کیست دندان خود را سه سوته درمان کنید

کیست‌های دندان یکی از مواردی است که بسیاری از افراد بابت آن نگران هستند زیاد در مورد آن از دندان پزشک سوال می‌کنند. جای تاسف دارد که درباره کیست دندان صحبت‌های زیاد و اشتباهی در بین مردم وجود دارد. حتی برخی از دندان پزشکان نیز با به کارگیری اشتباه واژه کیست در توضیح به بیماران، به این اشتباه دامن می‌زنند.

دندان پزشکان اغلب برای مواردی که در رادیوگرافی‌ها (عکس‌های فک و دندان) مشاهده می‌کنند، اصطلاح "ضایعه" را به کار می‌برند. در حقیقت کیست یک اصطلاح پاتولوژیک است؛ در واقع تشخیص کیست بر اساس شواهد میکروسکوپی مسجل خواهد شد؛ بنابراین در اغلب موارد به کار بردن واژه کیست تا زمانی که جواب پاتالوژیست آماده نشده یعنی پس از اتمام جراحی و فرستادن نتیجه به پاتولوژیست، تعریف درستی نیست؛ البته در برخی موارد با توجه به تکنولوژی‌های نو و نه چندان معمول مثل: رادیوگرافی CBCT یا سونوگرافی مکان دقیق کیست‌های نواحی فک، صورت و دندان را پیش از خروج، تعیین می‌کنند.

علائم "کیست دندان":

کیست بافت نرم توده‌ای کوچک و بدون درد بوده که قطر آن عمدتا کمتر از یک اینچ است. کیست زیر پوست داخل لب پایین، درون گونه‌ها یا لثه‌ها ایجاد می‌شود. کیست معمولاً بدون درد است، مگر آن که عفونی باشد. کیست کوچک ادنتوژنیک داخل فک بدون درد است. اگر کیست ادنتوژنیک بزرگ و عفونی شود، دردناک نیز خواهد شد. کیست باعث برجسته شدن استخوان فک، لق شدن و حرکت دندان نیز خواهد شد.

مشاوره و تشخیص کیست دندان:

مشاوره قسمت مهمی از درمان و فرصتی مناسب برای معاینه و بررسی عارضه‌های موجود است. دندانپزشک بعد از معاینه و رادیوگرافی تشخیص صحیحی خواهد داشت. در مواردی که کیست بزرگ یا نزدیک ساختار‌ها باشد، باید سی تی اسکن انجام شود تا تصویری سه بعدی به دست آید و بتوان از آن برای جراحی استفاده کرد. دندانپزشک مراحل جراحی و نتایج مورد انتظار را به بیمار توضیح می‌دهد.

پیشگیری از "کیست دندان ":

راه حتمی جلوگیری از آبسه دندان رعایت بهداشت دهان و دندان می‌باشد؛ بیمار به این منظور باید مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را جدی بگیرد، تغذیه خود را بهتر کرده و میوه‌ها و سبزیجات بیشتری را در برنامه غذایی خود قرار دهد.

دلیل ایجاد کیست دندانی

راه جلوگیری از آبسه دندان رعایت بهداشت دهان و دندان می‌باشد

کیست ریشه دندان چگونه ایجاد می‌شود؟

بیشتر اوقات، کیست انتهای ریشه دندان به دلیل عفونت ریشه دندان ایجاد می‌شود. عفونت ریشه دندان هم به علت پوسیدگی دندان که به عصب رسیده و درمان نشده ایجاد می‌شود. البته عفونت ریشه دندان، می‌تواند در اثر درمان ناقص ریشه دندان یا عصب کشی ناقص قبلی نیز به وجود آید. عفونت ریشه دندان موضعی بوده و در سیستم سلامت عمومی بدن مشکلی ایجاد نخواهد کرد. ولی موجب تحلیل استخوان شده و شانس حفظ دندان را کاهش می‌دهد. همچنین انجام درمان جایگزین مانند: ایمپلنت را سخت‌تر می‌کند؛ بنابراین به کار بردن واژه ضایعه درست است نه کیست. کیست در حقیقت یک حفره تو خالی و کیسه مانند یا دارای مایع (مواد نیمه جامد) همراه با دیواره یا غشایی متمایز با بافت مجاور خود است.

چند نوع کیست وجود دارد؟

کیست‌های ناحیه فک به دو نوع کیست با منشا التهابی و کیست با منشا تکاملی تقسیم بندی می‌شوند. کیست‌های منشا التهابی به دلایلی همچون: پوسیدگی، ضربه دیدن دندان‌ها یا عفونت دندان‌های ترمیم شده ممکن است به وجود بیایند. از جمله شایع‌ترین این کیست‌ها می‌توان به: کیست رادیکولار یا پری آپیکال (کیستی که به ریشه دندان مربوط است) اشاره کرد.

کیست‌ها را نمی‌توان به سادگی طبقه بندی کرد؛ زیرا فرآیندی بسیار پیچیده و طولانی است. در ادامه به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

کیست پریفرال یا کیست لثه:

این نوع کیست غالبا روی لثه ایجاد می‌شود و بر ساختار استخوانی دندان تاثیر مستقیم نمی‌گذارد.

کیست پریودنتال:

این کیست زمانی به وجود می‌آید که پلاک به لثه آسیب رسانده و باعث ساییدگی دندان شود. بعد از آن پاکت‌های لثه یا فاصله‌های بین لثه‌ها و دندان‌ها به وجود می‌آید که به محل تشکیل آبسه تبدیل می‌شود.

کیست پری اپیکال:

این کیست نتیجه عفونت پالپ یک دندان می‌باشد که به جز کشیدن دندان درمان دیگری برای آن وجود ندارد.

کیست دنتی ژروس:

اطراف دندان‌های نهفته مثل دندان عقل ایجاد می‌شود.

کیست ادنتوژنیک یا پریموردیال:

این کیست از سلول‌های باقیمانده به جا مانده از جوانه‌های دندان در حال رشد به وجود می‌آید.

کیست رادیکولار:

این نوع کیست با عفونت نوک ریشه‌های دندان همراه می‌باشد.

کراتوسیست:

نوع خاصی از کیست است که عموماً پس از درمان به وجود می‌آید و به عنوان "تومور ادنتوژنیک کراتوسیست" طبقه‌بندی می‌شود.

آملوبلاستوم تک کیستی:

توموری ادنتوژنیک دارای تهاجم موضعی است.

آیا کیست و عفونت یکی هستند؟

خیر! کیست همان عفونت نیست. کیست‌ها ممکن است عفونی باشند که در این صورت می‌توانند دردناک هم باشند. آبسه‌های عفونی اغلب همراه با تورم هستند. فیستول‌های چرکی که ترشحات چرکی از آن‌ها بیرون می‌آید کیست نیستند. لازم به ذکر است که عفونت ممکن است به وسیله مکانیسمی دسته‌ای از سلول‌ها را تحریک کرده و باعث ایجاد کیست شود، ولی این دو کاملا با هم تفاوت دارند.

وقتی، زمانی از پوسیدگی یا ضربه‌ای که منجر به مرگ پالپ (محتویات کانال‌های عصبی) شده است بگذرد، ممکن است در ریشه آن یک ضایعه به وجود بیاید.

اکثر اوقات این ضایعه که فقط در رادیوگرافی‌های دندان دیده می‌شود، یک گرانولوم می‌باشد (نه کیست یا آبسه). گرانولوم توانایی تبدیل شدن به کیست یا آبسه در آینده را دارد. البته درناک نیست، ولی ممکن است در اثر ضربه به دندان کمی درد داشته باشد یا حسی متفاوت را تجربه کنید.

تفاوت آبسه و کیست در چیست؟

آبسه حالتی التهابی کلینیکی می‌باشد که یک دندان پزشک با معاینه بیمار قادر است آن را تشخیص دهد. بیشتر اوقات آبسه ممکن است در عکس رادیوگرافی مشاهده نشود.

آبسه ممکن است به دو صورت ایجاد شود:

۱. خود به تنهایی یا بعد از مرگ پالپ (عصب) دندان و عفونی شدن کانال‌های دندان

۲. پس از پدید آمدن یک کیست یا گرانولوم.

در واقع هنگامی که با ضایعه‌ای برخورد می‌کنیم واقعا خبر نداریم آیا این ضایعه کیست است یا خیر! خوشبختانه کیست‌ها بین مردم شایع نیستند؛ پس اول باید به سراغ منشا (دندان) برویم.

برای یک دندان پزشک که هنوز در مرحله درمان است هیچ تفاوتی ندارد که عکس رادیوگرافی کیست است یا گرانولوم. زیرا در اکثر موارد درمان کردن ریشه مشکل را کاملا برطرف می‌کند.

پس از درمان منشا که ممکن است یک دندان پوسیده، ضربه دیده یا پر شده باشد، معمولا صبر می‌کنیم تا ضایعه کوچک شود. راه‌های درمان دندان عبارتند از: درمان ریشه (عصب کشی) و کشیدن دندان.

تفاوت آبسه و کیست دندان

کیست‌ها ممکن است عفونی باشند که در این صورت می‌توانند دردناک هم باشند

ممکن است لازم باشد چند ماه پس از درمان، بیمار به دندان پزشک خود مراجعه کرده تا نتیجه درمان مورد بررسی قرار بگیرید. حین بررسی روند درمان ممکن است نیاز به خارج شدن ضایعه (که البته کیست هم نیست) باشد. در این صورت لازم است برای درمان جراحی نیز انجام شود یا ممکن است روند درمان عادی بوده و نیازی به کار اضافه‌ای نداشته باشد.

احتمال اینکه ضایعات بزرگ کیست باشند خیلی بالاست؛ چرا که درمان ریشه ممکن است مشکل را برطرف نکند. همچنین ممکن است دندان پزشکان براساس سن و شرایط بیمار ضایعه را با جراحی خارج کرده و برای مشخص کردن ماهیت آن، به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال کنند.

تخلیه کیست لثه یا کیست پریفرال:

دندانپزشک چرک را تخلیه کرده تا درد و فشار ناشی از کیست لثه یا کیست پریفرال کم شود. از آنجا که پس از کشیدن دندان بین لثه و دندان کشیده شده فضای خالی باقی خواهد ماند، لازم است بیمار یک دوره آنتی بیوتیک استفاده کند تا عفونت بدتر نشود.

دندانپزشک پس از برداشتن آبسه فضای خالی آن را تمیز کرده تا ذرات باقی‌مانده از دندان پوسیده یا هر گونه آلودگی پاک شود. سپس دندان را تراش داده تا سطوح آن صاف شود. به علاوه لثه را تحریک کرده تا دوباره اطراف ریشه‌های دندان رشد کند و فاصله‌های محل تجمع پلاک را ببندد.

اما آنقدر که بیماران از کیست‌های دندان می‌ترسند این کیست‌ها خطرناک نیستند. آن‌ها اغلب دردناک نیستند و سرعت رشد پایینی دارند. همچنین روی بافت‌های اطراف خود تاثیری زیادی ندارند؛ اما به دلیل اینکه این کیست‌ها از یک لایه اپیتلیوم در حال رشد در دیواره به وجود آمده اند، به صورت ذاتی قابلیت تغییر ماهیت دارند.

البته لازم به ذکر است که این تغییر ماهیت ممکن است در مواردی بسیار نادر، باعث تشکیل تومور از دیواره کیست شود.

در موارد کمتری، ممکن است این کیست‌ها به تومور‌های بدخیم، تبدیل شوند. با توجه به این موضوع، درمان الزامیست؛ اما درمان ممکن است به صورت مرحله‌ای باشد؛ یعنی بار نخست فقط دندان درمان شود. البته در ادامه بررسی‌ها ممکن است نیاز به جراحی باشد.

به هر حال در صورتی که هر بافتی از بدن در عمل جراحی خارج شود (بیوپسی)، طبق پروتکل به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال خواهد شد تا ماهیت آن مورد بررسی قرار گیرد. در آزمایشگاه به طور قطعی مشخص شده که این ضایعه کیست یا چیز دیگری است.

عوارض کیست دندان

در موارد کمتری، ممکن است کیست‌ها به تومور‌های بدخیم، تبدیل شوند

کیست‌های دندان چه عوارض دیگری دارند؟

کیست‌های دندان ممکن است عفونی و دردناک شوند. همچنین می‌توانند به آبسه تبدیل شده و تورم و برآمدگی در فک ایجاد کنند در این صورت ممکن است بیمار دچار تب و بی حالی شوند. اگر کیست‌ها درمان نشوند به دلیل وجود حفره‌های خالی از استخوان در فک، ممکن است استخوان فک را در مقابل ضربه ضعیف کنند.

کیست‌های بزرگی که درمان نشده اند ممکن است به تدریج، باعث عوارضی همچون: پاراستزی (بی حسی)، تحلیل ریشه و لقی دندان‌ها شوند.

وقتی عبارت کیست را از دندان پزشکان می‌شنوید اصلا نترسید.

واقعیت این است که دندان پزشکان بیشتر اوقات کلمه کیست را به صورت یک احتمال بیان می‌کنند! بیشتر اوقات واقعا کیستی وجود ندارد. بیشتر اوقات اگر موارد درمان ریشه (عصب کشی) که درست انجام شود، مشکل از بین می‌برد و دیگر نیازی به درمان نیست.

ترس از کیست دندان

کیست‌های دندان ممکن است عفونی و دردناک شوند

ضایعه‌ای که مشاهده می‌شود اکثر اوقات گرانولوم نام دارد و در مرحله اول درمان ماهیت و اسم آن اهمیتی ندارد. به هر صورت طی بررسی‌های دوره‌ای که ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد شکل می‌گیرد، اگر دندان پزشک مورد مشکوکی مشاهده کند، بهترین درمان تکمیلی را پیشنهاد می‌دهد.

درمان کیست دندان

تشخیص و درمان کیست توسط کدام متخصص بهتر صورت می‌گیرد؟

جراحان فک و صورت، اندودنتیست‌ها (متخصصین درمان ریشه)، پاتولوژیست فک و صورت و متخصصین تشخیص بیماری‌های دهان و دندان از گروه‌های متخصصینی هستند که توانایی شناسایی و درمان کیست‌ها را دارند.

منبع: برنا