شفافیت نظام بانکی در دنیا

انتشار لیست ابربدهکاران بانکی در هفته‌های گذشته برای شفافیت نظام بانکی صورت گرفت. شفافیت بانکی منجر به کاهش تورم و در نتیجه بهبود اوضاع اقتصادی جامعه خواهد شد. در اینجا، اما این سوال مطرح می‌شود که سیستم شفافیت نظام بانکی در دنیا به چه شکل است؟

آیا آغاز شفافیت بانکی در همه نقاط دنیا از طریق افشای لیست اسامی بدهکاران صورت می‌گیرد یا ساز و کار دیگری تعریف شده است؟

بحث شفافیت بانکی اولین‌بار در سال ۱۹۹۸ از سوی «کمیته نظارت بانکی بال» در قالب سندی تحت عنوان «بهبود شفافیت بانکی» مطرح شد.

منظور از شفافیت در این سند «افشای عمومی، به موقع، کمی و کیفی اطلاعات موثق، مرتبط و کافی است که مشتریان آن موسسه یا بانک را قادر می‌سازد تا از عملکرد و وضعیت مالی، فعالیت‌های تجاری، وضعیت ریسک و روش‌های مدیریت آن در یک بانک، ارزیابی درستی داشته باشند.»

همانطور که این عبارات نشان می‌دهد، ساختار شفافیت نظام بانکی نه بر اساس اطلاعات مشتریان بانک‌ها بلکه براساس عملکرد خود بانک‌هاست. جالب‌تر آنکه در برخی کشور‌ها مثل آمریکا، قوانینی وجود دارد که حتی از تهدید بدهکاران به زندان ممانعت می‌کند. اگرچه دادگاه‌ها در این موارد می‌توانند بدهکاران را به دلیل مالیات پرداخت نشده یا نفقه فرزند به زندان بفرستند. در این قانون به حفظ حریم خصوصی بدهکار تاکید شده است، اما پرداخت وام در این کشور بدون وثیقه‌هایی با ارقام قابل توجه صورت نمی‌گیرد. در صورت کوتاهی از سوی بدهکار در پرداخت بدهی، وثیقه او بلافاصله مصادره خواهد شد. به عبارت دیگر سازوکار وام‌های بانکی طوری تعبیه شده که عملا منجر به تولید ابربدهکار بانکی نمی‌شود. چه رسد به اینکه سازوکار شفافیت را بر بنیان افشای نام این ابربدهکاران بگذارند.

با این حال در دنیا اصطلاحاتی نه معادل بلکه نزدیک به مفهوم ابربدهکار بانکی تحت عنوان «Bad Debt» و «Bad Loan» یا «NPL» وجود دارد. بدهی بد به وام‌ها یا مانده‌های معوقی اطلاق می‌شود که دیگر قابل وصول نیستند و باید حذف شوند. این هزینه، هزینه انجام تجارت با مشتریان به صورت اعتباری است، زیرا همیشه برخی از ریسک‌های نکول ذاتی با افزایش اعتبار وجود دارد.

و، اما «Bad Loan» یا «NPL» نیز تقریبا همان مفهوم بدهی بد را دارد، یعنی وامی که در مدت زمان مقرر بازپرداخت نشده یا پرداخت‌های برنامه‌ریزی شده به تعویق افتاده است. دارایی‌های یک بانک، وام‌ها و پیش پرداخت‌هایی است که به مشتریان اعطا می‌کند. اگر مشتریان از جمله شرکت‌ها، سود یا بخشی از اصل مبلغ یا هر دو را بازپرداخت نکنند، وام به وام بد تبدیل خواهد شد.

برای زمانی که بانک با بدهی بد یا وام بد مواجه شد، سازوکاری تحت عنوان بانک بد تعبیه شده است. بانک بد، بانکی است که وام‌های بد و سایر دارایی‌های غیر نقدشونده یک موسسه مالی دیگر را می‌خرد. با انتقال چنین دارایی‌هایی به بانک بد، موسسه اصلی ممکن است، ترازنامه خود را تسویه کند. منتقدان بانک‌های بد می‌گویند، این روش بانک‌ها را تشویق می‌کند تا ریسک‌های نابه‌جا را همچنان بپذیرند، چرا که در نهایت راه فراری وجود دارد. در حالی که سهامداران و دارندگان اوراق قرضه معمولاً از این راه حل ضرر می‌کنند.

در بین کشور‌های عضو بریکس، بانک‌های هندی بدترین وضعیت را از نظر بدهی‌های بد به خود اختصاص داده‌اند. پیش‌بینی شده تا سپتامبر ۲۰۲۲ وام‌های بد بانک‌های هند تا ۹.۵ درصد افزایش یابد. به طوری که حتی در بین بانک‌های جهانی هم جزء بدترین‌ها به حساب می‌آیند، اگرچه یونان (در سطح جهانی) هم وضعیتی بهتر از هند ندارد. روسیه دیگر عضو بریکس نسبت به هند وضعیت بهتری از نظر بدهی‌های بد دارد.

دو کشور دیگر بریکس، برزیل و آفریقای جنوبی، در گروهی با سطح متوسط ​​NPA قرار دارند، و چین همپای بهترین‌های دنیا همچون ایالات متحده، نروژ، سوئد، و آلمان، کمترین بدهی‌های بد را داراست.

در راستای شفافیت، بانکداری جهانی برای اولین بار پس از بحران مالی سال ۲۰۰۷ به ضرورت افشای عمومی اطلاعات در زمینه نحوه سوددهی‌های جدید روی آورد. در سال ۲۰۱۴، بانک انگلستان پیشنهاداتی ارائه کرد که منجر به افشای صورتجلسه مذاکرات تعیین نرخ و همچنین دسترسی عموم جامعه به رونوشت و فایل صوتی تصمیمات سیاست‌گذاران می‌شد.

پیش از آن هم این رویکرد در ایالات متحده اتخاذ شده بود و صورتجلسات ظرف سه هفته منتشر می‌شد. در حالی که بانک ژاپن به صورت ماهیانه گزارشات را منتشر می‌کند. افشای اطلاعات بیشتر، به عموم جامعه این امکان را می‌دهد که بینش وسیع‌تری درباره معاملات و سرمایه‌گذاری‌های خود در بانک‌ها داشته باشند و همچنین رقابت بیشتر، بین موسسات را تقویت می‌کند. به این ترتیب با قیمت‌گذاری دقیق ریسک اعتباری بانک و تسهیل مدل‌سازی اعتباری توسط فعالان بازار، نظم بازار هم افزایش می‌یابد.

شفافیت افزایش جریان اطلاعات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به موقع و قابل اعتماد در موارد زیر را توصیف می‌کند:

• استفاده سرمایه‌گذاران از وام
  - اعتبار وام‌گیرندگان
  - ارائه خدمات عمومی از سوی دولت مانند آموزش، بهداشت عمومی و زیرساخت
  - سیاست پولی و مالی
  - فعالیت‌های نهاد‌های بین المللی
• از طرف دیگر اگر دسترسی به اطلاعات ممنوع شود، اگر اطلاعات داده شده با موضوع مورد بحث نامربوط باشد یا اگر اطلاعات نادرست، غیر موثق یا نابهنگام باشد، احتمال عدم شفافیت وجود دارد. عامل این عدم شفافیت ممکن است یک وزیر دولت، یک موسسه عمومی، یک شرکت یا یک بانک باشد. بنابراین، درک عملیاتی و درست از شفافیت باید شامل ویژگی‌هایی مانند دسترسی، جامعیت، ارتباط، کیفیت و قابلیت اطمینان باشدانتشار لیست ابربدهکاران بانکی در هفته‌های گذشته برای شفافیت نظام بانکی صورت گرفت.
• شفافیت بانکی منجر به کاهش تورم و در نتیجه بهبود اوضاع اقتصادی جامعه خواهد شد. در اینجا، اما این سوال مطرح می‌شود که سیستم شفافیت نظام بانکی در دنیا به چه شکل است؟ آیا آغاز شفافیت بانکی در همه نقاط دنیا از طریق افشای لیست اسامی بدهکاران صورت می‌گیرد یا ساز و کار دیگری تعریف شده است؟
• 
  بحث شفافیت بانکی اولین‌بار در سال ۱۹۹۸ از سوی «کمیته نظارت بانکی بال» در قالب سندی تحت عنوان «بهبود شفافیت بانکی» مطرح شد. منظور از شفافیت در این سند «افشای عمومی، به موقع، کمی و کیفی اطلاعات موثق، مرتبط و کافی است که مشتریان آن موسسه یا بانک را قادر می‌سازد تا از عملکرد و وضعیت مالی، فعالیت‌های تجاری، وضعیت ریسک و روش‌های مدیریت آن در یک بانک، ارزیابی درستی داشته باشند.»
• 
  همانطور که این عبارات نشان می‌دهد، ساختار شفافیت نظام بانکی نه بر اساس اطلاعات مشتریان بانک‌ها بلکه براساس عملکرد خود بانک‌هاست. جالب‌تر آنکه در برخی کشور‌ها مثل آمریکا، قوانینی وجود دارد که حتی از تهدید بدهکاران به زندان ممانعت می‌کند. اگرچه دادگاه‌ها در این موارد می‌توانند بدهکاران را به دلیل مالیات پرداخت نشده یا نفقه فرزند به زندان بفرستند. در این قانون به حفظ حریم خصوصی بدهکار تاکید شده است، اما پرداخت وام در این کشور بدون وثیقه‌هایی با ارقام قابل توجه صورت نمی‌گیرد.
• در صورت کوتاهی از سوی بدهکار در پرداخت بدهی، وثیقه او بلافاصله مصادره خواهد شد. به عبارت دیگر سازوکار وام‌های بانکی طوری تعبیه شده که عملا منجر به تولید ابربدهکار بانکی نمی‌شود. چه رسد به اینکه سازوکار شفافیت را بر بنیان افشای نام این ابربدهکاران بگذارند