اوپک اختیاری ندارد!

اگر کسی تاکنون تردید داشت که اوپک چیزی بیش از یک سازمان شبح نیست، ۱۰ روز گذشته این موضوع را ثابت کرده است.

این گروه نشان داد قادر نیست به تنهایی تصمیم بگیرد و اعضای کوچکتر مجبور شدند با کاهش تولیدی موافقت کنند که تنها پس از به دست گرفتن کنترل مذاکرات از سوی روسیه در مقر اوپک حاصل شد. پس از آن حتی با وجود این که عربستان سعودی اعلام کرد تا ژانویه میزان عرضه خود را نیم میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داد، معامله‌گران نفت چندان اعتنایی نکردند.

این فرجام غم انگیزی برای سازمانی است که زمانی دولت‌ها را به لرزه می‌انداخت. اتفاقی که افتاد این بود: وزیران نفت اوپک در یک پنج شنبه زمستانی در مقر این گروه در وین گرد هم آمدند. ضعیف شدن رشد تقاضا برای نفت و رشد فزاینده تولید آمریکا باعث شد به این توافق برسند که لازم است تولیدشان را برای متعادل نگه داشتن بازار در سال ۲۰۱۹ کاهش دهند. اما آنچه که رو در رو ندیده باشند چگونگی تقسیم کاهش تولید بود.

افزایش تولید عربستان سعودی

تولید عربستان سعودی که از ماه مه جهش پیدا کرده است، نقش قابل ملاحظه ای در اشباع عرضه و تنش در درون اوپک داشت.

عربستان سعودی اصرار داشت که همه اعضای اوپک باید سهم برابری در کاهش تولید داشته باشند و تولیدشان را به میزان مشابه از سطح تولید اکتبر کاهش دهند. ناظران معتقد بودند با توجه به این که بزرگترین تولیدکننده اوپک، تولیدش را از ماه مه بیش از یک میلیون بشکه در روز افزایش داده است بنابراین باید عمده کاهش تولید را برعهده بگیرد تا بازار به تعادل بازگردد. به‌علاوه ایران همراه با برخی از کشورها خواستار معافیت از کاهش تولید شد.

این بن بست شبیه اتفاقی بود که در آوریل سال ۲۰۱۶ در دوحه افتاد و هیچ کس مایل نبود دوباره تکرار شود. تا پایان روز پنج شنبه ششم دسامبر مقامات نتوانستند به توافق برسند و خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی اظهار کرد مطمئن نیست که توافقی حاصل شود. ضیافت شام در قلعه لیختن اشتاین نیز بدون حضور هیات سعودی و ایران برگزار شد.

اما روز جمعه که قرار بود اوپک با شرکایش دیدار کند، اندکی بهتر آغاز شد. وزیران اوپک سرگرم مذاکره شدند اما گفت و گوها به جایی نرسید و نشست اوپک پلاس به بعدازظهر موکول شد. سپس روس‌ها از راه رسیدند.

مذاکرات دوجانبه برای مشخص کردن مواضع، بخش معمولی از روزها و ساعت‌های پیش از نشست رسمی اوپک است. این مذاکرات در سوئیت‌های هتل‌های وین انجام می‌گیرد که در آن هیات‌های مختلفی حضور پیدا می‌کنند. در سال‌های اخیر روس‌ها بخشی از این صحنه بوده اند.

اما صبج جمعه زمانی که الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه از راه رسید به دفتر دبیرکل اوپک رفت. اگر قرار بود نمادی از اضمحلال اوپک وجود داشته باشد، بی‌شک همین حرکت بود. وی سپس وزیر نفت ایران و سپس وزیر نفت عربستان سعودی را هر کدام به مدت ۴۵ دقیقه احضار کرد. دو ساعت بعد این گروه به توافق رسید و ایران، لیبی و ونزوئلا از مشارکت در کاهش تولید معاف شدند.

توافق که روی کاغذ آمد، منصفانه و منطقی بود. اوپک تولیدش را نسبت به سطح تولید اکتبر سال ۲۰۱۸، به میزان ۸۰۰ هزار بشکه در روز یا معادل سه درصد کاهش خواهد داد در حالی که سهم شرکای این گروه ۴۰۰ هزار بشکه در روز یا معادل دو درصد است. این میزان کاهش برای متعادل کردن عرضه و تقاضا در نیمه اول سال آینده کافی است.

عربستان سعودی حتی از این هم بیشتر پیش رفت و فالح اعلام کرد تولید این کشور از ۱۱.۱ میلیون بشکه در روز در نوامبر به ۱۰.۲ میلیون بشکه در روز در ژانویه کاهش پیدا خواهد کرد. این کاهش چشمگیر به نظر می‌رسد اما همچنان ۱۵۰ هزار بشکه در روز بالاتر از سهم تولید این کشور در توافق اولیه است.

و از اینجاست که نابرابری توافق جدید اوپک پلاس نمایان می‌شود. عربستان سعودی، روسیه، امارات متحده عربی و عراق تولیدشان را در فاصله مه تا اکتبر مجموعا ۱.۶ میلیون بشکه در روز افزایش داده اند. این مسئله نه تنها در اشباع عرضه نقش داشته بلکه به آن‌ها سهم تولید بالاتری نسبت به توافق‌های قبلی داده است. اما سایر اعضای اوپک همچنان سهم تولید پایین‌تری دارند.

واگذاری کنترل تصمیم گیری اوپک به کرملین، بهای گزافی برای این گروه و اکثر اعضای کوچک آن داشته است. برخی از اعضای کوچک اوپک احساس می‌کنند به حاشیه رفته‌اند و توافق جدید تنها شکاف میان اعضای قدرتمند و کوچکتر را افزایش داده است.

در این بین، روسیه کاملا به نفع خود عمل کرد و موافقت کرد تولیدش را از سطح تولید ۱۱.۴۲ میلیون بشکه در روز در اکتبر، تنها ۲۳۰ هزار بشکه در روز کاهش دهد که معادل تنها ۰.۱ درصد است.

بی‌اعتنایی بازار

بر اساس گزارش بلومبرگ، توافق اوپک پلاس برای مدت کوتاهی کمک کرد قیمت نفت تقویت شود اما به سرعت به پایین سطحی که پیش از این دیدار داشت، بازگشت.

بازارهای نفت واکنش بی‌تفاوتی داشتند و نفت برنت پس از یک صعود کوتاه مدت، دوباره به رکورد پایین قبلی خود بازگشت. شاید معامله گران باور ندارند که این گروه به توافق خود عمل کنند یا منتظرند نتیجه آن را مشاهده کنند.