لحظه اوج تنش در سوریه نزدیک است

به گزارش خبرنگار «پارسینه» با پایان کار داعش در سوریه به عنوان یک سازمان تروریستی منجسم و متمرکز، اکنون هدف مشترکی که کشورها و گروه های مختلف حول آن در سوریه حضور پیدا کرده بودند از میان رفته است. در چنین وضعیتی، تضاد منافع بازیگران بار دیگر بالا خواهد گرفت و ممکن است به ناآرامی‌های بیشتر در این کشور جنگ زده دامن بزند. در همین راستا، ولادیمیر ساژین، کارشناس روس مسائل خاورمیانه، در یادداشتی که اسپوتنیک منتشر کرده است، به چالش های پیش روی سوریه پرداخته است. او می نویسد:

ماریا زاخاروا، سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه روسیه در جریان گفتگوی مطبوعاتی بیان داشت که شکست اسلام گراها، راهی برای احیا پیش روی سوریه گشوده است.

در واقع هم همینطور است. اما با توجه به تمام بدیهیات این مسیر پیچیده و پرپیچ و خمی است.

طی شش سال جنگ داخلی در سوریه تقریباً نیم میلیون نفر جان خود را از دست داده، بیش از 100 هزار نفر مفقود الاثر شده و تقریباً 13 میلیون نفر از محل زندگی خود گریخته‌اند که از بین آنها بیش از 5 میلیون نفر به سایر کشورها پناهنده شده‌اند. خسارت مالی 85 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. براساس ارزیابی‌های کارشناسان برای بازسازی زیرساخت‌ها از 200 تا 300 میلیارد دلار لازم است. مبلغ چشم گیریست! چه کسی با کیسهٔ پرپول به سوریه می‌آید؟ آیندهٔ این کشور که رنجی طولانی را متحمل شده است به آن بستگی دارد.

اما شکی نیست که موفقیت احیا و بازسازی سوریه به طور کامل با تصمیمات سیاسی نهایی وابسته است که باید در ژنو تصویب شوند. اگر چه تا مذاکرات ژنو راهی طولانی در پیش است.

روسیه، ترکیه و ایران برای آماده سازی زمینه‌ها به منظور حل نهایی تلاش می‌کنند. برای این کار مذاکرات آستانه در جریان است، اکنون مشورت فعال سه جانبه روسیه، ایران و ترکیه در سطوح وزرای امور خارجه، وزرای دفاع و در سطح بالاتر انجام می‌شود. روسای جمهور روسیه، ایران و ترکیه هم 22 نوامبر در سوچی برای بررسی مشکلات حل و فصل در سوریه دیدار خواهند داشت.

موضوعات زیادی برای بحث و بررسی وجود دارند. متاسفانه، فعالیت و ابتکارات این سه کشور برای حل مشکل سوریه کافی نیست. نخست، باید اختلاف نظرها برای آینده سوریه را کاهش داد. در اینجا بیانیهٔ اخیر مولود چاووش اغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، امیدوار کننده است. وی بیان داشت که اختلاف نظرها در اجلاس سه جانبه مربوط به اوضاع سوریه مانعی برای تلاش در زمینه تضمین آتش بس و صلح در این کشور نیست. ثانیاً برنامه مسکو، تهران، آنکارا برای ایجاد زمینه‌ای به منظور بحث و گفتگوی مخالفان بی شمار رژیم اسد چه در داخل سوریه و چه خارج از آن است یعنی آمریکا، عربستان سعودی، قطر و سایر کشورها. در اینجا بدون شک مخالف اصلی که باید با آن گفتگو کرد ایالات متحده آمریکاست.

به گفتهٔ رئیس جمهور ترکیه، آمریکا در شمال سوریه پنج پایگاه دارد و با احتساب هشت پایگاه در مناطق دیگر کلاً 13 عدد می‌شوند. تسلیحاتی هم هست که آمریکا به آنجا فرستاده است.

جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا، خاطر نشان کرد که نظامیان آمریکایی تا زمانی که مذاکرات ژنو به حل و فصل موفقیت آمیز اوضاع در سوریه دست نیابد ازاین کشور خارج نمی‌شوند. به گفتهٔ وی این امر مستلزم از بین بردن پایه و اساس ظهور «داعش دوم»، یعنی نمونهٔ جدیدی از تروریست‌ها، است. این طرح‌ها که در مقابل آمریکا قرار دارند به وضوح برای مدت زمان بسیار طولانی برنامه ریزی شده است، چرا که تا ژنو راهی طولانی در پیش است و مبارزه با داعش که پس از شکست رسمی آن به دور از هر گونه شک و تردیدی به چیز دیگری، شاید شبیه به یک گروه چریکی، تبدیل می‌شود به طور نامحدود ادامه خواهد یافت.

همه چیز گواه آن است که آمریکایی‌ها ضمن حفظ نیروهای خود در محدودهٔ سوریه گزینه‌های مختلف نقش خود را که می‌توانند در این کشور پس از اتمام فاز حاد درگیری ایفا نمایند، مطالعه و بررسی می‌کنند.

همچنین روسیه قصد ندارد با وجود پایگاه‌ هوایی حمیمیم و پایگاه دریایی تاروس به طور کامل ارتش خود را از سوریه خارج کند.

این واقعیت را هم در مسکو و هم در واشنگتن درک می‌کنند. ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ در جریان دیدار اخیر خود در کنفرانس کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا- پاسفیک در خصوص بیانیه مشترک مربوط به اوضاع در سوریه توافق کردند.

دو طرف تاکید کردند که حل و فصل سیاسی نهایی درگیری باید در چارچوب روند ژنو در ارتباط با قطع نامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد یافت شود. ضمناً آنها در ارتباط با تلاش‌های موفقیت آمیز روسیه و آمریکا برای جلوگیری موثرتر از حوادث خطرناک بین نظامیان روسیه و آمریکا ابراز رضایت کردند، تلاش‌هایی که باعث ازبین بردن بیشتر نیروهای داعش در میدان مبارزه در ماه‌های اخیر شده است.

ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ توافق کردند که کانال‌های نظامی ارتباطات موجود را برای تضمین امنیت نیروهای مسلح آمریکا و روسیه و همچنین جلوگیری از حوادث خطرناک با شرکت نیروهای شرکا در مبارزه با داعش حمایت و پشتیبانی کنند.

مفهوم است که مسکو و واشنگتن طی دورهٔ طولانی غیر قابل پیش بینی از نیروهای خود در سوریه حمایت می‌کنند ضمن آنکه سعی خواهند کرد در درگیری حاد و شدید با هم وارد نشوند.

نباید موضع ویژه ترکیه را فراموش کرد که از یک طرف از ترک‌های هم خانواده خود دفاع کرده و از طرف دیگر علیه خود مختاری کردستان به هرشکلی مبارزه کرد و بدیهی ست آنکارا قصد ندارد محدوده سوریه را ترک کند.

ایران نیز یکی از مهره‌های برجسته در زمین سوریه است. برنامهٔ اصلی آن تقویت دوستان شیعه خود از مرزهای ایران تا اسرائیل و تضمین عملکرد کریدور حمل و نقل زمینی ایران- عراق- سوریه- لبنان است. برای این کار ایران پایگاه نظامی در 14 کیلومتری جنوب دمشق و در الکسوه می‌سازد. ضمناً در ماه مارس رئیس جمهور اسد مجوز مأموریت نظامی- دریایی ایران در لاذقیه را صادر کرد.

مفهوم است که اسرائیل نمی‌تواند اجازه دهد که تشکل‌های نظامی ایرانی و همچنین حزب الله در محدوده سوریه به طور دائم حضور یابند. شکایت اصلی اسرائیلی‌ها به خاطر مرزهای منطقه جنوب غربی در 15 کیلومتری جولان است. اسرائیل اصرار دارد که در فاصلهٔ 40 کیلومتری از خط آتش بس سوریه و اسرائیل قرار بگیرند. برای مقایسه: دمشق در 60 کیلومتری از خط تقسیم بندی واقع است. فعلاً تل آویو کار فعال سیاسی- دیپلماسی با واشنگتن، مسکو و ریاض با هدف محدود کردن فعالیت‌های ایران در سوریه انجام می‌دهد.

موضوع مهم برای اوضاع سوریه، کودتای نرمی است که اکنون محمد بن سلمان در عربستان سعودی در پیش گرفته و عملاً کل قدرت را با وجود زنده بودن ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود در دستانش گرفته است. براساس اطلاعات رسانه‌ها در آینده‌ای نزدیک پادشاه به طور رسمی جایگاه را به پسرش می‌دهد و او را پادشاه اعلام می‌کند. چنین تحولی درون عربستان سعودی بعید است که تهران را شاد کند. محمد بن سلمان به شدید ضدایرانی است و با تمام ابزارها برای مبارزه با ایران هم در یمن و هم در سوریه آماده خواهد بود.

بدین ترتیب اکنون پس از پیروزی بر داعش بر روی صحنه سوریه لحظه اوج فرا می‌رسد. تمامی بازیگران مطرح شده در برنامه در تقابل مستقیم حضور خواهد داشت. این کار به ناچار به یک وضعیت مزمن تنش و تکه تکه شدن خاک سوریه به چندین بخش با آینده‌ای غیر قابل پیش بینی منجر می‌شود.