نارسایی قلبی قابل درمان است؟

نارسایی قلبی به معنی ناتوانی قلب در پمپ کردن خون است. نارسایی قلب به معنی ایست کار قلب یا حمله قلبی نیست البته کسانی که مبتلا به نارسایی قلب هستند، اکثرا سابقه حمله قلبی در گذشته داشته‌اند.

نارسایی قلب را نارسایی احتقانی قلب (CHF) هم می‌نامند. احتقان به معنی جمع شدن مایعات در بدن به دلیل کم شدن توانایی پمپاژ خون توسط قلب است. علائم نارسایی قلبی در طول هفته‌ها و ماه‌ها متعاقب ضعیف‌تر شدن قلب و توانایی کمتر آن برای پمپ کردن خون براساس نیاز‌های بدن ایجاد می‌شوند.

نارسایی قلب معمولا در سمت چپ قلب رخ می‌دهد
نارسایی قلب امکان دارد در اثر اختلال سمت راست یا سمت چپ و یا هر دو سمت قلب رخ دهد. اغلب نارسایی قلب در سمت چپ قلب رخ می‌دهد. سمت چپ قلب قدرتمندتر بوده و خون را به سراسر بدن پمپ می‌کند. دهلیز چپ قلب، خون را از ریه‌ها تحویل گرفته و آن را به بطن چپ می‌فرستد و از آنجا خون وارد گردش خون عمومی بدن می‌شود. اگر بطن چپ قلب، ضعیف شود و نتواند خون دریافتی را کاملا به جلو پمپ کند، خون به سمت عقب و به داخل ریه‌ها پس می‌زند.

وقتی که بطن چپ نتواند به درستی انقباض کند، نارسایی سیستولی قلب روی می‌دهد. در نارسایی سیستولی قلب، با هر ضربان قلب مقدارکافی خون به سراسر بدن پمپ نمی‌شود. وقتی که دیواره‌های عضلانی قلب سفت می‌شوند و نمی‌توانند به حد کافی شل (ریلکس) شوند، نارسایی دیاستولی رخ می‌دهد. در نارسایی دیاستولی، قلب سفت شده و نمی‌تواند در بین انقباضات از خون کافی، پُر شود.

در هر دو حالت (نارسایی سیستولی و نارسایی دیاستولی) خون وارده شده به سمت چپ قلب به سمت عقب یعنی به داخل بافت ریه پس می‌زند. وقتی که تجمع خون در رگ‌های کوچک ریه‌ها (مویرگ‌ها) به نقطه بحرانی رسید، خون به داخل کیسه‌های هوایی (آلوئولها) نشت کرده و احتقان ریوی ایجاد می‌شود. این تجمع خون که موسوم به "ادم‌ریوی" است، تنفس را دشوار می‌کند.

نارسایی قلبی در سمت راست قلب
بیماری نارسایی قلب امکان دارد سمت راست قلب را هم تحت تاثیر بگذارد. نارسایی سمت راست قلب به دلیل بیماری ریوی یا در نهایت نارسایی سمت چپ قلب اتفاق می‌افتد. سمت راست قلب، خون برگشتی از بدن را دریافت می‌کند و آن را به داخل ریه‌ها پمپ می‌کند تا اکسیژنه شود. امکان دارد سمت راست قلب توسط فشار برگشتی ناشی از نقص بطن چپ آسیب ببیند. وقتی که توانایی سمت راست قلب برای پمپاژ خون کم می‌شود، خون به سمت عقب یعنی به داخل سیاهرگ‌ها بر‌می‌گردد و موجب تورم بافت‌ها و اعضای بدن می‌شود.

این نوع "ادم" ناشی از نارسایی قلبی سمت راست بیشتر در ساق، مچ و پا‌ها دیده می‌شود. سیاهرگ‌های گردن هم در اثر این نوع نارسایی قلبی متورم می‌شوند. اندام‌های شکمی به ویژه کبد و حفره شکمی که شامل روده‌ها است، امکان دارد بزرگ و حساس شوند که باعث می‌شوند شما احساس تهوع یا پری شکمی کنید.

علت نارسایی قلب چیست؟
نارسایی قلب گاهی به علت بیماری شریان کرونری (تنگی عروق خون دهنده به قلب) رخ می‌دهد. برخی افراد مبتلا به نارسایی قلب، نشانه‌های کمی از خود نشان می‌دهند. تنگی نفس (خصوصا زمان راه‌رفتن، بالا رفتن از پله‌ها یا فعالیت)، تنگی نفس هنگام درازکشیدن، کاهش اشتها، تنگی نفس ناگهانی شبانه که باعث بیدار شدن از خواب می‌شود، خستگی یا ضعف عمومی (شامل کاهش توانایی در ورزش کردن)، تورم پا، تورم شکم یا احساس پری در شکم، ضربان قلب سریع یا نامنظم، افزایش وزن ناگهانی (۵ درصد یا یک کیلوگرم در روز برای ۳ روز پیاپی)، سرفه و خس‌خس سینه به‌طور مزمن و تهوع می‌تواند از علائم بیماری نارسایی قلب باشد.

در صورت بروز هر یک از این نشانه‌های مربوط به بیماری نارسایی قلب به پزشک مراجعه کنید، مخصوصاً اگر سابقه بیماری قلبی دارید.

تشخیص بیماری نارسایی قلب
پزشک سوالاتی در مورد نشانه‌ی بیماری و سابقه پزشکی از بیمار می‌پرسد. بعد بیمار را معاینه می‌کند و امکان دارد تست‌ها و آزمایشات زیر را درخواست کند:

آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- عکس قفسه‌سینه
- نوار قلب (ECG)
- اکوکاردیوگرام قلب
- رادیونوکلید ونتریکولوگرافی

یکی از راه‌های تشخیص نارسایی قلب، گرفتن نوار قلب است. در واقع نوار قلب فعالیت الکتریکی قلب را ضبط می‌کند. به وسیله نوار قلب می‌توان مشکلات ریتم قلب یا بعضی از آسیب‌ها و نارسایی‌های قلبی را تشخیص داد. در اکوکاردیوگرام قلب، پزشک می‌تواند به وسیله امواج صوتی شکل قلب را ببیند. در این تست پزشک می‌تواند چگونگی پمپاژ قلب وضعیت دریچه‌های قلبی و برخی دیگر از مشخصات قلب را بررسی کند.

از دیگر راه‌های شناسایی نارسایی قلب رادیونوکلید ونتریکولوگرافی است. در رادیونوکلید ونتریکولوگرافی، مقدار خیلی جزئی از ماده رادیواکتیو به داخل خون تزریق می‌شود. این ماده به سمت قلب حرکت می‌کند. به‌وسیله دوربین مخصوص پزشک می‌تواند پمپاژ قلب را مشاهده کند. ماده رادیواکتیوی که در این تست استفاده می‌شود بی‌ضرر است و بعد از تمام شدن تست، به‌طور کامل از بدن دفع می‌شود.

درمان نارسایی قلب
در درمان نارسایی قلب اولین قدم، برطرف کردن علل زمینه‌ای است. کنترل فشار خون بالا در مراحل ‏اولیه می‌تواند منجر به برگشت نارسایی قلب شود. اصلاح دریچه‌های قلب در هنگامی ‏که عارضه غیرقابل برگشت قلبی ایجاد نشده باشد اکثر اوقات منجر به بهبود کامل بیماری نارسایی قلب می‌شود.

در ‏بیماران مبتلا به سکته‌های قلبی، جلوگیری از سکته‌های مجدد از شدید شدن نارسایی قلبی و ‏تخریب بیشتر عضلانی پیشگیری می‌کند. کنترل عوامل خطر ساز در این زمینه حائز ‏اهمیت است.

درمان دارویی نارسایی قلب
نارسایی اغلب پیشرفت ‏کننده بوده و درمان‌های دارویی برای پایین آمدن سرعت پیشرفت نارسایی قلب و یا توقف آن مورد ‏استفاده قرار می‌گیرد. مهار کننده‌های آنژیوتانسین (کاپتوپریل، انالاپریل، لوزارتان و...)، ‏دارو‌های مهار کننده سمپاتیک (کارودیلول، متوپرولول، ...) و اسپرینولاکتون در کنترل ‏پیشرفت نارسایی قلب و با بالا رفتن طول عمر بیماران بسیار مفید است.

دارو‌های دفع ‏کننده مایعات (فوروزماید)، گشادکننده‌های وریدی (نیترات ها) و داروی‌های افزایش ‏دهنده قدرت عضلانی (دیگوکسین) برای کم شدن نشانه‌های نارسایی قلب کاربرد دارند. دارو‌های ضد ‏آریتمی و استفاده از دفیبریلاتور داخل بطنی (‏ICD‏) هم گاهی برای درمان نارسایی قلب لازم می‌شود.

در موارد نارسایی ‏شدید قلب استفاده از پیس میکر‌های حفره‌ای (باتری و مدار الکتریکی) با ایجاد هماهنگی در انقباض عضلانی ‏قلب، در صورت استفاده در بیماران کمک شایانی به رفع علائم نارسایی قلب کرده و احتمالاً موجب بالا رفتن ‏طول عمر بیماران می‌شود و در نهایت در مواردی که نارسایی قلب توسط روش‌های دارویی و ‏موارد مطرح شده قابل کنترل نیست، پیوند قلب تنها گزینه موجود است.

در چه شرایطی به پزشک مراجعه کنیم؟
هر زمانی که تنگی نفس داشتید یا در پا‌ها و قوزک‌ها دچار تورم زیاد باید با پزشکتان تماس بگیرید. همینطور اگر در طول یک تا دو روز ۵-۳ پوند (هر پوند معادل ۴۵۰ گرم است) وزن اضافه کردید باید با او تماس بگیرید. برای اینکه وزن خود را مرتب چک کنید لازم است تا هر روز صبح قبل از ادرار کردن خود را وزن کنید.