رمزگشایی از برنامه سعودیها برای مقابله با ارزانی نفت

تحریریه پارسینه : این روزهای در هر محفلی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از عربستان به عنوان یک تهدید صنعت پتروشیمی یاد میکند درحالیکه بسیاری از کارشناسان معتقدند شرکت نفت عربستان سعودی اگرچه برای چند دهه متوالی به عنوان بزرگترین شرکت تولید کننده نفت خام در جهان شناخته می شده است اما شرایط فعلی به گونه ای است که این شرکت باید در سیاست های کلان خود تجدید نظر کرده و برای بقا؛ با پوست اندازی و ورود به حوزه های جدید، تداوم حضور خود در بازارهای رقابت جهانی را تضمین کند.

برهمین اساس شواهد امر گویای این موضوع است که این شرکت در حال اجرای تغییرات فوق بوده و ساخت مجموعه های بزرگ پتروشیمی متعلق به شرکت فوق در راستای همین سیاست صورت می گیرد.

یکی از این مجموعه کارخانه پتروشیمی جدید که با همکاری مجموعه آرامکو و لانکسس (lanxeo) در حال احداث است، (Arlanxeo) نام داشته و در آن محصولات پتروشیمی از قبیل لاستیک مصنوعی، پلاستیک و ... تولید می شود. شرکت آرامکو تا چندی پیش به عنوان یک شرکت بزرگ در زمینه استخراج نفت شناخته می شد که توانائی استخراج میزان زیادی نفت را داشته و مانند کمپانی های استاندارد نفتی از قبیل کمپانی جان . دی راکفلر (John D. Rockefeller) این نفت را در پالایشگاه های خود تصفیه می‌کرد.

امروزه آرامکو با تغییر سیاست های خود، در راستای توسعه فعالیت های خود بوده و تلاش می کند با ورود پر قدرت به عرصه پتروشیمی، خود را در بین مجتمع های مدرن و بزرگ جهانی جا داده و به رقابت با شرکت های بزرگی مانند کمپانی اکسون ‌موبیل (Exxon Mobil) آمریکائی بپردازد.

در حال حاضر در نزدیکی شهر الجبیل عربستان سعودی در مجاورت خلیج فارس، لشگری از مهندسین، کارگران و تجهیزات فنی در حال اتمام پروژه ۲۰ میلیارد دلاری مجتمع پتروشیمی صدارت (Sadara petrochemical complex) هستند که محصول همکاری مشترک آرامکو و شرکت آمریکادی داو (Dow Chemical Co) است. مجتمع پتروشیمی صدارت از اتان تصفیه شده ای که توسط خود آرامکو تولید می شود استفاده کرده و محصول پتروشیمی موسوم به بوتادین (butadiene) تولید خواهد کرد.

بوتادیان یک ترکیب آلی است که بخش عمده آن به عنوان محصول جانبی از کراکینگ نفت (با بخار) در تولید اتیلن بدست می آید. هیدروژن زدایی از بوتان یا بوتن روش دیگری است که در صورت کمی تولید به صورت عملیات یک مرحله ای یا دو مرحله ای انجام شده و مصرف عمده این ترکیب در تولید لاستیک سنتزی است. این محصول قرار است به بخش های مختلف دنیا صادر شده و بر اساس اطلاعات منتشر شده، کارخانه های آلمانی به شدت خواهان آن هستند.

بر اساس شرایط موجود می توان استنباط کرد که شرکت آرامکو که یکی از قدرتمندترین و در عین حال مرموز ترین شرکت های نفتی جهان محسوب می شود، در حال پوست اندازی و ورود به عرصه های جدیدی از جمله حوزه پتروشیمی است که دلیل این موضوع نیز مواردی از قبیل کاهش بهای جهانی نفت و همچنین مبهم بودن آینده سوخت های فسیلی است.

تحلیل و آنالیز سیاست تمرکز آرامکو بر صنعت پتروشیمی

بررسی فعالیت های غول بزرگ نفتی عربستان سعودی یعنی شرکت آرامکو نشان از ورود همه جانبه و قدرتمند این شرکت به حوزه پتروشیمی دارد.

به گفته کارشناسان، کاهش قیمت نفت، اصلی ترین دلیل تغییر رویکرد آرامکو از یک استخراج کننده صرف به تلاش برای حضور در حوزه پتروشیمی و تولید محصولات مرتبط با این حوزه محسوب می شود. در حقیقت بازار بزرگ و بسیار سودآور محصولات پتروشیمی در سطح جهان، اصلی ترین دلیل ورود این شرکت به حوزه پتروشیمی است.

به دلیل همین شرایط احتمالا شرکت آرامکو در اندیشه ایجاد زمینه های جدید فعالیت و کسب منافع افتاده است. این کمپانی هیچگاه تعداد عملیات ها و ترازنامه مالی خود را منتشر نکرده است و به همین دلیل از میزان کاهش احتمالی سود آن اطلاعاتی در دست نیست اما بدون تردید، این شرکت با هدف دسترسی به حوزه های جدید سودآوری وارد عرصه پتروشیمی شده است زیرا در این عرصه می توان از مزایای یک بازار آماده و تشنه دسترسی به محصولات پالایشگاه ها در سطح جهانی بهره برد.

درحقیقت ایجاد مجتمع های پتروشیمی برای آرامکو دارای مزیت های فراوانی بوده و این شرکت می تواند به سهولت؛ نفت خام تولیدی خودش را در این مراکز مورد استفاده قرار دهد. این سناریو می تواند منجر به ایجاد یک زنجیره متنوع از تولید محصولات مختلف شود که در نهایت به ایجاد منابع جدید و قابل قبول سودآوری برای این شرکت منتهی خواهد شد.

در حقیقت در این استراتژی جدید، عربستان سعودی در نظر دارد با یکپارچه سازی عملیات استخراج ؛ پالایش و تولید محصولات پتروشیمی، بیشترین سود ممکنه را به دست آورده و از هر مولکول هیدروکربن، بهره برداری کند. در همین راستا شرکت بزرگ و قدرتمند سعودی آرامکو با قابلیت تولید نفت بالا و توسعه پالایشگاه های خود و استفاده از ظرفیت های ایجاد شده جدید در مجتمع های پتروشیمی خود، در حال بهینه سازی روند سود دهی خود بوده و تلاش می کند علی رغم کاهش قیمت نفت خام، از طریق تولید محصولات پتروشیمی، عواید خود را افزایش داده و به این ترتیب نوسانات قیمت نفت بر کلیت این مجموعه تاثیر چندانی نخواهد داشت.

افق های روشن توسعه صنعت پتروشیمی

بخش پتروشیمی شرکت عربستانی آرامکو، در حال حاضر با افزایش حوزه نفوذ جهانی خود و تولید محصولاتی ارزشمند، توانسته است مطالبات جهانی قدرتمندی ایجاد کند. به گفته امین بن حسن الناصر مدیر اجرائی آرامکو، بازار جهانی محصولات پتروشیمی دارای ظرفیتی بالغ بر ۴ تریلیون دلار است.

به گفته وی و بر اساس اعلام سازمان همکاری و توسعهٔ اقتصادی (OECD)، پیش بینی می شود بازار جهانی پتروشیمی تا سال ۲۰۵۰ به طور سالانه با رشد ۳ درصدی رو به رو باشد که این موضوع خود نشان دهنده افق های روشن این حوزه است. علاوه بر این ، کارشناسان تخمین می زنند با توجه به روند فعلی، میزان مطالبات بازارهای جهانی، بیش از میزان تولید این محصولات خواهد بود.

امین بن حسن الناصر همچنین با تاکید بر این نکته که عایدی کشورهای حوزه خلیج فارس از صنعت پتروشیمی در سطح جهان تنها ۲ و نیم درصد از کل این حوزه را شامل می شود، افزود در زمینه پردازش و استفاده از نیروی انسانی نیز، تنها ۱ درصد از شاغلان حوزه پتروشیمی در سطح جهان متعلق به کشورهای حوزه خلیج فارس هستند.

مدیر اجرائی ارامکو در ادامه تحلیل خود بیان کرد: با در نظر گرفتن ظرفیت های این منطقه در تولید نفت و گاز و همچنین موقعیت استثنائی ما در دسترسی و مجاورت به بازارهای عمده جهانی در اروپا و آسیا، نقش کشورهای حوزه خلیج فارس در تولید محصولات پتروشیمی باید بسیار بالاتر از شرایط فعلی باشد.

این موضوع سبب شده تا ما به طور جدی در پی ایجاد شرایط جدید و فرصت های شغلی در حوزه پتروشیمی در منطقه باشیم. هیچ جای شک و شبه ای وجود ندارد که پتروشیمی باید نقش پر رنگ تری در اقتصاد ما ایفا کند.

تحلیل های کارشناسان بر اساس فعالیت های اخیر آرامکو نشان می دهد که این شرکت جهت توسعه حضور خود در حوزه پتروشیمی، بر چهار بخش عمده تمرکز کرده است:

• افزایش زنجیره ارزش محصولات از طریق ایجاد ارتباط مستقیم بین پالایشگاه ها و مجتمع های پتروشیمی خود.

• تمرکز بر تولید محصولات ارزشمند و خاص پتروشیمی در کنار تولید سایر محصولات عادی.

• تلاش برای افزایش سهم مشارکت در بازار جهانی و ارائه محصولات پتروشیمی. در حال حاضر سهم کشورهای حوزه خلیج فارس در حوزه جهانی پتروشیمی؛ کمتر از ۲ درصد از کل بازار است.

• تمرکز بر روی مواد شیمیایی خاص از طریق ایجاد زیر ساخت ها و پردازش امکانات مناسب.

برنامه توسعه صنعت پتروشیمی

موارد چهارگانه فوق الذکر می تواند مسیر مناسبی برای توسعه شرکت ارامکو در حوزه جهانی پتروشیمی محسوب شود، در همین راستا، آرامکو همکاری های تنگاتنگی را با شرکت پتروشیمی داو (Dow Chemical) در زمینه ساخت و بهره برداری از مجتمع صدارت انجام داده و پیش بینی می شود که این مجموعه قادر به تولید محصولات پیشرفته ای بوده و هدف نهائی از این طرح، تبدیل آن به یکی از اصلی ترین قطب های پتروشیمی در جهان است.

راه اندازی و تاسیس پالایشگاه جدید یاسرف (The Yasref refinery) نیز در همین راستا ارزیابی شده و با آغاز به کار آن در آپریل سال ۲۰۱۵ ، بخش پتروشیمی آرامکو با نام مخفف ساتروپ (Satorp) که خلاصه شده (Saudi Aramco Total Refining And Petrochemical) در کل سال ۲۰۱۵ با نهایت توان و ظرفیت به فعالیت مشغول شد. به این ترتیب می توان شرکت های صدارت، یاسرف و ساتروپ را اصلی ترین بخش های حوزه فعالیت پتروشیمی شرکت ارامکو تا امروز محسوب کرد.

از سوی دیگر در حال حاضر شرکت آرامکو به فعالیت های این سه مجتمع پتروشیمی اکتفا نکرده و در حال توسعه و سرمایه گذاری در مجتمع پتروشیمی جدیدی به نام پترو رابغ (Petro Rabigh) است که پیش بینی می شود در آن محصولات بسیار با کیفیت و ارزشمند پتروشیمی تولید شود.

شرکت آرامکو همچنین با افزایش سطح همکاری های بین المللی خود و تاسیس شرکت مشارکتی (Arlanxeo) که با همکاری شرکت مشهور آلمانی لانکسس که از برترین شرکت های جهان در حوزه شیمی محسوب می شود، از عزمی جدی در رسیدن به خواسته ها و اهداف بلند پروازانه خود خبر داده و هدف از این همکاری و تاسیس شرکت فوق، توسعه و ساخت محصولات پلیمری مورد استفاده در صنایع مختلفی همچون لاستیک ؛خودروسازی؛ ساخت و ساز، بهداشت و ... است. بر اساس برنامه ریزی های انجام شده، مجتمع پتروشیمی صدارت باید در زمانی کوتاه به حداکثر ظرفیت تولید خود رسیده و شرکت Arlanxeo را از نظر تامین مواد اولیه مورد نیاز، پشتیبانی کند.

ظرفیت آرامکو در حوزه پتروشیمی

بر اساس آمارهای رسمی، آرامکو در حال حاضر قادر به تولید حدود ۷ میلیون تن محصولات مختلف پتروشیمی در طول سال است و همانطور که در جدول ارائه شده مشاهده کردید، این میزان تولید هنوز شامل تولیدات شرکت صدارت نمی شود.

میزان تولیدات آرامکو در مقایسه با بزرگان صنعت پتروشیمی جهان هنور ناچیز محسوب شده و برای نمونه در حال حاضر شرکت اکزو موبیل در طول یک سال بیش از ۲۳میلون و ۷۰۰ هزار تن محصولات پتروشیمی تولید می کند. این میزان برای شرکت شورون ۱۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن ؛ شرکت (Royal Dutch Shell) ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن و برای بریتیش پترولیوم حدود ۱۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تن در طول سال ۲۰۱۵ میلادی بوده است.

به هر حال آن چه بدیهی است، عزم جدی آرامکو برای دستیابی به سهم بیشتری از بازارهای جهانی پتروشیمی و سرمایه گذاری عمده این شرکت برای رسیدن به این هدف است. هدفی که می تواند وابستگی صرف این شرکت به نفت خام را کاهش داده و ضامن بقای آن در بازارهای جهانی، علی رغم نوسانات قیمت نفت باشد.