.svg)
شأن نزول و محتوای سوره زخرف
پارسینه: سوره زُخْرُف سوره ۴۳ از قرآن و از سوره‌های مکی است
در تفسیر البرهان به نقل رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم آمده: هر کس سوره زخرف را بنویسد و پس از شستن از آب ان بنوشد در بیماری‌هایی که به آن مبتلا می‌شود، نیازی به دارو نخواهد داشت و اگر این آب را بر روی شخصی که بیماری صرع دارد بپاشند به هوش خواهد آمد.
سوره زخرف
جزء: ۲۵
شمارهٔ نزول: ۶۳
شمارهٔ کتابت: ۴۳
محل نزول: مکه
تعداد آیات: ۸۹
تعداد کلمات: ۸۲۵
تعداد حروف: ۳۷۰۳
فضیلت سوره زخرف
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس سوره زخرف را قرائت کند، در ردیف کسانی قرار می‌گیرد که در روز قیامت به آنان گفته می‌شود:ای بندگان! ترسی نداشته باشید و غمگین مباشید، بدون حساب رسی وارد بهشت گردید.
امام باقر (علیه السلام) نیز فرمود: هر کس قرائت سوره زخرف را ادامه دهد، در قبرش از حشرات و فشار قبر، تا آن گاه که در روز رستاخیز به پا ایستد، ایمن باشد، سپس به فرمان خداوند به بهشت می‌رود.
باید به آنچه در سوره زخرف است عمل کرد و نواهی آن را مد نظر داشت و از آن‌ها دوری جست. بنگرید خداوند در این سوره چه می‌فرماید: و اگر نه آن بود که (همه) مردم (در انکار خدا) امتی واحد گردند، قطعا برای خانه‌های آنان که به (خدای) رحمان کفر می‌ورزیدند، سقف‌ها و نردبان‌هایی از نقره که بر آن‌ها بالا روند قرار می‌دادیم و برای خانه هایشان در‌ها و تخت‌هایی (زیبا و نقره ای) قرار می‌دادیم که بر آن تکیه کنند؛ و انواع زیورها؛ ولی تمام این‌ها بهره زندگی دنیاست، و آخرت نزد پروردگارت از آن پرهیزگاران است.
برخی خواص سوره زخرف
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس این سوره را بنویسد و آن را بشوید و به بیماری دهد تا آن را بیاشامد، بیمار نیاز به داروی دیگری ندارد، و اگر این آب را بر کسی که بی هوش شده بپاشند، به هوش می‌آید.
در کتاب خواص القرآن آمده است: اگر کسی این سوره را بنویسد و آن را در زیر سرش قرار دهد، خواب خوش خواهد دید و ایمن خواهد بود.
گفته شده: کسی که در بدنش غده است، اگر آب این سوره را بیاشامد، آن غده از بین می‌رود.
نیز گفته شده: اگر این سوره بر دیوار مغازه‌ای نوشته شود، فروش و در نتیجه سود آن فراوان شده و مشتری‌های مغازه زیاد گردد و برکت آن افزون شود.
همچنین گفته شده: اگر آب این سوره را زنی که از همسرش اطاعت نمی‌کند، بیاشامد، از همسرش اطاعت خواهد کرد. این آب برای شکم درد نیز مفید است.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس این سوره را بنویسد و همراه بردارد، از شرّ هر حاکمی در امان است و مردم او را دوست خواهند داشت و برای سوء هاضمه و یبوست مفید است.
به طور مسلم آن چه گفته شد، نیاز به یقین و توجه کامل دارد، تا نتیجه بدهد. همه چیز به دست خداوند است و اوست که به هر چیز قادر و تواناست و اوست که به هر چیز بگوید: کن فیکون، ایجاد شو پس ایجاد می‌شود.
روشن است اگر کسی این گونه عمل کند نتیجه می‌گیرد. باید همواره این سوره را همراه داشت و آن را قرائت کرد و از آن بهره برد.
ختم ابجدی این سوره ۹۲۵ بار است، که برای به دست آوردن رحمت و مغفرت خداوند، امان در قبر و راحتی در جهان آخرت کارساز است، و این راهی برای ورود به بهشت است. در آیاتی از این سوره، خداوند می‌فرماید:ای بندگان من، امروز بر شما بیمی نیست و غمگین نخواهید شد همان کسانی که به آیات ما ایمان آوردند و تسلیم بودند؛ و در مورد بهشتیان آمده است: شما با همسرانتان شادمانه داخل بهشت شوید. سینی‌هایی از طلا و جامه‌هایی در برابر آنان می‌گردانند و در آن (بهشت) آن چه دل‌ها می‌خواهد و چشم‌ها از آن لذت می‌برد موجود است؛ و شما همیشه در آن خواهید ماند. این بهشتی است که شما وارث آن می‌شوید به خاطر اعمالی که انجام می‌دادید؛ و در آن برای شما میوه‌هایی فراوان است که از آن می‌خورید.
توجه داریم که زخرف به معنای هر میوه خیر است و در سوره زخرف می‌خوانیم: ... پاک است کسی که این را برای ما رام کرد و (گرنه) ما را یاری (رام ساختن) آن‌ها نبود...
مومن در زندگی در پی امان در دنیا و سپس ورود به بهشت - آن هم بدون حساب - است. در این سوره آمده است سینی‌هایی از طلا و جام‌هایی در برابر آنان می‌گردانند، و در آن جا آن چه دل‌ها آن را بخواهد و دیدگان را خوش آید (هست) و شما در آن جاویدانید.
امام صادق (علیه السلام)؛ در مورد کسی که در خواب دیده که این سوره را قرائت کرده، فرموده است: چنین شخصی راستگو است و در پی کار‌های خیر و زیباست.
شأن نزول و محتوای سوره زخرف
سوره زخرف از سوره‌های مکی است تنها در مورد آیه ۴۵ این سوره جمعی از مفسران گفتگو کرده، آن را مدنی دانسته اند، شاید به این دلیل که بحث آن بیشتر مربوط به اهل کتاب است، و یا مربوط به داستان معراج، و هر کدام از این دو باشد متناسب با مدینه است، و به خواست خدا در تفسیر این آیه مطلب را روشن خواهیم کرد. به هر حال طبیعت سوره‌های مکی که بیشتر بر محور اعتقادات اساسی اسلامی دور می‌زند و از مبدا و معاد و نبوت و قرآن و انذار و بشارت بحث می‌کند در آن منعکس است.
مباحث این سوره را به طور فشرده می‌توان در هفت بخش خلاصه کرد:
بخش اول: سرآغاز سوره است که از اهمیت قرآن مجید و نبوت پیامبر اسلام صلی اللّه علیه و آله و سلّم و برخورد نامطلوب افراد نادان در برابر این کتاب آسمانی سخن می‌گوید.
بخش دوم: قسمتی از دلائل توحید را در (آفاق) و نعمت‌های گوناگون خداوند را بر انسان‌ها برمی شمرد.
بخش سوم: همین حقیقت را از طریق مبارزه با شرک و نفی نسبت‌های ناروا به خداوند و مبارزه با تقلید‌های کور کورانه، و خرافاتی همچون تنفر از دختران یا ملائکه را دختران خدا پنداشتند تکمیل می‌کند.
در بخش چهارم: برای مجسم ساختن این حقایق قسمتی از سرگذشت انبیای پیشین و اقوام آن‌ها را نقل می‌کند، و مخصوصا روی زندگی ابراهیم علیه السلام تفسیر نمونه جلد ۲۱ صفحه ۴ و موسی علیه السلام و عیسی علیه السلام تکیه می‌کند.
در بخش پنجم: مساله معاد و پاداش مؤمنان و سرنوشت شوم کفار مطرح شده و با تهدید‌ها و انذار‌های قوی مجرمان را هشدار می‌دهد.
بخش ششم: این سوره که از مهمترین بخش‌های آن است ناظر به ارزش‌های باطلی است که حاکم بر افکار افراد بی ایمان بوده و هست که به خاطر این ارزش‌های بی اساس در ارزیابی خود درباره مسائل مهم زندگی گرفتار انواع اشتباه می‌شوند، تا آنجا که انتظار دارند قرآن مجید نیز بر یک مرد ثروتمند نازل شده باشد، چرا که شخصیت را در ثروت می‌شمردند، قرآن مجید در آیات متعددی از این سوره این تفکر احمقانه را درهم می‌کوبد، و ارزش‌های والای اسلامی و انسانی را مشخص می‌کند.
بخش هفتم: که در غالب سوره‌ها وجود دارد بخشی است از مواعظ و اندرز‌های مؤثر و پر بار برای تکمیل کردن بخش‌های دیگر، تا مجموع آیات سوره را به صورت معجون شفا بخش کامل در آورد و نیرومندترین تاثیر را در شنونده بگذارد. نام سوره از آیه ۳۵ سوره گرفته شده که از ارزش‌های مادی و زخرف (طلا و مانند آن) سخن می‌گوید.
داستان سوره زخرف
روایتی در ذیل آیه: (و قالوا لا نزل هنا القرآن علی رجل من القریتین عظیم)
و در احتجاج از حضرت عسکری علیه السلام از پدران بزرگوارش روایت آورده که فرمودند: روزی رسول خدا صلی اللّه علیه و آله وسلم در سایه کعبه نشسته بود که عبداللّه بن امیه مخزومی عرضه داشت: اگر خدا می‌خواست رسولی در بین ما مبعوث کند، کسی را مبعوث می‌کرد که از همه ما ثروتمندتر و نیکوحالتر باشد، چرا این قرآن که تو می‌پنداری خدا بر تو نازلش کرده و به وسیله آن مبعوث به رسالتت نموده، بر یکی از دو مرد عظیم این دو شهر یعنی ولید بن مغیره در مکه و عروه بن مسعود ثقفی در طائف نازل نشد؟
آنگاه امام علیه السلام در کلامی طولانی پاسخ رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم را نقل فرموده که مضمونش همان است که در آیات آمده.
آنگاه فرموده: و پاسخ همان است که قرآن در جواب از (و قالوا لو لا نزل هذا القرآن علی رجل من القریتین عظیم) فرموده: (اهم یقسمون رحمه ربک)ای محمد صلی اللّه علیه و آله وسلم آیا این مشرکین رحمت پروردگار تو را تقسیم می‌کنند؟ (نحن قسمنا بینهم معیشتهم فی الحیوه الدنیا) این ماییم که معیشت شان را در زندگی دنیا تقسیم می‌کنیم. آری خدا است که بعضی از ما را محتاج بعضی دیگر کرده، این را محتاج مال او، و او را نیازمند کالا و یا خدمت این کرده است.
در نتیجه می‌بینی که بزرگترین پادشاهان و غنی‌ترین توانگران، محتاج به فقیرترین فقرا شده تا کالائی از انواع کالا‌ها که نزد او است از او بخرد، و یا برایش خدمتی کند و گوشه‌ای از زندگیش را اصلاح نماید، که اگر آن فقیر نمی‌بود اصلاح نمی‌شد، و خود آن پادشاه نمی‌توانست آن را اصلاح کند؛ و یا آنکه از علمی که آن فقیر از انواع حکمت و علوم دارد استفاده نماید، پس او محتاج به این فقیر است، و این فقیر هم محتاج مال آن پادشاه توانگر است، حاجت این فقیر نزد او است و حاجت آن پادشاه که یا خدمت و یا علم و یا رای درست است نزد این فقیر است.
پس آن پادشاه نمی‌تواند بگوید: چرا من علم این فقیر و مال خودم را نداشته باشم، و فقیر هم نمی‌تواند بگوید: چرا مال آن پادشاه با علم و رای و معرفت خودم برایم جمع نشد؟ آنگاه امام علیه السلام این آیه را قرائت فرمود: (و رفعنا بعضهم فوق بعض درجات لیتخذ بعضهم بعضا سخریا.)
آنگاه فرمود: (و رحمه ربک خیر مما یجمعون) یعنی رحمت پروردگار تو بهتر از اموال دنیایی است که اینان جمع می‌کنند.
سوره زخرف
جزء: ۲۵
شمارهٔ نزول: ۶۳
شمارهٔ کتابت: ۴۳
محل نزول: مکه
تعداد آیات: ۸۹
تعداد کلمات: ۸۲۵
تعداد حروف: ۳۷۰۳
فضیلت سوره زخرف
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس سوره زخرف را قرائت کند، در ردیف کسانی قرار می‌گیرد که در روز قیامت به آنان گفته می‌شود:ای بندگان! ترسی نداشته باشید و غمگین مباشید، بدون حساب رسی وارد بهشت گردید.
امام باقر (علیه السلام) نیز فرمود: هر کس قرائت سوره زخرف را ادامه دهد، در قبرش از حشرات و فشار قبر، تا آن گاه که در روز رستاخیز به پا ایستد، ایمن باشد، سپس به فرمان خداوند به بهشت می‌رود.
باید به آنچه در سوره زخرف است عمل کرد و نواهی آن را مد نظر داشت و از آن‌ها دوری جست. بنگرید خداوند در این سوره چه می‌فرماید: و اگر نه آن بود که (همه) مردم (در انکار خدا) امتی واحد گردند، قطعا برای خانه‌های آنان که به (خدای) رحمان کفر می‌ورزیدند، سقف‌ها و نردبان‌هایی از نقره که بر آن‌ها بالا روند قرار می‌دادیم و برای خانه هایشان در‌ها و تخت‌هایی (زیبا و نقره ای) قرار می‌دادیم که بر آن تکیه کنند؛ و انواع زیورها؛ ولی تمام این‌ها بهره زندگی دنیاست، و آخرت نزد پروردگارت از آن پرهیزگاران است.
برخی خواص سوره زخرف
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس این سوره را بنویسد و آن را بشوید و به بیماری دهد تا آن را بیاشامد، بیمار نیاز به داروی دیگری ندارد، و اگر این آب را بر کسی که بی هوش شده بپاشند، به هوش می‌آید.
در کتاب خواص القرآن آمده است: اگر کسی این سوره را بنویسد و آن را در زیر سرش قرار دهد، خواب خوش خواهد دید و ایمن خواهد بود.
گفته شده: کسی که در بدنش غده است، اگر آب این سوره را بیاشامد، آن غده از بین می‌رود.
نیز گفته شده: اگر این سوره بر دیوار مغازه‌ای نوشته شود، فروش و در نتیجه سود آن فراوان شده و مشتری‌های مغازه زیاد گردد و برکت آن افزون شود.
همچنین گفته شده: اگر آب این سوره را زنی که از همسرش اطاعت نمی‌کند، بیاشامد، از همسرش اطاعت خواهد کرد. این آب برای شکم درد نیز مفید است.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس این سوره را بنویسد و همراه بردارد، از شرّ هر حاکمی در امان است و مردم او را دوست خواهند داشت و برای سوء هاضمه و یبوست مفید است.
به طور مسلم آن چه گفته شد، نیاز به یقین و توجه کامل دارد، تا نتیجه بدهد. همه چیز به دست خداوند است و اوست که به هر چیز قادر و تواناست و اوست که به هر چیز بگوید: کن فیکون، ایجاد شو پس ایجاد می‌شود.
روشن است اگر کسی این گونه عمل کند نتیجه می‌گیرد. باید همواره این سوره را همراه داشت و آن را قرائت کرد و از آن بهره برد.
ختم ابجدی این سوره ۹۲۵ بار است، که برای به دست آوردن رحمت و مغفرت خداوند، امان در قبر و راحتی در جهان آخرت کارساز است، و این راهی برای ورود به بهشت است. در آیاتی از این سوره، خداوند می‌فرماید:ای بندگان من، امروز بر شما بیمی نیست و غمگین نخواهید شد همان کسانی که به آیات ما ایمان آوردند و تسلیم بودند؛ و در مورد بهشتیان آمده است: شما با همسرانتان شادمانه داخل بهشت شوید. سینی‌هایی از طلا و جامه‌هایی در برابر آنان می‌گردانند و در آن (بهشت) آن چه دل‌ها می‌خواهد و چشم‌ها از آن لذت می‌برد موجود است؛ و شما همیشه در آن خواهید ماند. این بهشتی است که شما وارث آن می‌شوید به خاطر اعمالی که انجام می‌دادید؛ و در آن برای شما میوه‌هایی فراوان است که از آن می‌خورید.
توجه داریم که زخرف به معنای هر میوه خیر است و در سوره زخرف می‌خوانیم: ... پاک است کسی که این را برای ما رام کرد و (گرنه) ما را یاری (رام ساختن) آن‌ها نبود...
مومن در زندگی در پی امان در دنیا و سپس ورود به بهشت - آن هم بدون حساب - است. در این سوره آمده است سینی‌هایی از طلا و جام‌هایی در برابر آنان می‌گردانند، و در آن جا آن چه دل‌ها آن را بخواهد و دیدگان را خوش آید (هست) و شما در آن جاویدانید.
امام صادق (علیه السلام)؛ در مورد کسی که در خواب دیده که این سوره را قرائت کرده، فرموده است: چنین شخصی راستگو است و در پی کار‌های خیر و زیباست.
شأن نزول و محتوای سوره زخرف
سوره زخرف از سوره‌های مکی است تنها در مورد آیه ۴۵ این سوره جمعی از مفسران گفتگو کرده، آن را مدنی دانسته اند، شاید به این دلیل که بحث آن بیشتر مربوط به اهل کتاب است، و یا مربوط به داستان معراج، و هر کدام از این دو باشد متناسب با مدینه است، و به خواست خدا در تفسیر این آیه مطلب را روشن خواهیم کرد. به هر حال طبیعت سوره‌های مکی که بیشتر بر محور اعتقادات اساسی اسلامی دور می‌زند و از مبدا و معاد و نبوت و قرآن و انذار و بشارت بحث می‌کند در آن منعکس است.
مباحث این سوره را به طور فشرده می‌توان در هفت بخش خلاصه کرد:
بخش اول: سرآغاز سوره است که از اهمیت قرآن مجید و نبوت پیامبر اسلام صلی اللّه علیه و آله و سلّم و برخورد نامطلوب افراد نادان در برابر این کتاب آسمانی سخن می‌گوید.
بخش دوم: قسمتی از دلائل توحید را در (آفاق) و نعمت‌های گوناگون خداوند را بر انسان‌ها برمی شمرد.
بخش سوم: همین حقیقت را از طریق مبارزه با شرک و نفی نسبت‌های ناروا به خداوند و مبارزه با تقلید‌های کور کورانه، و خرافاتی همچون تنفر از دختران یا ملائکه را دختران خدا پنداشتند تکمیل می‌کند.
در بخش چهارم: برای مجسم ساختن این حقایق قسمتی از سرگذشت انبیای پیشین و اقوام آن‌ها را نقل می‌کند، و مخصوصا روی زندگی ابراهیم علیه السلام تفسیر نمونه جلد ۲۱ صفحه ۴ و موسی علیه السلام و عیسی علیه السلام تکیه می‌کند.
در بخش پنجم: مساله معاد و پاداش مؤمنان و سرنوشت شوم کفار مطرح شده و با تهدید‌ها و انذار‌های قوی مجرمان را هشدار می‌دهد.
بخش ششم: این سوره که از مهمترین بخش‌های آن است ناظر به ارزش‌های باطلی است که حاکم بر افکار افراد بی ایمان بوده و هست که به خاطر این ارزش‌های بی اساس در ارزیابی خود درباره مسائل مهم زندگی گرفتار انواع اشتباه می‌شوند، تا آنجا که انتظار دارند قرآن مجید نیز بر یک مرد ثروتمند نازل شده باشد، چرا که شخصیت را در ثروت می‌شمردند، قرآن مجید در آیات متعددی از این سوره این تفکر احمقانه را درهم می‌کوبد، و ارزش‌های والای اسلامی و انسانی را مشخص می‌کند.
بخش هفتم: که در غالب سوره‌ها وجود دارد بخشی است از مواعظ و اندرز‌های مؤثر و پر بار برای تکمیل کردن بخش‌های دیگر، تا مجموع آیات سوره را به صورت معجون شفا بخش کامل در آورد و نیرومندترین تاثیر را در شنونده بگذارد. نام سوره از آیه ۳۵ سوره گرفته شده که از ارزش‌های مادی و زخرف (طلا و مانند آن) سخن می‌گوید.
داستان سوره زخرف
روایتی در ذیل آیه: (و قالوا لا نزل هنا القرآن علی رجل من القریتین عظیم)
و در احتجاج از حضرت عسکری علیه السلام از پدران بزرگوارش روایت آورده که فرمودند: روزی رسول خدا صلی اللّه علیه و آله وسلم در سایه کعبه نشسته بود که عبداللّه بن امیه مخزومی عرضه داشت: اگر خدا می‌خواست رسولی در بین ما مبعوث کند، کسی را مبعوث می‌کرد که از همه ما ثروتمندتر و نیکوحالتر باشد، چرا این قرآن که تو می‌پنداری خدا بر تو نازلش کرده و به وسیله آن مبعوث به رسالتت نموده، بر یکی از دو مرد عظیم این دو شهر یعنی ولید بن مغیره در مکه و عروه بن مسعود ثقفی در طائف نازل نشد؟
آنگاه امام علیه السلام در کلامی طولانی پاسخ رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم را نقل فرموده که مضمونش همان است که در آیات آمده.
آنگاه فرموده: و پاسخ همان است که قرآن در جواب از (و قالوا لو لا نزل هذا القرآن علی رجل من القریتین عظیم) فرموده: (اهم یقسمون رحمه ربک)ای محمد صلی اللّه علیه و آله وسلم آیا این مشرکین رحمت پروردگار تو را تقسیم می‌کنند؟ (نحن قسمنا بینهم معیشتهم فی الحیوه الدنیا) این ماییم که معیشت شان را در زندگی دنیا تقسیم می‌کنیم. آری خدا است که بعضی از ما را محتاج بعضی دیگر کرده، این را محتاج مال او، و او را نیازمند کالا و یا خدمت این کرده است.
در نتیجه می‌بینی که بزرگترین پادشاهان و غنی‌ترین توانگران، محتاج به فقیرترین فقرا شده تا کالائی از انواع کالا‌ها که نزد او است از او بخرد، و یا برایش خدمتی کند و گوشه‌ای از زندگیش را اصلاح نماید، که اگر آن فقیر نمی‌بود اصلاح نمی‌شد، و خود آن پادشاه نمی‌توانست آن را اصلاح کند؛ و یا آنکه از علمی که آن فقیر از انواع حکمت و علوم دارد استفاده نماید، پس او محتاج به این فقیر است، و این فقیر هم محتاج مال آن پادشاه توانگر است، حاجت این فقیر نزد او است و حاجت آن پادشاه که یا خدمت و یا علم و یا رای درست است نزد این فقیر است.
پس آن پادشاه نمی‌تواند بگوید: چرا من علم این فقیر و مال خودم را نداشته باشم، و فقیر هم نمی‌تواند بگوید: چرا مال آن پادشاه با علم و رای و معرفت خودم برایم جمع نشد؟ آنگاه امام علیه السلام این آیه را قرائت فرمود: (و رفعنا بعضهم فوق بعض درجات لیتخذ بعضهم بعضا سخریا.)
آنگاه فرمود: (و رحمه ربک خیر مما یجمعون) یعنی رحمت پروردگار تو بهتر از اموال دنیایی است که اینان جمع می‌کنند.
منبع: بیتوته
ارسال نظر