.svg)
"قساوت قلب" از منظر قرآن
پارسینه: ريشه و منشاء قساوت قلب و سخت دلي، كردار و اعمال افراد است و دل انسان در ابتدای تولد همانند لوحي است كه هيچ نقشي درآن نيست و رفتارها رفته رفته آن را مي سازد.
ريشه و منشاء قساوت قلب و سخت دلي، كردار و اعمال افراد است و دل انسان در ابتدای تولد همانند لوحي است كه هيچ نقشي درآن نيست و رفتارها رفته رفته آن را مي سازد.
انسان اگر در مسیر گناه قدم بردارد گرفتار كيفر معنوي می شود. یکی از کیفرهای معنوی كه زمينه شقاوت ابدي انسان را فراهم مي سازد، "قساوت قلب" است. قساوت قلب كه معادل "سخت دلي" است، اين است كه دل آدمي با مشاهده چيزي كه بايد متاثر شود متاثر نگردد. درك هر چيزي به تناسب خودش موجب پيدايش حالتي در نفس است، اگر نفس آدمي حالتي پيدا كند كه از مواعظ لفظي و عملي و مشاهده صحنه هاي عبرت آور، عكس العمل مناسب از خود نشان ندهد قساوت پيدا كرده و به دارنده اين نفس، "قسي القلب" می گويند.
قرآن كريم خطاب به بني اسرائيل در آیه 74 سوره بقره مي فرمايد: پس از آن دلهايتان سخت گرديد، گويا سنگ يا سخت تر از سنگ شده است، چرا كه از بعضي سنگ ها نهرها مي جوشد، بعضي شكافته مي شوند و آب از آن بيرون مي آيد و بعضي از خوف خدا به پايين مي افتند و خدا از كردار شما غافل نيست.
سنگ، از جمله اشيايي است كه به سختي نفوذ مي پذيرد در عين حال از خوف خدا پايين مي افتد ولي دل بعضي انسانها به گونه اي مي گردد كه هيچ آيه اي در او اثر بخش نيست. اين كه افتادن سنگ ها، معلول ترس از خدا دانسته شده حقيقتي است كه قرآن كريم ازآن خبر داده است گرچه براي ما انسانهاي ناپيوسته به حقيقت، مبهم است. نظائر اين واقعيت در قرآن وجود دارد چنانكه در آیه 44 سوره اسراء مي فرمايد: تمام موجودات جهان هستي خدا را تسبيح گويند ولي شما تسبيح آنها را درك نمي كنيد.
سخنان انبيا و كتاب هاي آسماني آنچنان طنيني دارد كه دل حقيقت جويان را مي لرزاند و آنان را به ياد خدا و انس با او مشغول مي دارد و كسي كه چنين نباشد در زمره سخت دلان قرار دارد. قرآن در سوره زمر آیه 23 مي فرمايد: خدا بهترين سخن را نازل كرد كتابي كه داراي هماهنگي و ارتباط است كه پوست بدن خدا ترسان از آن جمع گردد سپس پوست ها و دلهايشان با ياد خدا آرام مي يابد.اين هدايت خدا است كه هر كه را بخواهد هدايت مي كند و كسي را كه گمراه سازد هدايت كننده اي ندارد."
همچنین آیه 27 سوره حشر مي فرمايد: اگر اين قرآن را بر كوهي نازل مي كرديم، آن را از مشاهده عظمت حق خاشع و تكه تكه مي ديدي و اين مثلثها را براي مردم مي زنيم تا شايد انديشه كنند.
درك حقيقت آيه شريفه، دشوار است كه آيا مقصود اين است كه اگربه جاي انسان، كوه مخاطب قرار مي گرفت تكه تكه مي شد يا مقصود اين است كه اگر كوه صلاحيت خطاب داشت، با آن همه استحكام و بزرگي جا داشت تكه تكه گردد. در هر حال،اين اندازه روشن است كه مي خواهد به انسان بفهماند كه قرآن به قدري بلند مرتبه و عظيم و زيبا و متناسب با عواطف و احساسات بشر است كه بايد هر انساني در برابر آن، بر خود بلرزد و سر تسليم فرود آورد.
پس چه شده است كه بيشتر انسانها در برابر آيات حق، بي تفاوت يا معاندند و يا آن گونه كه شايسته است بدان بها نمي دهند؟ سراين مطلب را در كجا بايد جستجو كرد. ازآيات قرآن به خوبي استفاده مي كنيم كه سخت دلي و قساوت قلب نقش به سزايي در اين گرايش ايفا مي كند. پيامبران با تمام توان تلاش مي كردند كه مردم در خانه خدا را بزندد اما آنها نمي زدند.قرآن در سوره انعام آیات 43-44 مي فرمايد: ما به سوي امتهاي پيش از تو پيامبراني فرستاديم سپس آنها را به بلايايي گرفتار ساختيم تا شايد تضرع كنند. چرا وقتي بلا نازل شد تضرع نكردند؟ بلكه دلهايشان سخت گشته بود و شيطان كردارشان را در نظرشان زيبا جلوه مي داد.
طبق اين آيات خدا ابتدا رسولاني براي ارشاد مردم مي فرستاد، ولي مردم از پذيرش دعوت آنها خودداري مي كردند و خداوند به انواع گرفتاري ها مبتلا مي ساخت. سپس اين ايستادگي ها در برابر پيامبران سخت دلي و قساوت بود و اين قساوت هم از اشتغال و سرگرمي به امور دنيا ناشي مي شد.
از نشانه هاي قساوت قلب، احساس سنگيني در عبادت و مناجات با خداست. راز و نياز با خدا نه تنها بر اوليا سنگين نيست بلكه تمام بهجت و انبساط روحي آنان بر خاسته ازآن است. حلاوت مناجات با خدا براي انبيا و روندگان راهشان بزرگترين دلخوشي بوده است. مشاهده مقامات و عظمت حضرت حق در حال عبادت، بيش از هر وقت ديگراست كه لذت ها و نشاط ها دارد. حال كسي كه از مناجات خدا بي بهره است و لذت نمي برد بايد بداند به مصيبت بزرگي گرفتار شده است كه ازآن غافل است. سرچشمه اين مصيبت سخت دلي است و ريشه سخت دلي گناه و روي آوردن به زخارف دنيا و وسوسه های شيطان است.
قساوت و سخت دلي كه سد باب بركات، بر دلها است. لازم لاينفك انسان نيست، چنين نيست كه افراد سخت دل از مادر متولد گردند، بلكه سخت دلي به منزله درختي است كه بذرش اعمال انسان است. اعمال و گرايشات يك فرد، رفته رفته قوه مدركه او را به گونه اي مي سازند كه حقائق را آن گونه كه هست درك نمي كند و در نتيجه انعطاف پذيري او در برابرمواعظ و عبرت آورها كم مي گردد. اين حقيقتي است كه خداي تعالي در كتاب مجيدش به بهترين صورت بيان داشته است. درباره بني اسرائيل در سوره مائده آیه 13 مي فرمايد: به واسطه پيمان شكني آنها را از رحمت خود دور رانديم و دلهايشان را سخت كرديم و به دنبال اين سخت دلي، سخن خدا را جايگاه خود تحريف كردند و بخشي ازآنچه را به آنها گوشزد شده بود فراموش كردند.
انسان اگر در مسیر گناه قدم بردارد گرفتار كيفر معنوي می شود. یکی از کیفرهای معنوی كه زمينه شقاوت ابدي انسان را فراهم مي سازد، "قساوت قلب" است. قساوت قلب كه معادل "سخت دلي" است، اين است كه دل آدمي با مشاهده چيزي كه بايد متاثر شود متاثر نگردد. درك هر چيزي به تناسب خودش موجب پيدايش حالتي در نفس است، اگر نفس آدمي حالتي پيدا كند كه از مواعظ لفظي و عملي و مشاهده صحنه هاي عبرت آور، عكس العمل مناسب از خود نشان ندهد قساوت پيدا كرده و به دارنده اين نفس، "قسي القلب" می گويند.
قرآن كريم خطاب به بني اسرائيل در آیه 74 سوره بقره مي فرمايد: پس از آن دلهايتان سخت گرديد، گويا سنگ يا سخت تر از سنگ شده است، چرا كه از بعضي سنگ ها نهرها مي جوشد، بعضي شكافته مي شوند و آب از آن بيرون مي آيد و بعضي از خوف خدا به پايين مي افتند و خدا از كردار شما غافل نيست.
سنگ، از جمله اشيايي است كه به سختي نفوذ مي پذيرد در عين حال از خوف خدا پايين مي افتد ولي دل بعضي انسانها به گونه اي مي گردد كه هيچ آيه اي در او اثر بخش نيست. اين كه افتادن سنگ ها، معلول ترس از خدا دانسته شده حقيقتي است كه قرآن كريم ازآن خبر داده است گرچه براي ما انسانهاي ناپيوسته به حقيقت، مبهم است. نظائر اين واقعيت در قرآن وجود دارد چنانكه در آیه 44 سوره اسراء مي فرمايد: تمام موجودات جهان هستي خدا را تسبيح گويند ولي شما تسبيح آنها را درك نمي كنيد.
سخنان انبيا و كتاب هاي آسماني آنچنان طنيني دارد كه دل حقيقت جويان را مي لرزاند و آنان را به ياد خدا و انس با او مشغول مي دارد و كسي كه چنين نباشد در زمره سخت دلان قرار دارد. قرآن در سوره زمر آیه 23 مي فرمايد: خدا بهترين سخن را نازل كرد كتابي كه داراي هماهنگي و ارتباط است كه پوست بدن خدا ترسان از آن جمع گردد سپس پوست ها و دلهايشان با ياد خدا آرام مي يابد.اين هدايت خدا است كه هر كه را بخواهد هدايت مي كند و كسي را كه گمراه سازد هدايت كننده اي ندارد."
همچنین آیه 27 سوره حشر مي فرمايد: اگر اين قرآن را بر كوهي نازل مي كرديم، آن را از مشاهده عظمت حق خاشع و تكه تكه مي ديدي و اين مثلثها را براي مردم مي زنيم تا شايد انديشه كنند.
درك حقيقت آيه شريفه، دشوار است كه آيا مقصود اين است كه اگربه جاي انسان، كوه مخاطب قرار مي گرفت تكه تكه مي شد يا مقصود اين است كه اگر كوه صلاحيت خطاب داشت، با آن همه استحكام و بزرگي جا داشت تكه تكه گردد. در هر حال،اين اندازه روشن است كه مي خواهد به انسان بفهماند كه قرآن به قدري بلند مرتبه و عظيم و زيبا و متناسب با عواطف و احساسات بشر است كه بايد هر انساني در برابر آن، بر خود بلرزد و سر تسليم فرود آورد.
پس چه شده است كه بيشتر انسانها در برابر آيات حق، بي تفاوت يا معاندند و يا آن گونه كه شايسته است بدان بها نمي دهند؟ سراين مطلب را در كجا بايد جستجو كرد. ازآيات قرآن به خوبي استفاده مي كنيم كه سخت دلي و قساوت قلب نقش به سزايي در اين گرايش ايفا مي كند. پيامبران با تمام توان تلاش مي كردند كه مردم در خانه خدا را بزندد اما آنها نمي زدند.قرآن در سوره انعام آیات 43-44 مي فرمايد: ما به سوي امتهاي پيش از تو پيامبراني فرستاديم سپس آنها را به بلايايي گرفتار ساختيم تا شايد تضرع كنند. چرا وقتي بلا نازل شد تضرع نكردند؟ بلكه دلهايشان سخت گشته بود و شيطان كردارشان را در نظرشان زيبا جلوه مي داد.
طبق اين آيات خدا ابتدا رسولاني براي ارشاد مردم مي فرستاد، ولي مردم از پذيرش دعوت آنها خودداري مي كردند و خداوند به انواع گرفتاري ها مبتلا مي ساخت. سپس اين ايستادگي ها در برابر پيامبران سخت دلي و قساوت بود و اين قساوت هم از اشتغال و سرگرمي به امور دنيا ناشي مي شد.
از نشانه هاي قساوت قلب، احساس سنگيني در عبادت و مناجات با خداست. راز و نياز با خدا نه تنها بر اوليا سنگين نيست بلكه تمام بهجت و انبساط روحي آنان بر خاسته ازآن است. حلاوت مناجات با خدا براي انبيا و روندگان راهشان بزرگترين دلخوشي بوده است. مشاهده مقامات و عظمت حضرت حق در حال عبادت، بيش از هر وقت ديگراست كه لذت ها و نشاط ها دارد. حال كسي كه از مناجات خدا بي بهره است و لذت نمي برد بايد بداند به مصيبت بزرگي گرفتار شده است كه ازآن غافل است. سرچشمه اين مصيبت سخت دلي است و ريشه سخت دلي گناه و روي آوردن به زخارف دنيا و وسوسه های شيطان است.
قساوت و سخت دلي كه سد باب بركات، بر دلها است. لازم لاينفك انسان نيست، چنين نيست كه افراد سخت دل از مادر متولد گردند، بلكه سخت دلي به منزله درختي است كه بذرش اعمال انسان است. اعمال و گرايشات يك فرد، رفته رفته قوه مدركه او را به گونه اي مي سازند كه حقائق را آن گونه كه هست درك نمي كند و در نتيجه انعطاف پذيري او در برابرمواعظ و عبرت آورها كم مي گردد. اين حقيقتي است كه خداي تعالي در كتاب مجيدش به بهترين صورت بيان داشته است. درباره بني اسرائيل در سوره مائده آیه 13 مي فرمايد: به واسطه پيمان شكني آنها را از رحمت خود دور رانديم و دلهايشان را سخت كرديم و به دنبال اين سخت دلي، سخن خدا را جايگاه خود تحريف كردند و بخشي ازآنچه را به آنها گوشزد شده بود فراموش كردند.
منبع:
خبرگزاری مهر
ارسال نظر