دانستنی های جالب درباره فیروزه و راه تشخیص اصل بودن آن

سنگ فیرزوه از گروه سنگ‌های آذرین میباشد و در نواحی آتشفشانی یافت می‌شود. بهترین نوع فیروزه، در نزدیکی سطح زمین قرار دارد. این سنگ باید کاملاً خشک شود تا استحکام داشته باشد. معادن فیروزه که در عمق بیشتر قرار دارند، به دلیل اسیدی که ذرات آب زیرزمینی تولید می‌کنند، نرم می‌شوند و بنابراین سنگ‌های فیروزه در عمق کیفیت لازم و ارزش جواهر کمتری دارند.

فیروزه سنگی گران بها با سختی ۵.۵ الی ۶ است. طیف رنگی سنگ فیروزه، فیروزه‌ای با تن‌های رنگی متفاوت آبی روشن، آبی تیره، سبز روشن و سبز تیره است که هرچه رنگ آبی در فیروزه بیشتر باشد، ارزش سنگ نیز بیشتر است.

این سنگ با توجه به رنگ آن در ایران به فیروزه مشهور است (شاید هم اسم از رنگ قدیمی‌تر باشد!). فیروزه در زبان انگلیسی نامیده Turquoise (تورکویز - سنگ ترک) نامیده دارد که می‌تواند دو دلیل داشته باشد:

۱. در زمان گذشته تمامی ارتباطات تجاری در زمینه سنگ قیمتی بین ایران و اروپا از طریق کشور ترکیه صورت می‌گرفته. به این صورت که بازرگانان ترکیه سنگ‌های قیمتی را از ایرانیان می‌خریدند و به اروپا صادر می‌کردند. در آن زمان هنوز معادن فیروزه در اروپا و آمریکا کشف نشده بود و این سنگ برای آن‌ها کاملا جدید بود و، چون از کشور ترکیه وارد می‌شد به آن سنگ ترکی می‌گفتند و هنوز این نام بر روی سنگ باقی مانده.

۲. برخی دیگر ریشه این اسم را یک اسم فرانسوی برای توصیف سنگ می‌دانند. این اسم در فرانسه Pierre Turquin به معنی سنگ آبی پر رنگ می‌باشد که به مرور زمان و در لهجه انگلسی به تورکویز تغییر کرده است.

انواع فیروزه چیست؟

فیروزه را بر مبنای سه ویژگی می‌توان دسته بندی کرد.

براساس رنگ:طیف رنگی فیروزه بسیار گسترده است. از آبی کمرنگ تا سبز پررنگ. همچنین نمونه‌هایی از آبی تیره نیز وجود دارد. طبق این دسته بندی هرچه در فیروزه آبی تیره بر رنگ سبز غالب‌تر باشد، فیروزه دارای ارزش بیشتری است. در این عکس رنگ‌های مختلف فیروزه را مشاهده می‌کنید.



براساس معدن: فیروزه در نقاط مختلف دنیا استخراج می‌گردد، اما مهم‌ترین معادن آن فیروزه ایران، فیروزه تبت، فیروزه آمریکا، فیروزه مصر است. در ایران هم مهم‌ترین معادن فیروزه در نیشابور، دامغان و کرمان قرار دارد. فیروزه‌های معادن مختلف می‌توانند هرکدام یکی از رنگ‌های بالا را داشته باشند، ولی از نظر تجاری با ارزش‌ترین فیروزه دنیا، فیروزه نیشابور است. خبر بد هم اینکه استخراج غیراصولی فیروزه از معادن نیشابور (استخراج به وسیله انفجار با TNT) تقریبا بسیاری از معادن نیشابور به انتها رسیده اند و طبق برخی گزارش‌های غیر رسمی نهایتا تا ۵ سال آینده رگه‌های فیروزه نیشابور نا پدید می‌شود. فیروزه کرمان و دامغان کیفیت پایین تری نسبت به فیروزه نیشابور دارند و در بازار جهانی نیز فیرزوه کرمان و دامغان ارزش پایین تری از فیروزه تبت یا آمریکا دارد.

بر اساس شکل ظاهری:برخی از آن‌ها یک دست آبی هستند و برخی دیگر دارای رگه‌هایی می‌باشند. در سومین دسته بندی که بیشتر در کشور‌های عربی رایج است، فیروزه به دو نوع عجمی و شجری تقسیم می‌شود. فیروزه عجمی، به فیروزه‌های صاف و یک دستی گفته می‌شود که روی سطح آن هیچ رگه و شکستگی وجود نداشته باشد.



فیروزه عجمی

فیروزه عجمی در بین عرب‌ها محوبیت بسیار زیادی دارد و نکته جالب اینجاست که تنها در ایران یافت می‌شود. فیروزه‌های رگه دار یا صاف برای ما ایرانی‌ها و بقیه کشور‌ها تفاوت چندانی ندارد (قیمت عجمی بیشتر است، ولی باز هم از رگه دار استقبال می‌شود) و بیشتر برای ما رنگ فیروزه اهمیت دارد. در بازار به فیروزه‌های رگه دار، فیروزه اسپایدر (عنکبوت!) هم می‌گویند. در موارد خاص رگه‌های فیروزه دارای پیریت‌های طلایی است که باعث می‌شود زیبایی و قیمت آن بیشتر شود.

چطور از اصل بودن فیروزه مطمئن شویم؟

تشخیص اصالت فیروزه کاری بسیار دشوار می‌باشد و برای افراد حرفه‌ای نیز تشخیص اینکه فیروزه نیشابور یا کرمان است، بسیار دشوار است که متاسفانه در بازار در بعضی موارد فیروزه کرمان یا دامغان را با قیمت بالا به جای فیروزه نیشابور می‌فروشند؛ بنابراین اگر قصد خرید فیروزه با قیمت بالا دارید حتما از فروشنده شناسنامه اصلی بودن و نیشابوری بودن درخواست نمایید.

فیروزه ایرانی و غیر ایرانی

تشخیص فیروزه ایران و غیر ایرانی ساده است. فیروزه‌های آمریکایی در ایران کم اند و فیروزه تبت رنگ روشن‌تر و سطح صاف تری نسبت به فیروزه ایرانی دارد. رگه‌های روی فیروزه ایرانی اکثرا به صورت ترک‌های درشت و تیره هستند، ولی رگه‌های فیروزه تبتی حالت نازک و مویی دارد. به طور کلی فیروزه ایرانی زمخت‌تر است. همچنین فیروزه‌های تبتی به صورت تکه‌های ریز استخراج می‌شود که باعث می‌شود روی رکاب انگشتر از چندین سنگ به صورت کوبیده شده استفاده گردد. فیروزه‌های ریز ایرانی در هنر مینا کاری استفاده می‌شوند.

مهم‌ترین خطری که سنگ فیروزه را تهدید می‌کند، ایجاد خراش روی آن، آب داغ، مواد شیمیایی و شوینده‌های خانگی است و دلیل آن نیز ترکیب هیدراتی در سنگ است. برای نگهداری از سنگ فیروزه خود موارد زیر را در نظر داشته باشید:

از تماس فیروزه با کرم، روغن و ادکن پرهیز کنید، زیرا باعث تغییر رنگ آن میشود.

به هنگام کار با مایع دستشویی انگشتر نگین فیروزه را از دست خود خارج کنید و از تماس سنگ با آب کلردار اجتناب کنید.

از تماس سنگ فیروزه با مواد چربی خودداری کنید.

منبع: ستاره