راهبرد کنونی عربستان خارج کردن توافق هسته‌ای از مسیر خود و تداوم تنش‌ها در منطقه است

متن کامل یادداشت محمدجواد ظریف که امروز در روزنامه نیویورک تایمز با عنوان «افراط گرایی خطرناک عربستان سعودی» منتشر شده، به شرح زیر است:

جهان به زودی اجرای توافق تاریخی برای حل یک بحران غیرضروری - اگرچه خطرناک - درباره برنامه هسته‌ای ایران را گرامی خواهد داشت. همگی امیدار بودیم - و کماکان باور داریم - که حل مساله هسته ای ایران، امکان تمرکز مجدد بر چالش جدی افراط گرایی که کل منطقه و جهان را به ورطه نابودی کشانده است، فراهم کند.

رییس جمهور روحانی، به دفعات اعلام کرده‌اند که اولویت اصلی سیاست خارجی ایران عبارت است از دوستی با همسایگان، صلح و ثبات در منطقه و همکاری جهانی، به ویژه در مبارزه با افراطی‌گری. در مهرماه ۱۳۹۲، فقط یک ماه بعد از روی کار آمدن دولت جدید، ایشان ابتکاری را تحت عنوان جهان علیه خشونت و افراطی‌گری (WAVE) اعلام کردند. این ابتکار در مجمع عمومی ملل متحد با اجماع به تصویب رسید و امیدی را برای ایجاد یک تلاش جهانی دور اندیشانه برای مبارزه با تروریسم ایجاد کرد.

متاسفانه برخی کشور‌ها می‌کوشند از تعامل سازنده جلوگیری نمایند. بلافاصله بعد از امضای توافق موقت هسته‌ای در آذرماه ۱۳۹۲، عربستان سعودی که از فروریختن دیوار ایران هراسی به وحشت افتاده بود، تمامی امکانات خود را برای به شکست کشاندن این توافق بسیج کرد. امروز، شواهدی در دست است که برخی افراد در ریاض، نه تنها به تلاش‌هایشان برای جلوگیری از عادی شدن شرایط ادامه می‌دهند، بلکه مصمم هستند که کل منطقه را به سوی تقابل بکشانند.

عربستان سعودی نگران است که با کنار رفتن پرده بهانه جویی‌های هسته‌ای، تهدید جهانی واقعی، یعنی نقش فعال این کشور در پشتیبانی ازافراط گرایی خشن نمایان گردد. جلوه‌های توحش و بربریت آشکار است. در خانه، جلادان دولتی با شمشیر گردن می‌زنند - مشابه اعدام اخیر ۴۷ زندانی در یک روز، شامل یک عالم محبوب مذهبی هم که عمرخود را وقف ترویج دفاع مسالمت آمیز از حقوق مدنی کرده بود. در خارج هم، مردان نقابدار سر‌ها را با چاقو از بدن جدا می‌کنند.

فراموش نکنیم که عاملین بسیاری از اقدامات تروریستی، از واقعه دهشتناک ۱۱ سپتامبر گرفته تا تیراندازی در سن برناردینو و دیگر صحنه‌های توحش افراطی در این فاصله و تقریبا تمامی اعضای گروه‌های افراطی نظیر القاعده و جبهه النصره، یا از اتباع سعودی هستند و یا توسط عوام فریبانی که به پشتوانه دلارهای نفتی دهه هاست پیام‌های ضد اسلامی نفرت و فرقه گرایی را ترویج می‌کنند، شستشوی مغزی گردیده‌اند.

راهبرد فعلی سعودی‌ها خارج کردن توافق هسته‌ای از مسیر خود و همینطور تداوم - و حتی وخیم‌تر کردن- تنش‌ها در منطقه با استفاده از سه مولفه است: فشار به غرب؛ دامن زدن به بی‌ثباتی منطقه‌ای با ادامه جنگ در یمن و حمایت از افراط گرایی؛ و تحریک مستقیم ایران. تجاوز نظامی ریاض در یمن و حمایت آن از افراطی‌گری اموری واضح و آشکار هستند. ولی اقدامات تحریک آمیز برعلیه ایران، هیچگاه به سرخط رسانه‌های بین المللی تبدیل نشده است، چرا که خویشتنداری صبورانه ما مانع از آن تبدیل آن به بحران شده است.

دولت ایران در بالا‌ترین سطوح قاطعانه تعرض دوازدهم دیماه به سفارت و کنسولگری سعودی را محکوم و امنیت دیپلمات‌های سعودی را تضمین کرد. ما اقدامات فوری برای کمک به بازگشت نظم به مجموعه دیپلماتیک سعودی را فراهم کرده و بر عزم جدی خود برای مجازات کلیه مهاجمین تاکید کرده‌ایم. ما همچنین اقدامات انضباطی در مورد کسانی که در انجام وظایف خود در حفاظت از این اماکن قصور داشته‌اند، اعمال کردیم و همچنین یک تحقیق و تفحص داخلی برای جلوگیری از تکرار جنین حوادثی در آینده را آغاز کرده‌ایم.

در مقابل، دولت سعودی و عمال آن، در سه سال گذشته تاسیسات دیپلماتیک ایران در یمن، لبنان و پاکستان را به طور مستقیم مورد هدف قرار داده‌اند - که منجر به کشته شدن دیپلمات‌های ایرانی و افراد محلی شده است. موارد دیگری از اقدامات تحریک آمیز نیز وجود دارند. زائران ایرانی هدف آزارهای سازمان یافته بوده‌اند - در یک مورد، دو مامور پلیس عربستان به دو پسر جوان ایرانی در جده تعرض کردند که باعث برانگیخته شدن خشم عمومی گردید. همچنین، اهمال سعودی‌ها در فاجعه منا به کشته شدن ۴۶۴ نفر زائر ایرانی در مراسم حج اخیر انجامید. علاوه بر این، مقامات سعودی، چندین روز از پاسخ به درخواست‌های مکرر خانواده‌های قربانیان و دولت ایران برای دسترسی و بازگرداندن پیکرهای قربانیان خودداری کردند.

علاوه بر این، خطیبان دولتی در عربستان سعودی به عنوان یک رویه به نفرت پراکنی نه فقط علیه ایران، بلکه بر علیه تمامی شیعیان مشغول هستند. اقدام منفور گردن زدن اخیر شیخ نمر النمر، با فاصله کوتاهی بعد از نطق نفرت پراکنانه خطیبی در مسجدالحرام علیه شیعیان صورت گرفت که در اوایل سال ۹۴ در خطبه دیگری گفته بود: «مخالفت ما با شیعه و عملیات انتحاری ما بر علیه آن‌ها تا زمانی که روی زمین هستند، از بین نخواهد رفت.»

با وجود این مسائل، ایران، با اطمینان از قدرت خود، اقدام تلافی جویانه‌ای برعلیه عربستان سعودی انجام نداده و از قطع - و یا حتی کاهش سطح - روابط دیپلماتیک خود با این کشور خودداری کرده بود. پاسخ ما تاکنون همراه با خویشتن داری بوده است؛ ولی صبر و تحمل یکطرفه دوام ندارد.

ایران تمایلی به افزایش تنش در منطقه ندارد. ما باید برای مقابله با تهدید افراطیون متحد باشیم. رییس جمهور و اینجانب، از اولین روزهای پس از انتخاب ایشان، چه به صورت عمومی و چه خصوصی، آمادگی خود را برای گفتگو، اشاعه آرامش و مبارزه با افراطی‌گری بی‌ثبات کننده اعلام کرده‌ایم. ولی این سخن در عربستان به گوش‌هایی ناشنوا برخورده است.

سران سعودی می‌بایست یک انتخاب انجام دهند: آن‌ها می‌توانند به حمایت از افراط گرایان و اشاعه نفرت فرقه‌ای ادامه دهند یا می‌توانند گزینه ایفای یک نقش سازنده برای ثبات در منطقه را انتخاب کنند. ما امیدواریم عقلانیت حاکم شود.