در نشست کمیسیون مشترک برجام در وین چه گذشت

شهر وین و هتل پله کوبورگ این شهر باز هم میزبان نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان و مدیران سیاسی ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، روسیه، چین و انگلیس) به ریاست سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه ایران و «هلگا اشمید» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود. این نشست روز چهارشنبه هفتم اسفند ماه همچون روال قبل بعد از اجرای برجام که هر سه ماه یک بار برای بررسی آخرین وضعیت اجرای برجام در حوزه هسته‌ای و در حوزه رفع تحریم‌ها برگزار می‌شد، برگزار و هیأت‌های شش کشور به اضافه نماینده اتحادیه اروپا در هتل پله کوبورگ شهر وین بر سر یک میز نشستند و حدود یک ساعت و نیم به گفتگو پرداختند.

البته پیش از این نشست سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز دوشنبه اعلام کرده بود که نشست مذکور، نشست عادی و دوره‌ای کمیسیون مشترک برجام است و ارتباطی با سازوکار حل اختلاف برجام نداشته و جلسه عادی کمیسیون مشترک است که هر سه ماه یک بار برگزار می‌شود.

این نشست در شرایطی برگزار شد که در ادامه گام‌های کاهش تعهدات برجامی، ۱۵ دی ماه دولت جمهوری اسلامی ایران در گام پنجم و نهایی کاهش تعهداتش اعلام کرد که دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.

«هلگا اشمید» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در سفر اخیر جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران آمده بود و یک روز قبل از برگزاری این نشست در حساب توئیتری خود نوشته بود که برای فراهم کردن مقدمات این نشست در وین حضور دارد و باید به نظارت بر اجرای برجام ادامه دهیم، چرا که یک مسئولیت جمعی برای حفظ توافق هسته‌ای بر دوش داریم، همزمان با برگزاری این نشست در توئیتی نوشت که بحث‌های حیاتی با شرکت‌کنندگان درباره مسیر رو به جلو به منظور حفظ توافق در جریان است.

اینستکس تقریبا به مراحل عملیاتی رسیده

سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران هم بعد از این نشست در تشریح گفتگو‌های انجام شده عنوان کرد: موضوع اصلی در جلسه امروز بحث تاثیرات خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران بود که در این جلسه بررسی شد و اینکه چگونه می‌توان به نوعی منافع اقتصادی ایران از برجام را تامین کرد.

معاون سیاسی وزیر خارجه ایران خاطرنشان کرد: همه اعضای باقیمانده در برجام در این جلسه مجددا بر اهمیت برجام تأکید کردند و اینکه این توافق مهم بین‌المللی است و جنبه‌های امنیتی و اقتصادی دارد و باید حفظ شود و حمایت خود را مجددا اعلام کردند و به ویژه حمایت خود را از ابتکاراتی که منجر شود ایران از منافع اقتصادی ناشی از برجام بهره‌مند شود، اعلام کردند.

عراقچی افزود: در این جلسه ایده‌های جدی‌تر و متمرکزتری که از سوی کشور‌های اروپایی برای تقویت سازوکار اینستکس ارائه شد. اینستکس تقریبا به مراحل عملیاتی رسیده است و اینکه چگونه می‌توان آن را تقویت کرد، مورد بحث قرار گرفت.

*بدون برآورده شدن انتظارات ما در حوزه‌های اقتصادی بازگشت کامل ایران به برجام مقدور نیست

این دیپلمات ارشد کشورمان با اشاره به کاهش تعهدات برجامی ایران، خاطرنشان کرد: در حال حاضر به نوعی برجام از نوعی تعادلی برخوردار شده که متاسفانه تعادلی که در سطح پایین است. با بازگشت تحریم‌ها، انتظارات اقتصادی ایران برآورده نشد و در مقابل ایران تعهداتش را کاهش داد. با این حال تلاش کشور‌های باقیمانده در برجام برای حفظ برجام ادامه دارد و جمهوری اسلامی ایران هم در هر جلسه و از جمله این جلسه تأکید کرده که بدون برآورده شدن انتظارات ما در حوزه‌های اقتصادی بازگشت کامل ایران به برجام مقدور نیست.

عراقچی در عین حال یادآور شد: با این حال ما نیت حفظ برجام را کماکان داریم و در این جهت تلاش می‌کنیم.

*نماینده روسیه: نشست در فضایی بده بستان برگزار شد

«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی نیز بعد از این نشست در توئیتر نوشت: «نشست کمیسیون مشترک برجام در فضایی بده بستانی برگزار شد. شرکت‌کنندگان یک بار دیگر تعهدشان را در قبال توافق (هسته‌ای) ایران به عنوان یک عنصر کلیدی در ساختار معماری عدم اشاعه تکرار کردند. کارشناسان (فنی) درباره موضوعات هسته‌ای و اقتصادی بیشتر صحبت خواهند کرد».

در پایان این نشست نیز بیانیه هماهنگ کننده کمیسیون مشترک منتشر شد.

گام‌های کاهش تعهدات برجامی ایران، نگرانی جدی پیرامون گام‌های ایران، اذعان به تاثیر تحریم‌ها بر بهره مندی ایران از منافع برجام، تأکید بر تلاش برای حفظ برجام، استقبال از تحولات مثبت در سازوکار اینستکس و اضافه شدن چهار دولت اروپایی به عنوان سهامداران جدید، استقبال از تلاش‌های مستمر کارگروه اراک و روسای مشترک آن، انگلستان و چین برای پیشبرد مدرن‌سازی تاسیسات اراک و حمایت قاطع از روسیه برای تداوم اجرای پروژه ایزوتوپ‌های پایدار و ... از جمله مواردی بود که در این بیانیه به آن اشاره شد.

*همبستگی با چین و ایران در پی شیوع کرونا

گفتنی است این نشست در زمان شیوع ویروس کرونا برگزار شد و اعضا، با چین، جمهوری اسلامی ایران و تمامی کشور‌های مبتلا، در تلاش‌هایشان برای مقابله با این موضوع، مشخصاً، مشارکت چین و آن‌هایی که متعاقباً متاثر شده‌اند در مبارزه با این چالش سلامت جهانی، اعلام همبستگی کردند.

لازم به ذکر است، «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه و نماینده این کشور در مذاکرات هسته ای، در پایان این نشست نیز در اظهاراتی اعلام کرد که ساز و کار مالی اروپا (اینستکس) آغاز شده و معاملاتی در حال انجام است.

وی افزود: «ما در جلسه وین خواستار افزایش تعداد شرکت کنندگان در ساز و کار اینستکس شدیم و به زودی تصمیمی اتخاذ می‌شود.»

«وانگ گون»، نماینده چین در سازمان‌های بین‌المللی نیز روز چهارشنبه در پایان نشست کمیسیون مشترک گفت که کشورش همه تلاش خودش را برای نجات برجام به کار خواهد بست و افزود: اعضای کمیسیون مشترک دیدگاه‌های مختلفی درباره فعال‌سازی مکانیسم موسوم به «ساز و کار حل و فصل اختلافات» دارند.

دیپلمات چینی با وجود این تأکید کرد که در جلسه امروز هیچ بحثی درباره راه‌اندازی این ساز و کار مطرح نشده است و گفت: «بازگرداندن تحریم‌ها یا کلید زدن مکانیسم [حل و فصل اختلاف]پاسخ چالش‌های پیش روی ما نیستند. شرکت‌کنندگان در این جلسه تأیید کردند که این مسئله نباید در دستور کار ما قرار بگیرد.»

لازم به ذکر است پیش از این نشست نیز همانگونه که عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه ایران تاکید کرده بود این جلسه ارتباطی با سازوکار حل اختلاف برجام نداشته است.

اخیرا سه کشور اروپایی در واکنش به گام‌های کاهش تعهدات برجامی ایران اعلام کردند که مکانیسم ماشه در برجام را کلید می‌زنند که این تصمیم واکنش ایران را در پی داشت. ظریف این اقدام را از نظر حقوقی بی مبنا و از نظر سیاسی اشتباه راهبردی خواند و البته آنگونه که حسن روحانی اخیرا به نقل از بورل اعلام کرد اروپا این مکانیسم را برای زمان نامعلومی کنار گذاشته است.

حسن روحانی یکشنبه ۲۷ بهمن ماه در نشستی خبری درباره استفاده اروپا از مکانیسم ماشه در برجام گفت: بعد از روندی که اخیرا برخی کشور‌های اروپایی با عنوان مکانیسم ماشه طی کردند به آن‌ها گفتیم چنین عملی از لحاظ حقوقی درست نیست و این را به آقای جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تهران گفتیم که به نظر رسید پاسخ من را پذیرفته یا لااقل برای آن جوابی ندارد. ما به اروپایی‌ها گفتیم که استفاده از این مکانیسم به نفع هیچ کس نیست و خودشان می‌دانند که در پایان آن چه اتفاقی می‌افتد؛ این را در نامه‌ای صریحا به رهبران کشور‌های اروپایی اعلام کردم و آقای بورل هم گفت که فعلا برای زمان نامعلومی این مکانیسم را کنار گذاشتیم و امیدواریم که اروپا هم راهی برای رسیدن به یک شرایط مناسب پیدا کند و همه به برجام بازگردیم.

گفتنی است، آخرین دور نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان و مدیران سیاسی وزارت خارجه‌های ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، روسیه، چین و انگلیس) ۱۵ آذرماه در محل نمایندگی اتحادیه اروپا در وین برگزار شده بود. در آن نشست اعضای حاضر بار دیگر بر تلاش برای حفظ برجام تأکید کردند.