هدفمندی یارانه‎ها هدفمند است؟

طرح هدفمندی یارانه‎ها قسمتی از طرح تحول اقتصادی است که دولت احمدی‌نژاد آن را مطرح و در ۲۷ آذر ۱۳۸۹، رئیس‌ جمهوری وقت با حضور در رسانه ملی، آغاز اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها را رسماً اعلام کرد.

او گفت که از صبح روز ۲۸ آذر، حامل‌های انرژی، آب و نان در سراسر ایران با بهای جدید ارائه خواهند شد.

روز بعد دولت با انتشار اطلاعیه‌ای رسمی اعلام کرد که قیمت بنزین آزاد از این پس لیتری ۷۰۰ تومان و قیمت سی‌ ان‌ جی گاز اتومبیل متر مکعبی ۳۰۰ تومان خواهد بود و قیمت گازوئیل آزاد هم در این اطلاعیه لیتری ۳۵۰ تومان اعلام شده‌است.

مطابق این قانون، 16 قلم کالا و خدمات مشمول حذف یارانه و عرضه به قیمت بین‎المللی می‎شوند. همچنین در مدت پنج سال، یارانه کالاهایی چون بنزین، گازوئیل، گاز، نفت، برق، آب، گندم، شکر، برنج، روغن و شیر حذف شده و آن‎ها با قیمت بازارهای منطقه خلیج فارس عرضه می‎شوند دولت می‎تواند ۲۰ هزار میلیارد تومان از بابت افزایش قیمت، درآمد داشته و در این بین نیمی از این درآمد را برای مقابله با تورم به صورت نقدی بین مردم توزیع کند ۳۰ درصد از این درآمدها نیز به تولیدکنندگان و ۲۰ درصد به دولت به منظور جبران خسارات ناشی از افزایش حامل‎های سوخت تعلق می‎گیرد.

همچنین در بودجه ۱۳۹۱ مقرر شد با توجه به نرخ رسمی دلار ۱۲۲۶ تومانی، هر چه مازاد درآمد از تفاوت نرخ دلار عاید شود، در صندوق ذخیره ارزی نزد صندوق توسعه ملی و یا در حساب خزانه به صورت جداگانه نگهداری شود. از این مازاد درآمد ریالی دولت مقرر شد ۲ هزار میلیارد تومان برای تأمین کسری بودجه و مابقی برای حمایت از تولید و کشاورزی از محل ۳۰ درصد سهم تولید در یارانه‌ها اختصاص پیدا کند.

بر این اساس برخی از اقتصاددانان و فعالان اقتصادی معتقدند که در اجرای طرح هدفمندکردن یارانه­‌ها اختلاف نظری وجود ندارد و اجرای این طرح بی‎تردید لازمه­‌ توسعه کشور است اما باید به این موضوع توجه داشت که حضور بخش خصوصی در جریان اجرای طرح، ضروری است.

آنها معتقدند باید قیمت­‌ها را در اقتصاد ایران واقعی کرده و میزان انحرافات قیمتی در کالاها و خدمات را کم کنیم که تخصیص بهینه منابع صورت گیرد. برای توفیق در این کار همکاری بین دولت و فعالان اقتصادی می­‌تواند حاصل شود.

یک فعال اقتصادی در این باره به خبرنگار ایسنا گفت: پرداخت یارانه‎ها مسئله‎ای مهم است که باید به برخی دهک‎های پایین پرداخت شود.

احمد موسوی با بیان اینکه اگر یارانه 50 هزار نفر را از مجموع جمعیت 400 هزار نفری یک شهرستان که همه یارانه می‎گیرند حذف کنیم ماهانه مبلغی معادل 2 میلیارد و 275 میلیون تومان خواهد بود، اضافه کرد: می‎توان این مبلغ را در اختیار واحدهای صنعتی همان شهر قرار داد و افرادی که یارانه آنها حذف شده به عنوان سهام‎ دار آن شرکت لحاظ شوند و این امر کمک شایانی به راه‎اندازی صنایع خواهد کرد.

وی با بیان اینکه روندی که در پرداخت نقدی یارانه‎ها در کشور وجود دارد منجر به تشدید تورم می‎شود، اضافه کرد: نیاز است یارانه‎ها به کارگران، کارمندان و افراد بی‎بضاعت تحت پوشش نهادهای حمایتی پرداخت شود.

موسوی گفت: تعداد زیادی از افراد جامعه نیازمند یارانه‎ها هستند اما پرداخت نقدی را نیز تایید نمی‎کنم و باید کمک‎ها به گونه‎ای دیگر باشد.

یک دکتری اقتصاد درباره طرح هدفمندی یارانه‎ها به ایسنا گفت: پرداخت یارانه‎ها به شکل نقدی چون اثر تورمی دارد به صلاح جامعه نیست؛ اگر روند ادامه پیدا کند این مهم منجر به تورم و کاهش قدرت خرید مردم می‎شود.

مسعود سعادت‎مهر اضافه کرد: اگر دولت قصد اجرای فاز دوم طرح هدفمندسازی یارانه‎ها را دارد بایستی بابت ‎افزایش قیمت حامل‎های انرژی، پرداخت‎ها را به ‎صورت غیرنقدی به مردم بدهد و این پرداختی‎ها باید به شکل خدمات عمومی به مردم ارائه شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور لرستان با اشاره به اینکه در فاز اول طرح هدفمندسازی یارانه‎ها قرار بود 30 درصد یارانه‎ها به تولید و 70 درصد دیگر به مصرف و تأمین اجتماعی پرداخت شود، یادآور شد: در دولت نهم و دهم 30 درصد یارانه به تولید پرداخت نشد و به صورت یکسان به همه افراد پرداخت شد با این تفاسیر دیگر هزینه‎ای برای تولید باقی نمی‎ماند.

وی با اشاره به اینکه در فاز اول اگر سهم بیمه درمان افراد کم‎درآمد همچنین مالیات حقوق‎بگیران نیز از محل یارانه‎ها پرداخت می‎شد و به جای پرداخت نقدی، سبد کالا به افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی داده می‎شد این امر نه تنها تورمی ایجاد نمی‎کرد بلکه اثر تورمی نقدی یارانه‎ها را نیز کاهش می‎داد.

سعادت‎مهر گفت: اگر دولت یازدهم یارانه تعدادی از افراد پردرآمد را حذف کند می‎تواند سهم تولید را پرداخت کند و حذف این افراد هم در تولید و هم در توزیع کارایی خواهد داشت.

وی با بیان اینکه پرداخت یارانه‎های نقدی بر اساس حدس و گمان صورت می‎گیرد افزود: بیمه یک‎سری افراد که حقوق‎شان کمتر از یک میلیون تومان است باید از طریق یارانه‎ها پرداخت شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور لرستان خاطرنشان کرد: پرداخت یارانه‎ها بر اساس حدس و گمان انجام می‎شود نه اطلاعات دقیق و آماری مردم.

نماینده مردم پلدختر در مجلس در این باره به ایسنا گفت: کشورهای پیشرفته سوخت آزاد دارند و در ایران با اجرای طرح هدفمند سازی یارانه‎ها قیمت حامل‎های انرژی آزاد شد و افزایش یافت.

کائیدی با بیان اینکه این امر کاری است که باید انجام می‎شد، افزود: حتی مرحله دوم طرح هدفمندسازی یارانه‎ها نیز باید با کار کارشناسی و در راستای تقویت تولید و ایجاد اشتغال آغاز شود.

وی با تاکید بر اینکه باید توزیع یارانه‎ها دربین اقشار کم‎درآمد متعادل‎تر و عادلانه‎تر انجام شود، بیان کرد:علاوه بر پرداخت نقدی یارانه‎ها به مردم باید مقداری از آن نیز به تأمین زیرساخت‎ها و تولید اختصاص داده شود.

نماینده مردم پلدختر در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: کمیسیون اقتصادی و برنامه و بودجه اعتقاد دارد اگر هدفمندی یارانه‎ها نبود نمی‎توانستیم سوخت مورد نیاز، معادل 70 میلیون لیتر بنزین را مدیریت کنیم.

کائیدی با تاکید براینکه باید سوخت، آب و بنزین را بهینه مصرف کنیم، گفت: دولت نمی‎تواند یارانه نقدی را قطع کند؛ بالاخره نمی‎شود همه‎اش کالاهای غیرنقدی به مردم بدهند و قیمت حامل‎های انرژی نیز آزاد شود.

وی با بیان اینکه برخی خانواده‎ها حتی هزینه لازم برای پرداخت قبوض آب، برق و گاز را ندارند، یادآور شد: باید تنها مقداری از یارانه‎ها به صورت غیرنقدی پرداخت شود و باید مابقی آن در تقویت تولید، صنعت و کشاورزی صرف شود.