عملیاتی که حصر آبادان را درهم شکست

پنجم مهر ماه ۱۳۶۰ نقطه عطفي درتاريخ ۸ سال دفاع مقدس به شمار مي آيد. در اين روز اولين عمليات گسترده ايران در مقابل ارتش متجاوز عراق پس از حدود یک سال که از اشغال بخش هایی از سرزمین اسلامی می گذشت، با موفقيت كامل صورت گرفت. به این منظور و برای یادآوری رشادت های دلیر مردان رزمنده، در این مقاله به بررسی زوایای مختلف عملیات غرور آفرین ثامن الائمه (ع) که به شکست حصر آبادان منجر شد، خواهیم پرداخت.

محاصره شهر آبادان:

پس از تجاوز عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ و اشغال سریع بخش هایی از خاك ایران، خرمشهر مهم ترین شهر بندری ایران، پس از ۴۰ روز مقاومت دلیرانه، با خیانت آشكار لیبرال ها و منافقین، به دست دشمن افتاد. پس از سقوط خرمشهر، رژیم عراق در صدد برآمد تا جزیره آبادان را هم اشغال كند و تلاش كرد تا از طریق شرق كارون و شمال بهمنشیر وارد آبادان شود، زیرا عبور از این قسمت آسان تر از عبور از رودخانه كارون در جنوب خرمشهر بود.

با چنین وضعیتی آبادان در یك محاصره ۳۳۰ درجه ای قرار می گرفت و عبور از رودخانه بهمنشیر می توانست آن را با خطر جدی روبه رو كند. دشمن می پنداشت اگر بتواند از این رودخانه بگذرد، آبادان را برای همیشه از آن خود كرده است. عراقی ها برای تصرف آبادان در ۸ آبان ۱۳۵۹، در منطقه ذوالفقاری روی رودخانه بهمنشیر پل شناور نصب و با عبور دادن قسمتی از نیروهای خود، وارد جزیره آبادان شدند و از آن جهت منطقه ذوالفقاری را انتخاب كرده بودند كه با استفاده از پوشش نخلستان ها بتوانند از دید رزمندگان اسلام دور مانده و به راحتی وارد شهر گردند.

طرح عملیات ثامن الائمه(ع)

پایدار ماندن سرپل دشمن در شرق کارون تهدید بالقوه خطرناکی برای جزیره آبادان بود زیرا با اشغال جزیره آبادان تمام کرانه شمالی اروندرود در کنترل عراق قرار می گرفت و بنادر ماهشهر و امام خمینی(ره) و تاسیسات اقتصادی و دریایی ایران در خور موسی در کنترل مستقیم و غیر مستقیم دولت عراق قرار می گرفت.

در برابر چنین رویدادی کشور ایران از بخش کرانه ای شمال غربی خلیج فارس محروم می گردید و مجبور می شد برای استفاده بی خطر از آبراه دریایی، تاسیسات اقتصادی و نظامی و بندری منطقه را به بنادر دیگر مانند بندر دیلم، گناوه یا بوشهر تغییر مکان دهد که این امر مستلزم صرف میلیاردها دلار هزینه و سال های متمادی وقت بود. علاوه بر این فرمان امام مبنی بر این که حصر آبادان باید شکسته شود مسئولان جنگ را برآن داشت تا با اطاعت از فرمان امام، عملیاتی برای رفع محاصره آبادان انجام دهند.

اولین بار شهيد يوسف كلاهدوز قائم مقام وقت فرماندهي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در بهار سال۱۳۶۰، طرح شكست حصر آبادان را كه توسط شهيد حسن باقري طراحي شده بود، به شوراي عالي دفاع ارائه داد.سرانجام این طرح بعد از تشکیل چندین جلسه بین فرماندهان ارتش، سپاه و اعضای شورای عالی دفاع در ۱۵ شهریور ۱۳۶۰ با عنوان طرح عملیاتی ثامن الائمه(ع) برای شکستن محاصره آبادان تکمیل و به واحد ها و قرارگاه ها ابلاغ شد.

شرح عملیات

عملیات در ساعت ۱ بامداد روز پنجم مهر ۱۳۶۰ با رمز نصر من ا... و فتح قریب آغاز شد و در هفتم مهر با موفقیت به پایان رسید. نیروهای ایران در ساعات نخست عملیات، با تهاجم به مواضع دشمن و در هم شکستن مقاومت نیروهای آنان، خاکریزهای اول دشمن را تصرف وتأمین کردند.

مقاومت اولیه نیروهای عراقی در برخی از محورها و به ویژه تداوم آن در منطقه پل حفار، نشان دهنده هوشیاری نسبی دشمن بود. با روشن شدن هوا و ادامه پیشروی نیروهای خودی از محور شمالی به سمت پل مارد و تهدید عقبه نیروهای دشمن، نخستین ضربه شکننده بر نیروهای عراقی وارد آمد. بااین حال، نیروهای دشمن در منطقه پل حفار همچنان مقاومت می کردند. گستردگی محورهای تهاجم و عقب ماندگی دشمن سبب شد تا نیروهای خودی با به دست گرفتن ابتکار عمل و ادامه پیشروی در محورهای مختلف، دشمن را تحت فشار قرار دهند.

با آزاد شدن جاده ماهشهر - آبادان در ساعت ۸:۳۲ بامداد روز پنجم مهر و پیشروی نیروهای خودی از شمال به جنوب وتصرف پل قصبه، امکان مقاومت از عراقی ها گرفته شد. در بعد از ظهر همان روز بخشی از پل حفار تصرف شده بود ولی عراقی ها برای باز نگه داشتن عقبه نیروهای محاصره شده خود در شرق کارون، همچنان مقاومت می کردند، چنان که با تاریک شدن هوا حرکت ستون نیروهای دشمن از اهواز به سمت خرمشهر دیده شد.

در روز دوم عملیات (ششم مهر)، در حالی که پیشروی نیروهای خودی همچنان ادامه داشت، دشمن واکنش جدی از خود نشان نداد و از بعدازظهر همان روز نیروهای عراقی به تدریج تسلیم شده و یا عقب نشینی کردند و سرانجام در پایان این روز عملاً منطقه سرپل دشمن آزاد شد. در روز سوم عملیات نیز در پی پاکسازی منطقه، محاصره آبادان به پایان رسید و فرمان امام خمینی مبنی بر شکستن حصر آبادان، در مدت ۴۲ ساعت تلاش مداوم لشکر ۷۷ پیاده و رزمندگان سپاه پاسداران و نیروهای مردمی با موفقیت کامل به پایان رسید و نیروهای خودی پس از پاکسازی کامل منطقه، در ساحل شرقی رودخانه کارون استقرار یافتند.

پیامدهای شكسته شدن محاصره آبادان

موفقیت عملیات ثامن الائمه (ع) درابعاد مختلف پیامدهایی به همراه داشت كه آن را در دو محور عمده، داخلی و خارجی ارزیابی می كنیم.

الف - پیامدهای داخلی

۱- با انجام موفقیت آمیز اولین عملیات وسیع ایران در جبهه ها ، روحیه نیروهای رزمنده تقویت وتوانمندانه تر از پیش به نبرد با دشمن پرداختند.

۲- از نظر سیاسی وضعیت سیاسی كشور منسجم تر شد و كمتر از یك هفته بعد از این عملیات، مردم با شركت در سومین انتخابات ریاست جمهوری، حضرت آیت ا... خامنه ای را به ریاست جمهوری برگزیدند، كه این امر منجر به موفقیت بیشتر در سیاست های خارجی نظام نیز گردید.

۳- با تثبیت دولت اسلامی و وحدت نظر مسئولین نظام، موضع گیری های قاطعانه و به موقعی در قبال مسائل خارجی انجام گرفت.

ب: پیامدهای خارجی

مهم ترین پیامد خارجی این عملیات تشكیل شورای همكاری خلیج فارس توسط كشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، به منظور جلوگیری از گسترش و نفوذ انقلاب اسلامی و یاری رساندن به رژیم متجاوز عراق بود، همچنین تحركات نظامی امریكا در خلیج فارس به منظور اعمال فشار بر ایران و حمایت از كشورهای منطقه بیشتر شد. آمریكا با اعزام ناوگان نظامی خود در خاورمیانه و آب های دریای عمان، مانورهایی انجام داد و تهاجم تبلیغی گسترده ای را علیه ایران آغاز كرد و با نشر اكاذیب و شایعات، وحشت بی مورد رژیم های منطقه را از ایران بیشتر كرد. صدام نیز كه خود را ناتوان از تصرف آبادان می دید، بعداز یازدهمین نشست سران عرب در «امان» كه در ۶ آذر ۱۳۵۹، تشكیل شد، چنین گفت:

ما نمی خواهیم كشورگشایی كنیم. ما فقط می خواستیم، تهدید ایران را از شهرهای خود دور سازیم!