.svg)
علائم بیماری فاسیولا چیست؟
پارسینه: استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان گفت: علائم و نشانه های این بیماری به صورت تب گاهی همراه با لرز و عرق شبانه، دردهای شدید شکمی، مشکلات گوارشی مثل اسهال، نفخ و تهوع، نشانه های آلرژیک مانند قرمزی پوست کهیر و خارش، ناراحتی های تنفسی، کاهش وزن، کم خونی و بزرگی کبد ظاهر می شود.
کیهان اشرفی، استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه فاسیولیازیس به عفونت یا بیماری ناشی از انگل‌های فاسیولا گفته می‌شود اظهار کرد: این انگل‌ها که مردم آن را به نام کرم کپلک گوسفند نیز می‌شناسند، تا حدود۳۰ سال قبل عمدتاً سبب آلودگی دام‌ها بود و به علت کم بودن موارد بیماری ناشی از آن‌ها در انسان، اهمیت پزشکی و بهداشتی قابل توجهی نداشته اند. متأسفانه در طول دو سه دهه گذشته موارد فاسیولیازیس انسانی در مناطق مختلف جهان به میزان بسیار زیادی افزایش یافته و در حال حاضر حدود ۱۷ میلیون نفر از مردم دنیا در بیش از ۶۰ کشور به آن مبتلا می‌باشند.
وی با بیان اینکه در ایران در سال‌های ۱۳۶۸ و ۱۳۷۸ دو همه گیری بزرگ بیماری اتفاق افتاد که طی آن حدود ۱۷هزار نفر از مردم استان گیلان، به خصوص در بندر انزلی و رشت، به فاسیولیازیس مبتلا شدند، افزود: به دلیل پتانسیل وقوع این همه گیری‌های گسترده در گیلان، سازمان جهانی بهداشت ایران را در زمره کشورهائی قرار داده است که با این بیماری مشکل جدی دارند و به نظر می‌رسد که استان گیلان مهمترین کانون فاسیولیازیس انسانی در قاره آسیا باشد.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در خصوص شکل ظاهری انگل فاسیولا تصریح کرد: انگل‌های فاسیولا کرم‌های مسطح و برگی شکلی هستند که عمدتاً در مجاری صفراویِ کبد دام‌ها از جمله گوسفند، بز، گاو، گاومیش و برخی علفخواران دیگر زندگی می‌کنند.
اشرفی با بیان اینکه دو نوع انگل فاسیولا وجود دارد افزود: یکی کوچکتر و پهن به اندازه ۳-۲ سانتیمتر و دیگری باریک و بلند به اندازه ۵-۳ سانتیمتر است.
وی با اشاره به چرخه زندگی انگل‌های فاسیولا یادآور شد: برای برقرای چرخه زندگی انگل‌های فاسیولا وجود دام‌های آلوده، منابع آبی دائمی یا فصلی، بارندگی فراوان و حلزون‌های میزبان واسط ضروری می‌باشند.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه حیوانات آلوده به فاسیولا، تخم انگل را همراه با مدفوع خود به محیط خارج دفع می‌کنند یادآور شد: در صورتی که این تخم در آب قرار گیرد در درجه حرارت مناسب پس از حدود سه هفته در داخل آن یک لارو مژه دار به وجود می‌آید این لارو پس از تشکیل از تخم خارج شده و با نفوذ در بدن حلزون‌های آبزی شروع به رشد و تکثیر می‌کند. در نتیجه تکثیر انگل در بدن حلزون تعداد زیادی لارو دم دار ایجاد می‌شود. این لارو‌ها پس از کامل شدن از بدن حلزون خارج شده و در آب رها می‌شوند و با بادکش‌های خود به برگ گیاهان موجود در آب می‌چسبند و با ترشح یک دیواره محکم در اطراف سر خود به یک فرم مقاوم تبدیل می‌شوند. این انگل‌ها گاهی به صورت معلق در آب نیز به فرم مقاوم تبدیل می‌شوند. حیوانات نشخوار کننده و انسان با خوردن گیاهان و یا سبزیجاتی که در این آب‌ها رشد می‌کنند و آلوده به انگل می‌باشند، به فاسیولیازیس مبتلا می‌شوند.
اشرفی با بیان اینکه از زمان خوردن انگل فاسیولا تا ظهور نشانه‌های بیماری چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد گفت: پس از طی این مدت علائم و نشانه‌های بیماری به صورت تب گاهی همراه با لرز و عرق شبانه، دردهای شدید شکمی، مشکلات گوارشی مثل اسهال، نفخ و تهوع، نشانه‌های آلرژیک مانند قرمزی پوست کهیر و خارش، ناراحتی‌های تنفسی، کاهش وزن، کم خونی و بزرگی کبد ظاهر می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در صورت ادامه یافتن بیماری دردهای قولنج مانند، عدم تحمل غذای چرب و زردی ایجاد می‌شود. افزایش تعداد ائوزینوفیل‌های خون یکی از نشانه‌های مهم این بیماری است.
اشرفی با بیان اینکه برای تشخیص بیماری انجام آزمایشات خون و مدفوع ضروری است ادامه داد: در این بیماری تعداد گلبول‌های سفید خون، آنزیم‌های کبدی و پادتن‌های ضد فاسیولا افزایش پیدا می‌کند. باید توجه داشته باشیم که برای انجام آزمایش مدفوع حداقل از یک هفته قبل فرد بیمار نباید از جگر دام و یا غذاهائی که با جگر تهیه می‌شوند تغذیه کرده باشد. چنانچه نمونه مدفوع بیمار که در این شرایط مورد آزمایش قرار گرفته باشد واجد تخم انگل باشد، فرد به طور قطع به فاسیولیازیس مبتلاست و بایستی مورد درمان داروئی قرار گیرد. همچنین سیستم‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن و ام آر آی نیز به تشخیص بیماری کمک می‌کنند.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در خصوص شکل ظاهری انگل فاسیولا تصریح کرد: انگل‌های فاسیولا کرم‌های مسطح و برگی شکلی هستند که عمدتاً در مجاری صفراویِ کبد دام‌ها از جمله گوسفند، بز، گاو، گاومیش و برخی علفخواران دیگر زندگی می‌کنند.
اشرفی با بیان اینکه دو نوع انگل فاسیولا وجود دارد افزود: یکی کوچکتر و پهن به اندازه ۳-۲ سانتیمتر و دیگری باریک و بلند به اندازه ۵-۳ سانتیمتر است.
وی با اشاره به چرخه زندگی انگل‌های فاسیولا یادآور شد: برای برقرای چرخه زندگی انگل‌های فاسیولا وجود دام‌های آلوده، منابع آبی دائمی یا فصلی، بارندگی فراوان و حلزون‌های میزبان واسط ضروری می‌باشند.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه حیوانات آلوده به فاسیولا، تخم انگل را همراه با مدفوع خود به محیط خارج دفع می‌کنند یادآور شد: در صورتی که این تخم در آب قرار گیرد در درجه حرارت مناسب پس از حدود سه هفته در داخل آن یک لارو مژه دار به وجود می‌آید این لارو پس از تشکیل از تخم خارج شده و با نفوذ در بدن حلزون‌های آبزی شروع به رشد و تکثیر می‌کند. در نتیجه تکثیر انگل در بدن حلزون تعداد زیادی لارو دم دار ایجاد می‌شود. این لارو‌ها پس از کامل شدن از بدن حلزون خارج شده و در آب رها می‌شوند و با بادکش‌های خود به برگ گیاهان موجود در آب می‌چسبند و با ترشح یک دیواره محکم در اطراف سر خود به یک فرم مقاوم تبدیل می‌شوند. این انگل‌ها گاهی به صورت معلق در آب نیز به فرم مقاوم تبدیل می‌شوند. حیوانات نشخوار کننده و انسان با خوردن گیاهان و یا سبزیجاتی که در این آب‌ها رشد می‌کنند و آلوده به انگل می‌باشند، به فاسیولیازیس مبتلا می‌شوند.
اشرفی با بیان اینکه از زمان خوردن انگل فاسیولا تا ظهور نشانه‌های بیماری چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد گفت: پس از طی این مدت علائم و نشانه‌های بیماری به صورت تب گاهی همراه با لرز و عرق شبانه، دردهای شدید شکمی، مشکلات گوارشی مثل اسهال، نفخ و تهوع، نشانه‌های آلرژیک مانند قرمزی پوست کهیر و خارش، ناراحتی‌های تنفسی، کاهش وزن، کم خونی و بزرگی کبد ظاهر می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در صورت ادامه یافتن بیماری دردهای قولنج مانند، عدم تحمل غذای چرب و زردی ایجاد می‌شود. افزایش تعداد ائوزینوفیل‌های خون یکی از نشانه‌های مهم این بیماری است.
اشرفی با بیان اینکه برای تشخیص بیماری انجام آزمایشات خون و مدفوع ضروری است ادامه داد: در این بیماری تعداد گلبول‌های سفید خون، آنزیم‌های کبدی و پادتن‌های ضد فاسیولا افزایش پیدا می‌کند. باید توجه داشته باشیم که برای انجام آزمایش مدفوع حداقل از یک هفته قبل فرد بیمار نباید از جگر دام و یا غذاهائی که با جگر تهیه می‌شوند تغذیه کرده باشد. چنانچه نمونه مدفوع بیمار که در این شرایط مورد آزمایش قرار گرفته باشد واجد تخم انگل باشد، فرد به طور قطع به فاسیولیازیس مبتلاست و بایستی مورد درمان داروئی قرار گیرد. همچنین سیستم‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن و ام آر آی نیز به تشخیص بیماری کمک می‌کنند.
سبزیجات خام نقش اصلی را در آلودگی انسان دارند
وی خوردن غذا‌های تهیه شده با سبزیجات خام مثل دلار و زیتون پرورده، نوشیدن آب‌های سطحی و آب چشمه‌های روباز نواحی کوهستانی، خوردن جگر خام یا آبدار واجد مرحله نوزادی انگل‌های فاسیولا و شستن ظروف و سبزیجات مصرفی در آب‌های سطحی آلود را از راه‌های احتمالی انتقال فاسیولیازیس در استان گیلان عنوان کرد.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با تاکید بر اینکه در اکثر نقاط آندمیک جهان گیاهان آبزی و سبزیجات خام نقش اصلی را در آلودگی انسان دارند، افزود: بنابراین در ایران نیز مصرف سبزیجات محلی خام همچون چوچاق، خالی واش، نعنا و هر سبزی خودرو دیگری که از طبیعت جمع آوری و در بازار‌های محلی به فروش می‌رسند، در ابتلا مردم به فاسیولیازیس نقش اساسی دارند.
اشرفی گفت: این سبزیجات گاهی به صورت خام در تهیه غذا‌های محلی مانند دلار و زیتون پرورده نیز به کار می‌روند که در صورت آلودگی به انگل، می‌توانند در انتقال بیماری نقش داشته باشند. از آنجائی که ضد عفونی این سبزیجات مشکل می‌باشد بهتر است که از خوردن آن‌ها به صورت خام پرهیز شود.
وی خوردن غذا‌های تهیه شده با سبزیجات خام مثل دلار و زیتون پرورده، نوشیدن آب‌های سطحی و آب چشمه‌های روباز نواحی کوهستانی، خوردن جگر خام یا آبدار واجد مرحله نوزادی انگل‌های فاسیولا و شستن ظروف و سبزیجات مصرفی در آب‌های سطحی آلود را از راه‌های احتمالی انتقال فاسیولیازیس در استان گیلان عنوان کرد.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با تاکید بر اینکه در اکثر نقاط آندمیک جهان گیاهان آبزی و سبزیجات خام نقش اصلی را در آلودگی انسان دارند، افزود: بنابراین در ایران نیز مصرف سبزیجات محلی خام همچون چوچاق، خالی واش، نعنا و هر سبزی خودرو دیگری که از طبیعت جمع آوری و در بازار‌های محلی به فروش می‌رسند، در ابتلا مردم به فاسیولیازیس نقش اساسی دارند.
اشرفی گفت: این سبزیجات گاهی به صورت خام در تهیه غذا‌های محلی مانند دلار و زیتون پرورده نیز به کار می‌روند که در صورت آلودگی به انگل، می‌توانند در انتقال بیماری نقش داشته باشند. از آنجائی که ضد عفونی این سبزیجات مشکل می‌باشد بهتر است که از خوردن آن‌ها به صورت خام پرهیز شود.
نمک موجود در دلار قادر به نابودی انگل فاسیولا تا حداقل یکماه نیست
وی با تاکید بر اینکه افرادی که علاقه به مصرف دلار دارند توجه داشته باشند که نمک موجود در آن قادر به از بین بردن انگل حداقل به مدت یکماه نمی‌باشد گفت: قرار دادن دلار در فریزر خانگی به مدت پنج روز قبل از مصرف، انگل را از بین می‌برد بنابراین مصرف آن پس از فریز کردن مانعی ندارد. از آنجائی که چوچاق معمولا به عنوان سبزی خوردن مصرف نمی‌شود و بیشتر برای طعم دادن و معطر کردن مواد غذائی به آن‌ها افزوده می‌شود، در صورت نیاز به استفاده از چوچاق خام در زیتون پرورده و سایر مواد غذائی، بهتر است ابتدا آن را به خوبی شسته و سپس با مولینکس یا هر وسیله دیگری خرد و به مدت پنج روز فریز کنیم.
اشرفی تاکید کرد: در صورتی که تمایل به خوردن خالی واش، نعنا و سایر سبزیجات محلی به صورت خام داشته باشیم، ابتدا آن را با آب و مایع شوینده به خوبی شسته و به مدت ۱۵ دقیقه در محلول سرکه سفید) یک لیوان سرکه در چهار لیوان آب قرار می‌دهیم. سپس سبزی را از محلول سرکه خارج کرده و با آب زیاد شسته و مصرف می‌کنیم. چوچاق را نیز با همین روش می‌توان ضدعفونی و مصرف کرد؛ ولی فریز کردن چوچاق مولینکس شده با اطمینان بیشتری انگل را از بین می‌برد.
وی در خصوص مصرف توت فرنگی نیز گفت: برای ضد عفونی کردن توت فرنگی ابتدا آن را به خوبی با آب شسته و سپس به مدت ۵-۳ ثانیه در ظرف آب جوش وارد می‌کنیم و در ادامه آن را سریعاً از آب جوش خارج کرده و در آب سرد قرار می‌دهیم. در صورتی که کیفیت توت فرنگی خوب باشد این فرایند تأثیر زیادی بر تازگی آن نخواهد داشت. بهتر است توت فرنگی به مقداری ضد عفونی شود که در یک وعده به مصرف برسد.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه مناسب‌ترین راه برای جلوگیری از آلودگی سبزیجات محلی، پرورش آن‌ها در محل‌های عاری از حلزون و دام است افزود: برای این منظور بهتر است ریشه آن‌ها را از طبیعت تهیه و در محیط مناسب مانند باغچه منازل و یا گلدان‌های بزرگ کشت دهیم. عدم وجود دام و حلزون‌های میزبان واسط در این محیط‌ها از آلوده شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند و مصرف آن‌ها مانعی ندارد.
وی با تاکید بر اینکه افرادی که علاقه به مصرف دلار دارند توجه داشته باشند که نمک موجود در آن قادر به از بین بردن انگل حداقل به مدت یکماه نمی‌باشد گفت: قرار دادن دلار در فریزر خانگی به مدت پنج روز قبل از مصرف، انگل را از بین می‌برد بنابراین مصرف آن پس از فریز کردن مانعی ندارد. از آنجائی که چوچاق معمولا به عنوان سبزی خوردن مصرف نمی‌شود و بیشتر برای طعم دادن و معطر کردن مواد غذائی به آن‌ها افزوده می‌شود، در صورت نیاز به استفاده از چوچاق خام در زیتون پرورده و سایر مواد غذائی، بهتر است ابتدا آن را به خوبی شسته و سپس با مولینکس یا هر وسیله دیگری خرد و به مدت پنج روز فریز کنیم.
اشرفی تاکید کرد: در صورتی که تمایل به خوردن خالی واش، نعنا و سایر سبزیجات محلی به صورت خام داشته باشیم، ابتدا آن را با آب و مایع شوینده به خوبی شسته و به مدت ۱۵ دقیقه در محلول سرکه سفید) یک لیوان سرکه در چهار لیوان آب قرار می‌دهیم. سپس سبزی را از محلول سرکه خارج کرده و با آب زیاد شسته و مصرف می‌کنیم. چوچاق را نیز با همین روش می‌توان ضدعفونی و مصرف کرد؛ ولی فریز کردن چوچاق مولینکس شده با اطمینان بیشتری انگل را از بین می‌برد.
وی در خصوص مصرف توت فرنگی نیز گفت: برای ضد عفونی کردن توت فرنگی ابتدا آن را به خوبی با آب شسته و سپس به مدت ۵-۳ ثانیه در ظرف آب جوش وارد می‌کنیم و در ادامه آن را سریعاً از آب جوش خارج کرده و در آب سرد قرار می‌دهیم. در صورتی که کیفیت توت فرنگی خوب باشد این فرایند تأثیر زیادی بر تازگی آن نخواهد داشت. بهتر است توت فرنگی به مقداری ضد عفونی شود که در یک وعده به مصرف برسد.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه مناسب‌ترین راه برای جلوگیری از آلودگی سبزیجات محلی، پرورش آن‌ها در محل‌های عاری از حلزون و دام است افزود: برای این منظور بهتر است ریشه آن‌ها را از طبیعت تهیه و در محیط مناسب مانند باغچه منازل و یا گلدان‌های بزرگ کشت دهیم. عدم وجود دام و حلزون‌های میزبان واسط در این محیط‌ها از آلوده شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند و مصرف آن‌ها مانعی ندارد.
منبع:
خبرگزاری ایسنا
ارسال نظر