خواندن فاتحه برای اموات چگونه است؟

در اسلام فراوان سفارش شده که به یاد مردگان باشید و به نیّت آن‌ها کار‌های خیر انجام دهید، زیرا آن‌ها به شدت نیازمند هستند که از طرف دیگران، هدیه‌ای به ایشان فرستاده شود. در عالم خواب، بعضی اموات، به این مطلب اشاره کرده‌اند که شما زنده‌ها، اگر استخوانی که جلو حیوانی می‌اندازید، ثواب آن را برای ما نیت کنید، خداوند به ما پاداش و اجر خواهد داد.
قرائت قرآن و سوره فاتحه ثواب و پاداش دارد. لکن ما می‌توانیم این ثواب را به یک یا چند نفر از مردگان اهدا کنیم؛ و این بستگی به نیت ما دارد و این اهدا می‌تواند در قبرستان و یاجای دیگر باشد. البته حضور در قبرستان آثار بهتری دارد. از جمله این که یاد مرگ را در دل زنده می‌کند و انسان در اعمال خود افق‌های بزرگتری را لحاظ می‌کند و از پوسته خود خواهی بیرون می‌آید و نفع بیشتری را به همنوعان خود می‌رساند. دیگر این که اهل قبرستان از حضور ما در قبرستان شاد می‌شوند.



در روایتی از امام صادق چنین آمده است: اهل قبرستان حضور شما را می‌فهمند و شاد می‌گردند و با شما انس می‌گیرند.

البته حضور در قبرستان آدابی دارد:
یکی اینکه در بدو ورود به تمام اهل قبرستان سلام کنیم و برای همه آن‌ها دعا کنیم. شخصی از امام صادق علیه السلام پرسید: چگونه به اهل قبرستان سلام کنیم؟ فرمود: می‌گویی:
السَّلَامُ عَلَی أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَ إِنَّا بِکُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ لَاحِقُونَ


و در در جای دیگر می‌فرماید این گونه برایشان دعا کنیم:
اللَّهُمَّ جَافِ الْأَرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ وَ صَاعِدْ إِلَیْکَ أَرْوَاحَهُمْ وَ لَقِّهِمْ مِنْکَ رِضْوَاناً وَ أَسْکِنْ إِلَیْهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ مَا تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ وَ تُونِسُ بِهِ وَحْشَتَهُمْ إِنَّکَ عَلی‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ


سپس می‌توانیم سوره فاتحه یا سوره دیگری را برای هر قبری بخوانیم. مخصوصا سفارش شده است که رو به قبله در کنار قبر مخصوصی نشسته ودست بر روی آن بگذاریم و هفت مرتبه سوره قدر را بخوانیم.



اما اگر خواستیم ثواب قرائت خود را به تمام اهل قبرستان اهدا کنیم بهتر است به این روایات عمل کنیم:
۱- در روایتی از امام صادق علیه السلام پیرامون زیارت اهل قبور آمده که، چون در بین قبر‌ها هستی یازده مرتبه سوره «قل هو الله» را قرائت کن و ثوابش را به روح آنان هدیه نما، زیرا کسی که این عمل را به جای آورد خداوند به عدد همه مردگان ثواب و پاداش به او عنایت فرماید.



خواندن سوره حمد (فاتحه الکتاب) و خواندن ۷ مرتبه «انا انزلناه فی لیله القدر» بر طبق گفته روایات، آثار مطلوب و مفیدی در حال اموات و گشایش در حال آن‌ها دارد. به طور کلی خواندن قرآن کریم برای اموات و به نیت آن‌ها و هر کار خیرى که انجام دهید و ثوابش را به روح میت هدیه بکنید، براى او مفید است؛ چه ذکر و قرآن و نماز مستحبى و طلب مغفرت باشد، و چه صدقه.



۲- از پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- روایت شده هر گاه انسان با ایمانی آیةالکرسی را قرائت کند و ثواب قرائتش را به اهل قبور اهدا کند خداوند این ثواب را داخل قبر هر مرده‌ای می‌کند ... و از هر حرفی (از کلمات قرائت) ملکی می‌آفریند که برای این شخص تا روز قیامت تسبیح خدا را می‌گویند.


۳- همچنین از پیامبر روایت شده هر کس داخل قبرستان شده و سوره یس را قرائت کند در آن روز خداوند بر اهل قبرستان آسان گرفته و برای قاری به تعداد اهل قبور حسنه و پاداش خواهد بود.



کسی که برای میت عملى را انجام می‏دهد، گرچه در نیت باید قصد نیابت نماید، ولى قسمت عمده ثواب آن طبق روایات ـ. در نامه عمل او نیز نوشته مى‏شود. البته باعث برى‏ءالذمه شدن میّت نیز شده و او از عذاب و گرفتارى نجات پیدا میکند.


مرحوم حاج شیخ عباس قمى در مفاتیح ‏الجنان، ص. ۳۱۷ حدیث صحیحى را از امام صادق (ع) نقل فرموده که در ضمن آن حدیث این طور آمده «میت شاد و مسرور میشود و گشایش پیدا می‏کند به دعا و استغفارى که براى او می‏کنند چنانچه زنده شاد می‏شود به هدیه که براى او می‏برند و فرمود که ثواب نماز، روزه، حج، صدقه و سایر اعمال خیر و دعا در قبر میت بر او وارد میشود و ثواب آن براى مرده و کسى که آن‌ها را انجام داده نوشته مى‏شود».


روایات دیگرى نیز در آنجا نقل شده که می‏توانید مطالعه کنید، بنابراین یقین کنید که آنچه براى اموات خودتان هدیه میکنید در صورتى که اخلاص داشته باشید به آن‌ها می‏رسد و ثوابش در نامه عمل خودتان هم ضبط مى‏شود.


مرحوم طبرسی در جلد اول مجمع البیان در فضیلت آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» می‌فرماید: «پیامبر اکرم (ص) در حدیثی می‌فرماید: «هنگامی که معلم به بچه بگوید بگو بسم الله الرحمن الرحیم و بچه این جمله را بگوید، خداوند معلم و پدر و مادر این بچه را می‌آمرزد. در روایات آمده است که حضرت صادق (ع) فرمود: هرگاه چهل نفر نزد میت حاضر شوند و بگویند: «اللهم انا لا نعلم منه الاخیرا»؛ یعنی خدایا ما جز نیکی چیزی از او نمی‌دانیم، خداوند می‌فرماید: شهادت شما را در مورد او پذیرفتیم و آمرزیدیم آنچه را که شما درباره او نمی‌دانید. (معاد، شهید دستغیب، ص. ۴۷، دارالکتاب).


به طور خلاصه لطف و رحمت الهی در مورد اموات فراوان و بی شمار است و امور فراوانی موجب تخفیف عذاب آن‌ها و یا آمرزش آن‌ها می‌گردد؛ البته بهترین هدیه برای اموات قضای حقوق واجبی است که بر عهده آن‌ها باقی مانده است مثل نماز و روزه و حج واجبی که از میت فوت شده و یا بدهکاری‌های او مثل بدهی خمس و زکات و بدهی به مردم و حقوقی که از مردم بر ذمه دارد، ادای این حقوق واجب در حال میت بسیار مفید و مؤثر است و او را از عذاب و ناراحتی رها می‌کند.


برای مطالعه بیشتر ر. ک:
- وسائل الشیعه، کتاب الطهاره، باب ۲۵، و باب ۱۷ و باب ۲۷.
- معاد، شهید دستغیب شیرازی.
انسان از مرگ تا برزخ نعمت الله صالحی حاجی آبادی ص. ۷۵ و ۷۶