چه بر سر اف-۱۶ های ایرانی آمد؟ +پاسخ ابراهیم یزدی

به گزارش پارسینه، سپهبد خلبان عبدالله آذربرزین (متولد 1308-خرم آباد) در کتاب خاطراتش که تحت عنوان "فرماندهی و نافرمانی" منتشر شده به ماجرای لغو قرارداد نظامی ایران و آمریکا برای خرید جنگنده های اف 16 اشاره کرده است که بازخوانی آن خالی از لطف نیست.

سبهید خلبان عبدالله آذربرزین قبل از انقلاب سمت هایی چون فرمانده پایگاه هوایی دزفول، معاونت عملیاتی و جانشین نیروی هوائی ارتش شد.آذربرزین پس از انقلاب در دوره کوتاهی به فرماندهی نیروی هوایی ارتش منصوب، مدتی را زندانی و به توصیه بازرگان آزاد شد. او اکنون در بورلی هیلز کالیفرنیا زندگی می کند.

مدتی پیش از انقلاب آمده بودند یک ماده‌ به قراردادها اضافه کرده بودند که اگر یکی از طرفین،‌ این قرارداد را کنسل کند ، اگر ایران باشد ، مبلغ پیش پرداختی که تا قبل از تحویل پرداخت کرده است از بین می رود و اگر دولت آمریکا زیر قرارداد بزند ، باید معادل مبلغی که ما پیش پرداخت کرده‌ایم روی آن پول بگذارد و به ما پس دهد.

این قرارداد را نوشتیم و همه هم گفتند که عادلانه است ، دو طرفه است. اما نمی دانستند که ما در مملکتمان آدم‌هایی داریم که کارهایی می کنند که بقیه نمی فهمند.

چهارمین روز نخست‌وزیری بازرگان بود ، من را هم دعوت به کار کرده بود که ضمن اینکه فرمانده نیروی هوایی باشم ، مشاور عالی نخست وزیر در امور دفاع و امنیت ملی هم باشم. صبح داشتم می‌رفتم اداره ، دیدم که دکتر یزدی در رادیو اعلام کرد که دولت ایران تمام قراردادهایش را با دولت آمریکا فسخ کرد. بقیه که می شنوند چیزی نمی گویند و می گویند بارک‌الله ! اینها نمی دانند که چه خبر شده ، نخست وزیر هم نمی داند چه شده ، هیچ کس نمیدانست.

تلفن را برداشتم و به بازرگان گفتم که شما خبر را شنیدی؟ گفت چه خبر؟ گفتم الان یزدی اعلام کرد که دولت ایران یک طرفه قراردادهایش را با آمریکا فسخ کرد. گفتم این مسئله فقط در مورد نیروی هوایی نزدیک به ده میلیارد دلار خسارت می‌شود. حالا من در مورد نیروی زمینی و بقیه نمی‌دانم. گفت: بیا اینجا.

رفتم سراغش ، نشستم و کاغذ گذاشتم و قرارداد رو توضیح دادم که اگر یک طرفه فسخ شود ، کل پولی که داده ایم بدون بازگشت به آمریکایی ها می رسد. تلفن کرد به یزدی گفت: آقا این چی بوده؟ من ناسلامتی نخست وزیرم ، من باید این اعلامیه رو بدانم یا نه؟ خلاصه نمی دانم بین اینها چه گذشت ، که گوشی را گذاشت زمین.

بازرگان رفت پیش (امام)خمینی ، به من هم گفت اینجا باش تا من برگردم. رفت و ماجرا را به خمینی گفت. (امام) خمینی هم گفت بگو حرفش را پس بگیرید. او هم نمی‌دانست که چه شده. آمد در دفتر من را صدا کرد و گفت آذربرزین یک افسر که در مورد این قرارداد مطلع باشد را بفرست برود پیش یزدی.

صفیری که الان در واشنگتن است یکی از افسرهای عالی فنی‌مان بود که رئیس بسیاری از پروژه‌ها نظیر بود. به او گفتم که شما با دکتر یزدی برو آنجا. او مذاکراتی می کند ،‌ شما هم شرکت کنید. مسئله را به او گفتم. رفت آنجا و به فاصله ۲۴ ساعت به من تلفن کرد. گفت : این یزدی می‌رود درون اتاق ، من را بیرون می‌نشاند ، من با داخل اتاق نمی‌روم ، بنابراین کاری از دست من برنمی‌آید!

به بازرگان گفتم و او را برگرداندم. یزدی رفت آنجا ، حرفش را هم نتوانست پس بگیرد و با کمال رشادت پول‌ها را به باد داد.


ابراهیم یزدی، وزیر خارجه دولت موقت در پاسخ به این مطلب نوشت:

پاسخ به ادعا های نادرست آقای آذر برزین

آقای آذر برزین در خاطراتی که به کوشش آقای حسین دهباشی با عنوان : فرماندهی و نا فرماندهی" نوشته شده ادعا کرده است که لغو قرارداد خرید جنگنده های اف 16 توسط من صورت گرفته است. برخی از سایت های وابسته به گروه های شکست خورده از انقلاب و نیز سایت های وابسته به گروه های افراطی به اصطلاح اصولگرای ایران نیز با خوشحالی آن را منعکس کرده اند. متاسفانه نه آقای حسین دهباشی و نه سایت های منعکس کننده این ادعا ها کوچکترین توجهی به مطالب آقای آذر برزین نکرده اند.

ادعاهای آقای آذر برزین بکلی و از بیخ و بن نادرست است.

1- آقای مهندس بازرگان در 15 بهمن 1357 حکم نحست وزیری خود را دریافت کرد. در آن تاریخ اگرچه من عضو شورای انقلاب بودم و لی هنوزدولت موقت شکل نگرفته بود تا من سمتی یا مسئولیتی درآن داشته باشم. در آن تاریخ، دولت بختیاردر نزد دولت های خارجی، از جمله آمریکا، دولت قانونی ورسمی ایران بود. دولت موقت پس ازپیروزی انقلاب در 22 بهمن از طرف دولت های خارجی به رسمیت شناخته شد.
2- در یک روزقبل از معرفی اقای مهندس بازرگان به عنوان نخست وزیر، دولت بختیار طی تفاهم نامه ای نه تنها قرارداد خرید هواپیماهای اف 16 بلکه اقلام دیگری را هم لغو کرد، که اخبار آن در روزنامه های یومیه ایران منتشر شد و در منابع متعددهم در باره آن نوشته شده است. انتظار این بود که راویان سخنان آقای آذر برزین این خبر ها را می خواندند:

15 بهمن 1357- اطلاعات : لغو قراردادهای خرید اسلحه ایران از آمریکا

AP: بنا به گزارشی که در واشنگتن انتشار یافته است دولت ایران که از نظر مالی به دلیل از دست دادن درآمد فروش نفت آسیب دیده، تصمیم گرفته است که قراردادهای خرید جنگ افزار از آمریکا را به میزان 10 میلیارد دلار لغو کند. گزارش واشنگتن پست در شماره امروز توافق درباره فسخ سفارش های خرید اسلحه بین اریش فن ماربد فرستاده نظامی آمریکا و فرماندهان نظامی ایران - نامبرده بعد از دو روز به واشنگتن برگشت. طبق گزارش مزبور، موارد شامل: 160 فروند جت اف 16 ساخت جنرال دینامیکس به ارزش 5/3 میلیارد دلار . 7 فروند هواپیمای پیچیده اخطار هوابرد از محصولات بوئینگ حدود 3/1میلیارد دلار . دو فروند ناوشکن به ارزش4/1 میلیارد دلار. حدود 20 فروند هواپیماهای جنگنده و شناسائی ماک دونالد داگلاس هر یک = 500 میلیون دلار - 400 فروند موشکهای فینیکس به ارزش یک میلیارد دلار.

لغو قراردادها- از: کتاب لدین - لوئیس . ص 190 - سفر اریک فون ماربد به تهران: در اواسط دسامبر پنتاگن اریک فون ماربد - قائم مقام آژانس خدمات امنیت دفاعی D.S.A.A. را به تهران فرستاد. هدف اولیه از اعزام وی آن بود که اقساط عقب افتاده را وصول کند. دولت ایران به دلیل اعتصابات نفت و قطع صدور نفت نمی توانست تعهدات خود بپردازد. ( این ادعا درست نیست. چرا که ایران 14 میلیارد دلار ذخائر ارزی داشت و می توانست از آن محل بپردازد) . ماربد، به جای پیگیری مسئله و وصول مطالبات و حل آن، او پیشنهاد ژنرالهای عالیرتبه ایران را پذیرفت و به مذاکره برای امضای تفاهم نامه ای M. O. U. پرداخت که به موجب آن برنامه های فروش اسلحه به میزان 10 میلیارد دلار را لغو کرد. این یک توافق نامه بسیار عالی و مفیدی بود. برای آنکه ایران را از زیر بار تعهدات سنگین آزاد می ساخت و همچنین روابط آینده دو کشور را از بقایای چسبنده روابط گذشته آزاد می ساخت.

حداقل، و نه کمتر از بقیه این بود که دولت آمریکا را از مشکلات عمده مالی و کاغذ بازی فراوان نجات داد. چرا که اگر خمینی روی کار می آمد دولت آمریکا مجبور بود این قرارداد ها را یک طرفه لغو کند. اما برژینسکی عمیقاً نگران مذاکرات بود و تفاهم نامه را به مدت یک هفته نگه داشت او نگران آینده ارتش ایران بود. اما وزیر دفاع،ژنرال براون روی آن اصرار و تاکید داشت و بالاخره رئیس جمهوری کارتر آنرا بعد از 11 ساعت در سوم فوریه 79 یعنی دو روز بعد از ورود خمینی به ایران امضا کرد. اریک فون ماربد، قبلاً هم در ایران بوده است و از طرف وزارت دفاع آمریکا و مسئول نظارت بر سفارشات تسلیحات نظامی آمریکائی برای ایران بوده است .

لغو قرارداد ها - یادداشت تفاهم

اصل انگلیسی این تفاهم نامه (MOU=Memorandum of understanding) در 3 فوریه 1979، برابر با 14 بهمن 57 توسط اریک فون باربد، از جانب وزارت دفاع آمریکا و تیمسار توکلی، معاون تسلیحاتی وقت وزارت دفاع ایران امضاء شده است. برگردان فارسی این تفاهم نامه به شرح زیر است:
تفاهم نامه بین ایران و آمریکا در دولت بختیار
وزارت جنگ- معاونت تسلیحاتی وزارت جنگ
سلطنت آباد - تهران - ایران
14 بهمن 1357

یادداشت تفاهم- Memorandum of Understanding

این یادداشت تفاهم میان دو دولت ایالات متحده و دولت ایران تجدید نظرها در سفارشات خرید و پذیرش فروش های نظامی خارجی Foreign Military Sales (FMS) معتبر میان دو دولت را مقرر میدارد.

دولت ایران و دولت ایالات متحده موافقند که دولت ایالات متحده با سرعت (و مصلحت) مراتب زیر را به اجراء گذارد:
تمامی اقدامات مربوط به سفارش برنامه ها و اقلام زیر را پایان داده و لغو نماید

- برنامه صلح زرافه Peace Zebra Program تمام اقلام فروش های نظامی خارجی شامل 160 فروند هواپیمای اف 16/B/A لوازم یدکی، MODS, AGE و کمک ها، آموزش ها و پشتیبانی های فنی (انبارها و قراردادها )

- برنامه صلح آسمان Peace Sky Program تمام اقلام فروش های نظامی خارجی شامل هفت فروند هواپیمای E3-A، لوازم یدکی، MODS, AGE و کمک ها، آموزشها و پشتیبانی های فنی (انبارها و قراردادها)

- برنامه چرخش صلح Peace Roll Program : تمام اقلام فروش های نظامی خارجی شامل 16 فروند هواپیمای RF-4، لوازم یدکی، MODS, AGE و کمک ها، آموزش ها و پشتیبانی های فنی (انبارها و قراردادها)

تقلیل تحویل ها به مقادیر معین شده در زیر:

شرح تقلیل کمیت
ناوشکن اسپرانس CG9486-Spruance 2
زیر دریایی تانگ7-Tang 1
موشک فینیکس AIM-54A- 8-Phonix 444
موشک هارپون RGM-84 -9-Harpoon 209
موشک استاندارد SM-1 -10-Standard 258
موشک هاک Xmin-23B-11-Hawk 360
موشک سایدویندرAIM-9-Side winder 362
اژدر MK46 214
اژدر MK57 174
ECM-ALQ-119 تماماً
بارکش M548 113
پل گذار1-Bridge Launcher 1
هوتیزر M-110 85P2-Howitger 9
ضد تانک تو3-Tow 1182
ضد تانک دارگون4-Dragon 10937
آی پی سی M-113 108
جیپ M825 99
تریلر 6 تنی M116 A1 117
تریلر 5/3 تنی M353 6

مهمات - تعلیق تحویل خودبخود تمام اقلام. تحویل تنها با درخواست:
90 م م، 155 م م، 175 م م، 105 م م (هویتزر)

105 م م (برای تانک M60) و 100 م م (نیروی زمینی)

تقلیل تمام سفارشات لوژستیک ادامه پشتیبانی فروش های نظامی خارجی دولت ایران، به انضمام تقلیل و تجدید ساختمان تمام قراردادهایی که تحت سفارشات فروش های نظامی خارجی با کنتراکتورها بسته شده است. خدمات و پشتیبانی در سطح زیر ارائه گردد:

طرف قرارداد سفارش FMS سیستم سقف کارمندان
هلیکوپتر بل WA/VZZ هلیکوپتر 500
اینترناسیونال (BIH) WAL/WDC هلیکوپتر
گرومن GFZ اف14/فنیکس 60
هیوز
پرات و ویتنی
هریس کورپوریش -PRD بخش الکترونیک
تلکوم سیستم اینک
بوزآلن VSJ WCC موشک هاک 20
ری تئون VUU TSG73
لیتون WAG.WDM
کرافت سرویس ZAA Peace log 97
متعدد GJJ خدمات مهندسی - فنی 50

تقلیل 730 کارمند نظامی و غیر نظامی دولت ایالات متحده (در برابر تعداد 969 نفری که وزارت دفاع آمریکا اجازه داده است) که در حال حاضر مأمور در ایران هستند و توسط دولت ایران، تحت پوشش سفارشات فروش های نظامی خارجی برای ماگ MAAG تیم های کمک فنی و پشتیبانی، پرداخت می شوند، به تعداد حداکثر 250 کارمند واحد صلاحیت. دولت ایالات متحده که از طریق معاونت آزانس امنیت دفاع و دولت ایران، از طریق وزارت جنگ، موافقت می کنند که حداکثر در مدت 30 روز بررسی و مرور تمام سایر سفارشات فروشهای نظامی خارجی مربوط به اقلام در جریان را آغاز نمایند تا اطمینان حاصل شود که تنها آن اقلام دفاعی و خدماتی تهیه و تحویل ایران داده خواهد شد که به بهترین وجهی برای امنیت مبرم و فوری ایران ضروری هستند و عاقلانه ترین مصرف وجوه حساب تنخواه گردان ایران محسوب می گردد.
دولت ایالات متحده و جوهی که برای اقلام در مورد سفارشات ختم یا لغو شده، برروی اقلامی که تحویل آنها تقلیل داده شده اند، برای قراردادهای خدمات و پشتیبانی تقلیل داده شده، برای سفارشات و پذیرشها، مصرف شده اند و به حساب تنخواه گردان دولت ایران قابل جبران هستند وصول نموده و به حساب تنخواه گردان واریز خواهد نمود. تمام اسناد لازم برای توجیه وجوه غیر قابل جبران جهت مطالعه و تصویب در اختیار دولت ایران گذارده خواهند شد.

دولت ایالات متحده، به میزان ممکن، هر یک و یا تمام سرمایه های باقیمانده غیر قابل تحویل به ایران را به حساب وزارت دفاع آمریکا و یا سایر حساب های برنامه فروش های نظامی خارجی منتقل می سازد تا جبران کامل و منصفانه آن را به حساب تنخواه گردان دولت ایران حاصل شود. اگر چنانچه بهایی که بابت جبران اقلام منتقل شده در نظر گرفته می شود کمتر از بهایی است که دولت ایران در ابتدا پرداخته است. دولت ایالات متحده مراتب را به ایران اطلاع می دهد و موافقت دولت ایران را قبل از انتقال، جلب می نماید. دولت ایران، دولت ایالات متحده حداکثر تا 30 جولای 79، برنامه های تجدید نظر شده سفارشات و تقلیل برنامه های معلق شده، به انضمام تأثیر آنها بر هزینه ها و برنامه های تحویل را متفقاً بررسی می کنند تا دولت ایران بتواند درباره آن برنامه هایی که باید ادامه پیدا کنندیا ختم و یا لغو گردند،

در چهارچوب شرایط عمومی نامه های سفارش و پذیرش، اتخاذ تصمیم نماید. دولت ایالات متحده موافقت می کند، دولت ایران را در هر نوع برنامه ای که به علت پایان پیش بینی تولیدشان، باید کلاً لغو گردند، به موقع و به طور کتبی تا قبل از 3 جولای 79 مطلع سازد دولت ایالات متحده همچنین موافقت می کند که درباره آن دسته از برنامه ها که به علت عدم دسترسی به مقررات دولت ایالات متحده یا سایر مقررات فروش های نظامی خارجی، نفع ادامه سفارش آنها بیشتر است از عواقب ختم و لغو اقلام توصیه های لازم را به دولت ایران بنماید.
همچنین تفاهم شده است که به منظور پیشگیری از لغو قرارداد و تحصیل تمام و منصفانه پرداخت مخارج (به حساب تنخواه گردان ایران)از محل انتقال سرمایه های باقیمانده غیر قابل تحویل، تا زمانی که مجوزی برای وزارت دفاع دولت ایالات متحده کسب نشده یا یک مشتری دیگری از طریق فروش های نظامی خارجی پیدا نشود که مسئولیت تعهدات و مخارج اقلامی که باید منتقل شوند را برعهده گیرد. ممکن است برای دولت آمریکا (در طی دوره کوتاه انتقال) ضروری باشد که به پرداخت تعهدات و مخارج از حساب تنخواه گردان ایران ادامه دهد.
دولت ایالات متحده برای وجوهی که به حساب ایران بازپرداخت می شود و به واریز کردن آنها در حساب تنخواه گردان، جهت پرداخت تعهدات دولت ایران نیازی نیست، حسابی با بهره، که سودی برای دولت ایران حاصل گردد، باز خواهد نمود. همچنین دولت ایالات متحده تمامی وجوه متعلق به دولت ایران را که در جمله وجوه بازپرداختی نیستند، به این حساب واریز خواهد کرد. دولت ایران اجازه داده خواهد شد که موجودی این حساب را به هر حساب دیگری و برای هر مقصودی که توسط دولت ایران تعیین گردد انتقال دهد.

دولت ایالات متحده دولت ایران را به طور کامل از وضعیت حساب تنخواه گردان دولت ایران و حساب جدیدی که باز می شود، مطلع خواهد ساخت.

این یادداشت تفاهم بلافاصله نافذ بوده و تا زمانی که تغییر ننماید یا لغو نشود به قوت خود باقی است. تهران - 14/11/57 3 فوریه 1979
دولت ایران- معاون تسلیحاتی وزارت جنگ- توکلی
دولت ایالات متحده ،معاون مدیریت آژانس امنیت دفاع DSAA- اریک فون ماربد

دربه امضا رساندن این تفاهم نامه، هویزر و اریک فون ماربد و ویلیام سولیوان نقش کلیدی مهمی داشتند (در آخرین تلاش ها در آخرین روزها (صفحات 209-250) به طور مبسوط به سفر هایزر و لغو قراردادهای فروش اسلحه پرداخته ام. سولیوان در خاطرات خود (مأموریت در ایران) می نویسد امضای این تفاهم نامه و لغو قراردادها میلیاردها دلار به نفع دولت آمریکا بود.

هایزر در خاطرات خود، (مأموریت مخفی هایزر در تهران - خاطرات ژنرال هایزر ترجمه محمد حسین عادلی - انتشارات رسا 1365) می نویسد:

" وظیفه من در گام اول امضای یک یادداشت تفاهم بود". دستورات واشنگتن به اریک کاملاً واضح بود: "تهیه و انعقاد یک یادداشت تفاهم با ایران". هویزر سپس در چند جا اشاره می کند که طوفانیان با امضای چنین یادداشتی موافق نبود. اریک به براون گزارش داده بود که: "اما در مورد تهیه یادداشت تفاهم این کار به نظر عملی نمی آید."

"دولت آمریکا نگران آن است که دولت ایران به علت وضع بحرانی اقتصادی قادر به انجام پرداخت های خود برای خرید سلاح های جدید و یا سایر وسایل پشتیبانی نخواهد بود." مقامات آمریکا می گویند: در آینده آمریکا مجبور است برخی فروش های خود را منجمله معامله 6/1 میلیارد دلاری مربوط به 4 نابود کننده موشک های هدایت شونده و معامله بیش از 9 میلیارد دلاری مربوط به جنگنده ها را لغو نماید. (مقاله نیویورک تایمز 28/1/1979- 8 بهمن 1357 ص 41) "اظهار ناراحتی عمیق خود را در فشار واشنگتن برای انعقاد یادداشت تفاهم ابراز داشتم و کمی به خاطر اصرار آنها به آنان طعنه و کنایه زدم."

در شرایط بحرانی روزهای انقلاب هایزر به براون می گوید: "در مورد برنامه فروش تسلیحات و یادداشت تفاهم گفتم که اریک فون ماربد با چند تن از مسئولان ملاقات دارد. در 14/11/57 با تیمسار قره باغی درباره امضای یادداشت تفاهم خریدهای نظامی صحبت کردم. ....پیش از این قره باغی علاقه زیادی به این کار نشان نداده بود. اما این بار سخنان مرا مثل یک دستور قبول کرد. به تیمسار طوفانیان نگاه کرد و خیلی کوتاه به او گفت که کار را انجام دهد." اما به موجب اسناد و مدارک موجود آقای طوفانیان حاضر به امضای این تفاهم نامه نشد و به دستور قره باغی تیمسار توکلی آن را امضا کرد.

لغو این قراردادها، به ظاهر عملی "ملی" و "انقلابی" محسوب می شد، بختیار با انگیزه سیاسی این قراردادها را لغو کرد. اما لغو این قراردادها میلیاردها دلار به ضرر ایران تمام شد. دولت آمریکا هزینه لغو قراردادها را از محل موجودی ایران در حساب مخصوص تنخواه گردان ایران، برداشت نمود.

2- آقای آدر برزین این داستان را چگونه و با چه هدفی ساخته است؟ آیا پیری موجب فراموشی و سخافت ذهنی شده است؟ درست است که در دوران شاه ترفیع درجات افسران بر اساس دانش یا شجاعت نبوده است اما شنیدن این سخنان از یک سپهبد نیروی هوایی، خیلی سئوال برانگیز است.

آقای دهباشی چرا این سخنان بی اساس را به عنوان " تاریخ ایران معاصر" پذیرفته و چاپ کرده است؟

پناه می برم به خدای لا یزال از شر خناسانی که بی وقفه یوسوس فی صدورالناس.

تهران- 15 اردیبهشت 1394
ابراهیم یزدی