.svg)
بهترین روش برای شکر خدا چیست؟
پارسینه: شکر زبانی و عملی از جمله انواع شکر خدا هستند. شکر عملی به معنای استفاده صحیح از نعمت‌های الهی است. شکرگزاری خداوند بابت نعمت‌های مادی و معنوی یکی از زیبایی‌های فرهنگ اسلامی است.
شکرگزاری خداوند چگونه است؟ شکرگزاری در اسلام همواره مورد تاکید ائمه (ع) بوده است. مقاله پیش رو بررسی انواع شکر خداست.
شکرگزاری نشان دهنده میزان قدردانی و قدرشناسی بندگان خداوند است. در باور‌های دینی تمام نعمت‌های مادی و معنوی و تمامی امکاناتی که در اختیار انسان است لطف و ارزانی خداوند به انسان است. مؤمنین واقعی با اعتقاد بر اینکه خداوند، ولی نعمت تمامی انسان‌هاست همواره به شکرگزاری خداوند مشغول هستند. امام صادق (ع) که سخنان گهربارشان در اخلاق اسلامی همیشه راهنمای مؤمنین است در این‌باره می‌فرمایند:
«در تورات نوشته است کسی که به تو نعمت داد، سپاسش گزار و کسی را که از تو سپاسگزاری کرد، نعمتش ده، زیرا با سپاسگزاری نعمت‌ها نابود نگردد و با ناسپاسی پایدار نماند، سپاسگزاری مایه افزایش نعمت و بیمه کننده و ایمن‌ساز نعمت از دگرگونی است.»
با توجه به تاکید ائمه اطهار (ع) و حضرت محمد (ص) بر شکر خداوند، لازم است از انواع شکر خدا، راه‌های شکر و فواید این کار مطلع باشیم؛ اگرچه ادا کردن حق نعمت‌های الهی به وسیله شکرگزاری کار دشواری است. تا جایی که در ابتدای دعای روز عرفه و از زبان امام حسین (ع) می‌خوانیم:
«لوحاولت واجتهدت مدی الاعصار والاحقاب لوعمرتها، ان اودی شکر واحدة من انعمک مااستطعت ذلک الابمنک الموجب علی به شکرک ابداً جدیداً وثناء طارفا عتیدا»
ترجمه:
«اگر برابر امتداد زمان‌ها و روزگاران، عمری به من داده شود، که شکر یکی از نعمت‌هایت را ادا کنم، بر آن قدرت نخواهم داشت، جز با کمک احسان تو، که آن هم سبب شکری جدید و ابدی و ثنائی تازه بر عهده من می‌گذارد.»
انواع شکر خدا
شکر خداوند را می‌توان با معیار‌های مختلفی دسته بندی کرد. اولین تقسیم بندی شکر به شکل زیر است:
۱. شکر زبانی
شکر زبانی رایج‌ترین نوع از شکرگزاری است. شکرگزاری در ظاهر و با زبان یکی از فرهنگ‌های رایج در میان مسلمین است. در این نوع شکرگزاری خداوند را با زبان شکر می‌کنیم و از او بابت نعمت‌هایی که در اختیار ما قرار داده است قدردانی می‌کنیم. این نوع شکرگزاری نه تنها اشکالی ندارد بلکه بسیار امر پسندیده‌ای است و در روایات ائمه (ع) به آن اشاره شده است.
فایده شکر زبانی در این است که اعتقادات دینی نمود بیرونی پیدا می‌کنند و هم در ضمیر خود فردِ شکرگزار تاثیرات مثبت می‌گذارد و هم باعث ترویج ارزش‌های دینی در جامعه می‌شود. شکرگزاری زبانی در بسیاری از موارد برای دیگران یادآور نعمت‌هایی است که از خاطر رفته‌اند و وجود آن‌ها حس نمی‌شود. در حدیثی از امام باقر (ع) می‌خوانیم:
«چون شخص گرفتار و دردمندی را دیدی، به نحوی که او نشنود سه بار بگو: حمد خدایی را که مرا از آنچه تو را مبتلا ساخته معاف نمود، هر کس این را بگوید آن بلا به او نمی‌رسد.»
۲. شکر عملی
یکی دیگر از انواع شکر خدا شکر عملی است. در این نوع از شکرگزاری فرد شکرگزار با اعمالی که انجام می‌دهد کمال قدردانی بابت نعمت‌های الهی را انجام می‌دهد. این نوع شکر خداوند از ارزش بیشتری برخوردار است. بدن انسان، طبیعت، ثروت، وجهه اجتماعی و بسیاری از موارد ریز و درشتی که هیچگاه نمی‌توان تمام آن‌ها را در ذهن نگه داشت، همگی از نعمت‌های خداوند هستند.
اولین قدم برای سپاس گذاری همان شکر زبانی و تشکر از خداوند بابت بهره مندیاز این نعمات است. اما مرحله بعد که شکر عملی است جایگاه متفاوتی دارد. انسان در برابر تمامی امکاناتی که در اختیار دارد حقی بر گردن دارد. راه و روش استفاده از نعمت‌های الهی همان فرصتی است که می‌توان برای شکرگزاری عملی یا ناسپاسی از آن استفاده کرد. استفاده از اعضا و جوارح بدن به صورت حلال و در راه خداوند به گونه‌ای شکرگزاری عملی است. فردی که ثروت خود را در راه حلال مصرف می‌کند، از آبرویش برای خداوند خرج می‌کند و امکاناتی که در اختیار دارد را در مسیر دین الهی مصرف می‌کند نمونه‌هایی هستند که در برابر نعمات الهی شکر عملی می‌کنند.
انواع شکر خدا از زبان خواجه نصیر
خواجه نصیرالدین طوسی یکی از علمای کم نظیر امامیه بود که در علوم بسیاری از جمله عرفان و فلسفه تبحر بسیاری داشت. یکی از مقاله‌های این عالم طراز اول درباب انواع شکر خداست. متن اصلی این مقاله به زبان عربی است، اما ترجمه آن از این قرار است:
«شکر شریفترین اعمال و برترین آنهاست، و بدان که شکر تلافی کردن نعمت به گفتار و عمل و نیت است، برای شکر سه پایه و ستون است.
اول شناخت نعمت دهنده و صفات سزاوار به اوست، و نیز شناخت نعمت است به این که نعمت خورنده بداند که همه نعمت‌های آشکار و پنهان از جانب خداست و نعمت دهنده حقیقی فقط اوست و همه واسطه‌های میان خدا و نعمت‌ها مطیع حکم او و مسخر و رام فرمان او هستند.
دوم خاکساری قلبی و فروتنی ظاهری در برابر منعم، و خوشحال بودن به نعمت است از جهت این که هدی‌های است که دلالت بر عنایت و لطف منعم بر تو دارد، و نشانه اینگونه برخورد با نعمت این است که نسبت به امور دنیا جز به آنچه که سبب قرب به سوی خداست خوشحال نگردی.
سوم از ارکان شکر عمل است، و این عمل در ارتباط با قلب و زبان و اعضاء است. عمل قلب توجه به تعظیم و تمحید و تمجید خداست و اندیشه در صنایع و افعال و آثار و لطف اوست، و عزم جدی بر رساندن خیر و احسان به همه مردم است. عمل زبان اظهار نعمت به حمد و تسبیح و تهلیل و امر به معروف و نهی از منکر است. عمل اعضا به این است که نعمت‌های ظاهری و باطنی را در طاعت و عبادت به کار گیرد، و از این که از نعمت‌ها در معصیت و مخالفت با خدا بهره گیری کند خودداری نماید. از این حقایقی که بیان شد روشن گشت که شکر از اُمَهات صفات کمال است، و تحقق شکر کامل بسیار کم است چنانکه خداوند فرموده: بندگان شکر گزارم اندک هستند.»
شکرگزاری نشان دهنده میزان قدردانی و قدرشناسی بندگان خداوند است. در باور‌های دینی تمام نعمت‌های مادی و معنوی و تمامی امکاناتی که در اختیار انسان است لطف و ارزانی خداوند به انسان است. مؤمنین واقعی با اعتقاد بر اینکه خداوند، ولی نعمت تمامی انسان‌هاست همواره به شکرگزاری خداوند مشغول هستند. امام صادق (ع) که سخنان گهربارشان در اخلاق اسلامی همیشه راهنمای مؤمنین است در این‌باره می‌فرمایند:
«در تورات نوشته است کسی که به تو نعمت داد، سپاسش گزار و کسی را که از تو سپاسگزاری کرد، نعمتش ده، زیرا با سپاسگزاری نعمت‌ها نابود نگردد و با ناسپاسی پایدار نماند، سپاسگزاری مایه افزایش نعمت و بیمه کننده و ایمن‌ساز نعمت از دگرگونی است.»
با توجه به تاکید ائمه اطهار (ع) و حضرت محمد (ص) بر شکر خداوند، لازم است از انواع شکر خدا، راه‌های شکر و فواید این کار مطلع باشیم؛ اگرچه ادا کردن حق نعمت‌های الهی به وسیله شکرگزاری کار دشواری است. تا جایی که در ابتدای دعای روز عرفه و از زبان امام حسین (ع) می‌خوانیم:
«لوحاولت واجتهدت مدی الاعصار والاحقاب لوعمرتها، ان اودی شکر واحدة من انعمک مااستطعت ذلک الابمنک الموجب علی به شکرک ابداً جدیداً وثناء طارفا عتیدا»
ترجمه:
«اگر برابر امتداد زمان‌ها و روزگاران، عمری به من داده شود، که شکر یکی از نعمت‌هایت را ادا کنم، بر آن قدرت نخواهم داشت، جز با کمک احسان تو، که آن هم سبب شکری جدید و ابدی و ثنائی تازه بر عهده من می‌گذارد.»
انواع شکر خدا
شکر خداوند را می‌توان با معیار‌های مختلفی دسته بندی کرد. اولین تقسیم بندی شکر به شکل زیر است:
۱. شکر زبانی
شکر زبانی رایج‌ترین نوع از شکرگزاری است. شکرگزاری در ظاهر و با زبان یکی از فرهنگ‌های رایج در میان مسلمین است. در این نوع شکرگزاری خداوند را با زبان شکر می‌کنیم و از او بابت نعمت‌هایی که در اختیار ما قرار داده است قدردانی می‌کنیم. این نوع شکرگزاری نه تنها اشکالی ندارد بلکه بسیار امر پسندیده‌ای است و در روایات ائمه (ع) به آن اشاره شده است.
فایده شکر زبانی در این است که اعتقادات دینی نمود بیرونی پیدا می‌کنند و هم در ضمیر خود فردِ شکرگزار تاثیرات مثبت می‌گذارد و هم باعث ترویج ارزش‌های دینی در جامعه می‌شود. شکرگزاری زبانی در بسیاری از موارد برای دیگران یادآور نعمت‌هایی است که از خاطر رفته‌اند و وجود آن‌ها حس نمی‌شود. در حدیثی از امام باقر (ع) می‌خوانیم:
«چون شخص گرفتار و دردمندی را دیدی، به نحوی که او نشنود سه بار بگو: حمد خدایی را که مرا از آنچه تو را مبتلا ساخته معاف نمود، هر کس این را بگوید آن بلا به او نمی‌رسد.»
۲. شکر عملی
یکی دیگر از انواع شکر خدا شکر عملی است. در این نوع از شکرگزاری فرد شکرگزار با اعمالی که انجام می‌دهد کمال قدردانی بابت نعمت‌های الهی را انجام می‌دهد. این نوع شکر خداوند از ارزش بیشتری برخوردار است. بدن انسان، طبیعت، ثروت، وجهه اجتماعی و بسیاری از موارد ریز و درشتی که هیچگاه نمی‌توان تمام آن‌ها را در ذهن نگه داشت، همگی از نعمت‌های خداوند هستند.
اولین قدم برای سپاس گذاری همان شکر زبانی و تشکر از خداوند بابت بهره مندیاز این نعمات است. اما مرحله بعد که شکر عملی است جایگاه متفاوتی دارد. انسان در برابر تمامی امکاناتی که در اختیار دارد حقی بر گردن دارد. راه و روش استفاده از نعمت‌های الهی همان فرصتی است که می‌توان برای شکرگزاری عملی یا ناسپاسی از آن استفاده کرد. استفاده از اعضا و جوارح بدن به صورت حلال و در راه خداوند به گونه‌ای شکرگزاری عملی است. فردی که ثروت خود را در راه حلال مصرف می‌کند، از آبرویش برای خداوند خرج می‌کند و امکاناتی که در اختیار دارد را در مسیر دین الهی مصرف می‌کند نمونه‌هایی هستند که در برابر نعمات الهی شکر عملی می‌کنند.
انواع شکر خدا از زبان خواجه نصیر
خواجه نصیرالدین طوسی یکی از علمای کم نظیر امامیه بود که در علوم بسیاری از جمله عرفان و فلسفه تبحر بسیاری داشت. یکی از مقاله‌های این عالم طراز اول درباب انواع شکر خداست. متن اصلی این مقاله به زبان عربی است، اما ترجمه آن از این قرار است:
«شکر شریفترین اعمال و برترین آنهاست، و بدان که شکر تلافی کردن نعمت به گفتار و عمل و نیت است، برای شکر سه پایه و ستون است.
اول شناخت نعمت دهنده و صفات سزاوار به اوست، و نیز شناخت نعمت است به این که نعمت خورنده بداند که همه نعمت‌های آشکار و پنهان از جانب خداست و نعمت دهنده حقیقی فقط اوست و همه واسطه‌های میان خدا و نعمت‌ها مطیع حکم او و مسخر و رام فرمان او هستند.
دوم خاکساری قلبی و فروتنی ظاهری در برابر منعم، و خوشحال بودن به نعمت است از جهت این که هدی‌های است که دلالت بر عنایت و لطف منعم بر تو دارد، و نشانه اینگونه برخورد با نعمت این است که نسبت به امور دنیا جز به آنچه که سبب قرب به سوی خداست خوشحال نگردی.
سوم از ارکان شکر عمل است، و این عمل در ارتباط با قلب و زبان و اعضاء است. عمل قلب توجه به تعظیم و تمحید و تمجید خداست و اندیشه در صنایع و افعال و آثار و لطف اوست، و عزم جدی بر رساندن خیر و احسان به همه مردم است. عمل زبان اظهار نعمت به حمد و تسبیح و تهلیل و امر به معروف و نهی از منکر است. عمل اعضا به این است که نعمت‌های ظاهری و باطنی را در طاعت و عبادت به کار گیرد، و از این که از نعمت‌ها در معصیت و مخالفت با خدا بهره گیری کند خودداری نماید. از این حقایقی که بیان شد روشن گشت که شکر از اُمَهات صفات کمال است، و تحقق شکر کامل بسیار کم است چنانکه خداوند فرموده: بندگان شکر گزارم اندک هستند.»
منبع: مجله ستاره
من قبلا به نعماتی که خداوند به من داده بود بی توجه بودم ولی روزی فهمیدم با اینکه من ناسپاس و گنه کار هستم ولی خداوند باز به من لطف میکنه و من واقعا شرمنده شدم و از اون موقع به بعد از ته قلبم خدارو شکر میکنم به خاطر همه نعمات و لطفی که به من داشته .