریکا شد. در بخشی از این بیانیه آمده بود:«دست آمریکا به خون همه مظلومان آلوده و آواز جنایتش سراسر زمین را پر کرده است و امروز در کار ویرانی خانه و تاسیسات مردم مسلمان عراق و کویت و به خاک خون کشیدن انسان‌های بی‌گناه با شقاوتی وصف ناپذیر است»

مجمع در بیانیه‌ای دیگر انقلابیون جهان اسلام را به حمله به منافع آمریکا تشویق کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است:« از مسلمانان جهان اسلام و خصوصا منطقه خلیج فارس می‌خواهیم که صفوف خود را هر چه فشرده تر سازند و خود را برای ضربه زدن به منافع آمریکا در منطقه و سراسر جهان آماده کنند و دست شیطان بزرگ را از سر مسلمین کوتاه کنند.»

بدین تریب در کنار تمام مخالفت‌های سیاسی، این جناح مردم جهان را به حمله مسلحانه به منافع آمریکا دعوت کرد حتی بهزاد نبوی در دیدار با دانشجویان دانشگاه تهران در یک موضع گیری جالب گفت:«حمله آمریکا به عراق یه فرصت تاریخی برای حمله به اسرائیل است.»

جناح راست اما بازهم برخلاف چپ‌ها گرفتند. چهره‌های صاحب نظر در سیاست خارجی جناح راست در روزنامه رسالت ضمن نقد نظرات جناح چپ آنها را افرادی ساده لوح و احساسی توصیف کردند. محمد جواد لاریجانی از چهره‌های شاخص جناح راست، جنگ بین آمریکا و عراق را جنگ تجاوزها توصیف کرد و برخی از اشخاصی که تحریر الوسیله امام را مجوزی برای ورود به جنگ منطقه می‌دادند، افرادی ساده لوح و فاقد اعتبار درست توصیف کرده و به آنها توصیه کرد به عقل خود رجوع کنند.

علی اکبر ناطق نوری، عضو برجسته جامعه روحانیت مبارز تهران نیز ورود به این جنگ را ساده لوحانه توصیف کرد و گفت:«جنگ خلیج فارس نمی‌تواند جنگ اسلام و کفر باشد. چقدر ساده اندیشی است که اگر کسی تصور کند، صدام ماهیت عوض کرده است.

حسن روحانی، رئیس جمهور امروز ایران که در آن زمان عهده دار دبیری شورای عالی امنیت ملی ایران بود، می‌گوید:« با توجه به انگیزه‌های باطل طرفین درگیر جنگ خلیج فارس، جوانان ما به نفع هیچ کس از آنان فداکاری نخواهد کرد»

بدین تریب عراق، زمینه ساز یک بحران سیاسی در ایران شد. بحرانی که به تبدیل به بنزین آتش اختلاف راست‌ها و چپ‌ها در ایران تبدیل گردید.

عراق چند سال بعد بازهم، در سیاست ایران و تصمیمات آن تاثیرگذار بود. حمله آمریکا و انگلستان به عراق و سرنگونی صدام حسین زمینه ساز اولین مذاکرات ایران و آمریکا بعد از قطع رابطه شد. مذاکراتی که نگاه جهانیان را در آن زمان به سوی خود جلب کرد. ایران در این جنگ نیز همچون جنگ اول خلیج فارس اعلام بی طرفی کرد و برخلاف زمانی که با آسمان خود را در اختیار نیروهای متحد برای حمله به افغانستان قرار داد، اینبار با این کار مخالفت کرد و اعلام داشت که مخالف حمله آمریکا به عراق است. در آن زمان ریاست قوه مجریه بر عهده رئیس جمهور دوران اصلاحات یعنی سیدمحمد خاتمی بود. در این زمان تمام گروه‌های سیاسی بر روی بی‌طرفی ایران متفق القول بودند و وحدت نظر داشتند.

حمله آمریکا به عراق باعث شد تا ایران و آمریکا بعد از سال‌ها و در 7 خرداد 1387، پشت یک میز بنشینند و بر سر صلح عراق مذاکره کنند، مذاکراتی که سرانجامی نداشت اما زمینه ساز شکستن تابوی مذاکره میان ایران و آمریکا شد. در این دوره، محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران بود.

حالا و در دهه 90 عراق بازهم درگیر یک بحران داخلی است، بحرانی که ایران را نیز مشغول خود کرده است. ظهور گروه تروریستی « داعش» و قتل و عام مردم در شهرهای مختلف این کشور و تهدید به تخریب حرم ائمه اطهار و انتقام از شیعیان، باعث شده است تا همه نگاه‌ها به سوی ایران به عنوان قدرت منطقه‌ای و قدرت برتر شیعه در خاورمیانه و همچنین آمریکا به عنوان یک قدرت جهانی باشد. بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که همکاری ایران و آمریکا در عراق می‌تواند زمینه ساز حل بحران داعش در این کشور عربی باشد. بحران داعش باعث شد تا روحانی نیز مانند اسلاف خود درگیر بحرانی به نام عراق باشد.

رئیس جمهور ایران اعلام کرده است که اگر عراق از ایران کمک بخواهد، جمهوری اسلامی حتما به درخواست آنها لبیک خواهد گفت، اما امروز ایران نظاره گر تحولات عراق است. این درحالی است که رسانه‌های عربی و غربی اعتقاد دارند، که سردار قاسم سلیمانی عهده دار رهبری نیروهای شیعی در مقابله با داعش است. حالا باید دید که جمهوری اسلامی ایران، در مقابل این بحران تازه چگونه رفتار خواهد کرد. آنچه مشخص است ایران بیش از این تنها در یک مورد دست به اقدام نظامی زد و آنهم به بهانه دفاع از مرزهای ایران بود و در دیگر بحران‌های سعی کرد نقش بی طرف را بازی کند.