فرق اذان و اقامه در چیست؟

برای خواندن نماز در ابتدا نیاز است که شما اذان را شنیده باشید. یعنی باید مطمئن باشید در وقت مناسب شروع به نماز خواندن می‌کنید.

برای همین خیلی از مردم، چون از رسانه‌ها دور هستند و یا در خارج از شهر و به دور از مسجد هستند سعی می‌کنند قبل از شروع اقامه خودشان اذان را بگویند، اما خیلی وقت‌ها فرق اذان و اقامه را نمی‌دانند و ممکن است اشتباه بخوانند. در ادامه تفاوت اذان و اقامه را شرح می‌دهیم.

اذان و اقامه را چگونه بگوییم؟
فرق اذان و اقامه:

در اول اذان چهار بار «اللّه اکبر» گفته مى شود. در اقامه دو بار.
در اذان «قد قامت الصّلوه» گفته نمى شود، امّا در اقامه پس از «حىّ على خیر العمل» دو بار «قد قامت الصّلوه» گفته مى شود.
در آخر اذان دو نوبت «لااله الاّ اللّه» گفته مى شود، ولى در اقامه یک بار.

اذان چیست؟
"اذان" شعار توحیدی مسلمانان است.
"اذان" شهادت بر یگانگی خداوند و رسالت پیامبر خداوند است.
"اذان" بانگ بیدار باش برای عبادت پروردگار جهان است.
"اذان" اعلام فرا رسیدن وقت نماز است.
"اذان" آهنگ دلنوازی است که ما را برای ار تباط با خدا فرا می‌خواند.
"اذان" شروع یک ارتباط با خداست.
"اذان" نسیمی است که گرد غبار غفلت و بی توجهی را از ذهن و اندیشه انسان دور می‌سازد.

اذان نشانه چیست؟
هنگام سپیده صبح، ظهر، و در نخستین لحظات شب، هنگام تاریک شدن هوا، در هر منطقه اسلامی با آهنگ روح نواز اذان، به همه اعلام می‌شود که: "وقت نماز فرا رسیده".

از رسول خدا صلی الله علیه و اله پرسیدند: چرا پیش از نماز اذان و اقامه مستحب است، ولی در مورد عبادات دیگر چنین نیست؟

حضرت رسول خدا فرمود: به خاطر این که نماز، شبیه حالت‌های مختلف انسان در قیامت است. اذان به «نفخه‌ی اوّل» شباهت دارد که با نفخه‌ی اوّل (و دمیدن اسرافیل در صور) همه‌ی مردم می‌میرند و از همین جاست که نشستن و سجده کردن بعد از اذان، مستحب است، (سجده اشاره به مرگ و بازگشت انسان به خاک و زمین است) و اقامه‌ی نماز، شبیه «نفخه‌ی دوّم» است (که با دمیدن اسرافیل در صور، در مرتبه‌ی دوّم، مردگان زنده می‌شوند) که خدای متعال فرمود: «وَ استَمِع یَومَ یُنادِ المُنادِ مِن مَّکانٍ قَرِیبٍ» و گوش فراده و منتظر روزی باش که منادی از مکانی نزدیک ندا می‌دهد؛ و قیام در نماز مانند برخاستن مردم از قبرهاست چنانکه فرمود: «یَومَ یَقُومُ النّاسُ لِرَبِّ العالَمین» روزی که مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان می‌ایستند؛ و بلند کردن دست‌ها هنگام گفتن تکبیرة الاحرام، شبیه دست دراز کردن برای گرفتن نامه‌ی اعمال در قیامت است، که خدای بزرگ فرمود: «إِقرأ کِتابَکَ کَفی بِنَفسِکَ الیَومَ عَلَیکَ حَسیباً» (و به او می‌گویی) کتابت را بخوان، کافی است که امروز، خود حسابگر خویش باشی؛ و رکوع نماز، به خضوع خلایق در پیشگاه خالق شباهت دارد؛ چنانکه فرمود: «وَ عَنَتِ الوُجُوهُ لِلحَیِّ القَیُّومِ» و (در آن روز) همه‌ی چهره‌ها در برابر خداوند حیّ قیّوم، خاضع می‌شود؛ و سجودِ نماز، شبیه سجود بندگان برای خدای جهان (در قیامت) است که فرمود: «یَومَ یُکشَفُ عَن ساقٍ وَ یُدعَونَ اِلَی السُّجُودِ» (به خاطر بیاورید) روزی را که ساق پا‌ها (از وحشت) برهنه می‌گردد و دعوت به سجود می‌شوند؛ و تشهّدِ نماز شباهت دارد به زانو زدن خلایق در پیشگاه خدای متعال در روز قیامت.

اذان چگونه گفته می‌شود؟
اذان اینگونه گفته می‌شود:

اذان؛ مستحب است در آغاز نماز، ابتدا اذان گفته و سپس نماز را شروع کنیم.

اقامه؛ بعد از اذان، بهتر است اقامه را هم بخوانیم و سپس نماز را شروع کنیم، بدین ترتیب:

اقامه:

الله اکبر (خدا بزرگتر از آن است که او را وصف کنند) ۴ مرتبه
۲ مرتبه (اقامه)
اشهد ان لا اله الا الله (گواهی می‌دهم که خدایی جز خدای یگانه نیست) ۲ مرتبه
۲ مرتبه (اقامه)
اشهد ان محمدا رسول الله (گواهی می‌دهم محمد ص. فرستاده خدا است) ۲ مرتبه
۲ مرتبه (اقامه)
اشهد ان علیا، ولی الله (گواهی می‌دهم علی (ع)، ولی خداست) ۲ مرتبه
۲ مرتبه (اقامه)
حی علی الصلاه (بشتاب بسوی نماز) ۲ مرتبه
۲ مرتبه (اقامه)
حی علی الفلاح (بشتاب بسوی رستگاری) ۲ مرتبه
۲ مرتبه (اقامه)
حی علی خیر العمل (بشتاب بسوی بهترین عمل)
قد قامت الصلوه (به تحقیق نماز برپا شد) ۲ مرتبه
۲ مرتبه (اقامه)
الله اکبر (خدا بزرگتر از آن است که او را وصف کنند) ۲ مرتبه
۲ مرتبه (اقامه)
لا اله الا الله (خدایی جز خدای یگانه نیست) ۲ مرتبه
۱ مرتبه (اقامه)

چرا اذان و اقامه فرق می‌کنند؟

اذان به عنوان نشانه و اعلام ورود به وقت نماز است. در حالی که اقامه، مقدمه آغاز ارکان نماز می‌باشد. با اذان مردم برای اقامه نماز خبر می‌شوند و با اقامه برای ادای نماز آماده می‌گردند. وجود عبارت قد قامت الصلاہ در اقامه به همین تفاوت اشاره دارد.

از این رو دستور داده شده است که بین اذان و اقامه اندکی فاصله ایجاد گردد تا مردم به نماز جماعت برسند. این حکمت نشان دهنده این است که اصل و مبنا در اقامه نماز نماز جماعت است که احکام مربوط به اذان و اقامه اصالتا در مورد ان تشریع شده است.

البته ذکر اذان و اقامه برای نماز فرادی نیز مستحب است لکن تاکید و استحباب ان در نماز جماعت بیشتر بوده تا جایی که حتی برخی فق‌ها ترک اذان واقامه در نماز جماعت را جایز ندانسته اند.

در ادامه بخشی از کتاب شریف اسرار الصلوه تالیف میرزا ملکی تبریزی استاد اخلاق امام خمینی قدس سره را در مورد عبرت‌های اذان و اقامه نقل می‌نماییم.

«عبرتهاى اذان و اقامه»

آنگاه که نداى مؤذن را شنیدى نداء روز قیامت را بخاطر آور و در ظاهر و باطن خود را براى اجابت این نداء آماده ساز، چون کسانیکه در پاسخ باین ندا شتاب گیرند همان‌ها هستند که در روز قیامت به لطف الهى ندا داده مى ‏شوند.

پس این ندا را بر قلبت عرضه نما اگر دیدى که با شنیدن اذان دلت مملو از شادى و سرور مى‏ شود و با میل و رغبت تو را به پاسخ به این ندا فرا می‌خواند بدان که در قیامت هم به بشارت و رستگارى ندا داده خواهى شد و لذاست که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله مى‏ فرمود: ارحنا یا بلال، ارحنا بها و بالنداء إلیها؛ راحت ساز ما را اى بلال، راحت ساز ما را به نماز و به نداء و دعوت بنماز، زیرا که روشنى چشم آن حضرت در نماز بود.

اذان، دعوت براى ملاقات است و همانگونه که روز قیامت مردم براى عرضه بر خداوند فرا خوانده مى‏ شوند در این دنیا هم مؤمنین، مؤمنان را به مجلس حضور و معراج و زیارت حضرت پروردگار فرا می‌خوانند.

پس اگر معرفت انسان در این دنیا به حدى باشد که از اذان لذت ببرد در آخرت هم از ملاقات حضرت حق بى‏ بهره نخواهد بود چرا که معرفت در این دنیا به منزله بذر مشاهده در آخرت می‌باشد؛ و اگر بر اثر جهل، حال انسان بگونه‏ اى باشد که این نداء او را خوش نیاید این امر سبب خواهد شد که نداء روز قیامت هم خوش آیند او نباشد؛ و اگر در این دنیا در هنگام شنیدن اذان در زمره غافلان باشد حالش در آن روز مناسب با این غفلت خواهد بود و در سایر مقامات دین و نوامیس شرع امر بهمین منوال است.

چرا که انسان بر همان چیزى میمیرد که بر آن زندگى نموده و بر همان چیزى محشور میشود که بر آن مرده و جز آنچه در زمین دل کاشته چیز دیگرى درو نخواهد کرد.

بنابر این کسیکه موقع نماز از وظیفه‏ اش نسبت به پروردگار آگاه باشد و بداند که این امر، لطفى عظیم از ناحیه حضرت حق نسبت باو است مسلما روشنى چشمش در نماز خواهد بود؛ و همانگونه که بمجالس انس با دوستانش مشتاق و در انتظار چنین مجالسى است نسبت به نماز و گفتگوى با پروردگارش هم چنین خواهد بود؛ و همانگونه که دعوت دوستانش را براى حضور در چنین مجالسى مى‏ پذیرد اذان را هم که بمنزله منادى ذات اقدس حق است بگوش جان مى ‏شنود و پاسخ مى‏ گوید؛ و اگر خواستى که حق مطلب را دریابى به رفتار و معامله ذات اقدس حق با خود آنگاه که تو رو سوى او میکنى بنگر و باین حقیقت اعتراف نما که اگر تو آنچه در توان دارى در تحصیل حق ادب این نداء و دعوت بکار گیرى باز هم یک صدم آنچه که بحکم حکمت و عدل بر تو واجب است انجام نخواهى داد؛ و اگر آنگونه که شایسته ادب پاسخ به نداى او است نتوانستى انجام دهى شرمسار باش، در این صورت است که ذات اقدس حق تو را مى‏ پذیرد و شکر عظیم او شامل حالت می‌گردد چیزى که نه علما با زیرکى خود بدان برسند و نه عقلا با عقل خود بدان دست یابند.

به فضل اذان و کلماتیکه در آن بکار رفته دقت نما و عبرت بگیر که چگونه با نام خدا شروع و بنام او ختم گردیده است و از این امر بدین حقیقت پى ببر که تنها ذات پاک او است که اول و آخر و ظاهر و باطن است.

گویا مرحوم فیض خواسته بگوید که تشریع اذان باین نحو، اشاره باین حقیقت دارد. او گفته است: آنگاه که اللّه اکبر را شنیدى قلبت را متوجه عظمت و بزرگوارى ذات اقدس حق نما و دنیا و آنچه را که در آن است کوچک شمار تا در تکبیرت دروغگو نباشى و هر گاه‏ لا اله الا اللّه‏ را شنیدى هر معبودى غیر او را از لوح دل محو کن؛ و رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله را حاضر ببین و با رعایت آداب حضور آن بزرگوار با نیت خالص برسالت آن حضرت گواهى ده. پس از این، عهدت را با تکبیر و تعظیم ذات اقدس حق تجدید نما، و هم چنانکه با تکبیر او نمازت را شروع نمودى با تکبیر او هم ختم نما و مبدأ خود را از او و بازگشت خود را هم بسوى او قرار ده؛ و قوام و اعتماد خود را بر حول و قوه او بگذار وقتی که می‌گوییم: لا حول و لا قوه الا باللّه العلى العظیم. یعنى که کیفیت فضل اذان این حقیقت است که مبدأ هر چیزى خدا و مسیر و بازگشت همه چیز هم بسوى او و قوام و اعتماد تو بر حول و قوه او است.

منبع: دلگرم